Sina_Eftekhari
Thursday 19 July 2007, 11:36 PM
همانطور كه قول داده بودم قصد دارم بحث جديدي را تحت عنوان "تجزيه و تحليل موسيقي دستگاهي" آغاز كنم.
اما پيش از شروع اين بحث بايد مطمئن شوم همگي با مقدمات اوليه مورد نياز براي ادامه بحث آشنايي دارند.
براي همين در اين تاپيك قصد دارم در مورد كليه تعاري? و م?اهيمي كه در آينده به كرات مورد است?اده قرار خواهند گر?ت توضيح مختصري دهم.اگر در هر موردي كه نياز به توضيح بيشتري مي بينيد موضوع را بيشتر شرح خواهم داد.البته ممكن است توضيح يك سري از اين مسائل از نظر بيشتر دوستان بي جهت و اضا?ي باشد اما من ترجيح ميدهم مطالب به گونه اي ارائه شوند كه همه دوستان حتي ا?رادي كه با تئوري موسيقي آشنايي زيادي ندارند نيز بتوانند از مطالب است?ده كنند.
نيازي به توضيح نيست كه اين مطلب براي آموزش تئوري موسيقي نيستند و صر?ا به مطالبي اشاره شده كه تسلط بر آنها براي درك تاپيكهاي بعدي الزامي است. براي اطلاعات بيشتر ميتوانيد به كتاب هاي تئوري موسيقي مراجعه كنيد.
همانطور كه بيشتر دوستان ميدانند اصوات موسيقيايي داراي چهار خصوصيت عمده: 1- ارت?اع صدا 2- شدت(قدرت يا ديناميك صدا) 3 - كشش 4-رنگ يا طنين هستند.
از ميان اين چهار خصوصيت مهمترين براي ادامه بحث ما ارت?اع صدا(pitch) است كه در رابطه با آن و كليه م?اهيم مرتبط به صورت مختصر توضيح ميدهم.
ارت?اع صدا(pitch) :
يكي از خصوصيات اصوات موسيقيايي است كه مشخص كننده بسامد(?ركانس) صوت است. همانطور كه احتمالا بيشتر دوستان ميدانند هر چه ?ركانس يك صوت بيشتر ياشد آن صوت زير تر است و هر چه كمتر باشد بمتر.
قطعا همه دوستان نحوه نشان دادن اين خصوصيت را در زبان موسيقي ميدانند : بسته به مكان قرار گر?تن نت بر روي خط حامل(از نظر ارت?اع البته!) , علامت هاي تغيير دهنده و كليد مورد است?اده در ابتداي خط حامل(مثلا كليد سل) ارت?اع صداي يك نت مشخص ميشود.
نكته مهم(براي جلوگيري از خرده گيري اساتيد البته!): غلط است!
من براي جلوگيري از پيچيده شدن بي مورد مطلب از بحث در مورد سازهاي انتقالي صر? نظر كردم. همچنين بر خلا? موسيقي غرب كه نام هر نت(دو ر مي ...) بيانگر ارت?اع صداي آن نيز هست(((باز هم با اغماض چون در واقع pitch class(خواستيد در مورد اين اصطلاح بيشتر توضيح ميدهم) نت را مشخص ميكند چون همانطور كه اساتيد محترم نيز ميدانند و من هم ادامه اشاره ميكنم نت هايي كه به ?اصله اكتاو از هم قرار ميگيرند به يك اسم خوانده ميشوند))) در موسيقي ايراني درست مثل بحث سازهاي انتقالي(كه از بحث در موردش صر? نظر مي كنم) نام نت صر?ا بيانگر محل قرار گيري و انگشت گذاري روي ساز است(در مورد تار و سه تار البته - البته در مورد همه سازها مشابه اين حر? را ميتوان گ?ت) اگر چه براي ?ركانس هر نت معمولا در از يك بازه مشخص خارج نميشود(مثلا استاد بنده مي گويد ارت?اع صدايي بين سي يا سي بمل براي كوك كردن نت دو در سه تار(دست باز سيم اول) بهترين بازه از نظر صدا دهي ساز است).
?اصله :
از نظر ?يزيكي به نسبت ارت?اع دو صدا گ?ته ميشود. مثلا نسبت ازت?اع دو صدا به ?ركانس هاي 300 هرتز و 200 هرتز برابر 1.5 است(چناچه خواهيم ديد برابر با ?اصله پنجم درست در موسيقي است).
اما وقتي در موسيقي از اين اصطلاح در مورد دو نت است?اده ميشود اصطلاحات ديگري به كار گر?ته ميشوند تا ت?اوت ارت?اع صداي دو نت را مشخص كنند.
مهمترين ?اصله در موسيقي ?اصله اي موسوم به ?اصله اكتاو(هنگام) است كه بين دو نت با نسبت ?ركانس 2 وجود دارد(مثلا 200 هرتز و 100 هرتز).
اهميت اين ?اصله از اين جهت است كه دو نت به ?اصله يك اكتاو (يا به ?اصله هر چند اكتاو كه ميشود نسبت ?ركانسهاي 4 و 8 و...) داراي كي?يت صوتي مشخصي هستند كه بوسيلهانسان يكسان در نظر گر?ته ميشوند.(جمله بسيار مبهم و غير علمي است. ميدانم! براي اطلاعات بيشتر ميتوانيد به مقاله مربوط به Pitch_class در سايت ويكيپديا مراجعه كنيد.چون هيچ راهي براي توضيح اين مساله به ذهنم نرسيد به ويكيپديا مراجعه كردم و منبع خود من براي گ?تن اين جمله مبهم همين سايت بود!).
جالب است( و در واقع لازمست!) بدانيد در رسالات قديم موسيقي ايراني دو نت به ?اصله اكتاو(ذوالكل اگر اشتباه نكنم) را قائم مقام يكديگر ميدانستند(يعني قابل جانشين كردن يكي به جاي ديگري). درك اهميت اين مساله بسيار مهم است. بخصوص وقتي در تاپيك هاي آينده به بحث هايي مثل نت واخوان برسيم مطمئنم خودتان اهميت اين ?اصله را درك خواهيد كرد.
به اين ?اصله هشتم درست نيز گ?ته ميشود كه دليل اين نامگذاري بزودي مشخص ميشود.
اما همانطور كه بيشتر دوستان ميدانند ?واصل مورد است?اده در موسيقي بسيار متنوع هستند و ميزان اهميت اين ?واصل در ?رهنگهاي مت?اوت البته يكسان نيست. چون بحث ما در مورد موسيقي دستگاهي ايران است طبيعي است توجه خود را معطو? به ?واصل مهم در اين موسيقي كنيم.
پيش از ادامه بحث مجبور هستم درباره گام صحبت كنم چرا كه براي درك وجه تسميه اين ?واصل اين كار لازم است.از طر?ي بحث در مورد گام زمينه خوبي براي درك م?هوم مقام در موسيقي دستگاهي بوجود مياورد.
بحث مربوط به گام بحث نسبتا م?صل و همانطور كه گ?تم مهمي است و ترجيح ميدهم آن را همراه با ادامه بحث در مورد ?اصله و بحث مربوط به م?هوم و اهميت دانگ در موسيقي ايران و همينطور نقش درجات يك گام در شكل گيري ملودي(كه احتمالا با بحث گام يكجا گ?ته خواهد شد) در يك تاپيك م?صلتر و طولاني تر از اين تاپيك يكجا گ?ته شود. احتمالا در ادامه وارد بحث اصلي در مورد م?هوم مقام ,دستگاه ,گوشه , ردي? و ... خواهيم شد(يعني در تاپيك سوم). سپس بحث در مورد دستگاههاي موسيقي ايرانرا يك به يك بصورت دقيق و مبسوط آغاز خواهيم كرد.
و نكته آخر براي جلوگيري از يك تذكر احتمالي از طر? حسام جان. مطالب اين تاپيك حاصل جمع بندي خود من از مسائل مورد نياز براي ادامه بحث هستند. همانطور كه تا به حال هم اين كار را كردم هر جا كه بصورت مشخص از يك منبع است?اده كنم مطمئن باشيد آن را ذكر خواهم كرد(مثل ويكيپديا در مورد بحث pitch class از اين تاپيك). اما مطالب مورد بحث تا به اينجا مقدماتي هستند و من نميتوانم منبع مشخصي براي آنها ذكر كنم جز اين كه همانطور كه در ابتداي بحث هم گ?تم دوستان را براي مطالعه بيشتر به كتابهاي تئوري موسيقي(مثل تئوري موسيقي آقاي منصوري) ارجاع دهم.البته در ادامه بحث ها بخصوص از تاپيك سوم به بعد كه بحثها كمي تخصصي تر خواهند شد به صورت مشخص از يك سري منابع است?اده خواهم كرد كه در جاي خود نام آنها را ذكر خواهم كرد.
با تشكر از توجه همگي دوستان ,
سينا ا?تخاري
اما پيش از شروع اين بحث بايد مطمئن شوم همگي با مقدمات اوليه مورد نياز براي ادامه بحث آشنايي دارند.
براي همين در اين تاپيك قصد دارم در مورد كليه تعاري? و م?اهيمي كه در آينده به كرات مورد است?اده قرار خواهند گر?ت توضيح مختصري دهم.اگر در هر موردي كه نياز به توضيح بيشتري مي بينيد موضوع را بيشتر شرح خواهم داد.البته ممكن است توضيح يك سري از اين مسائل از نظر بيشتر دوستان بي جهت و اضا?ي باشد اما من ترجيح ميدهم مطالب به گونه اي ارائه شوند كه همه دوستان حتي ا?رادي كه با تئوري موسيقي آشنايي زيادي ندارند نيز بتوانند از مطالب است?ده كنند.
نيازي به توضيح نيست كه اين مطلب براي آموزش تئوري موسيقي نيستند و صر?ا به مطالبي اشاره شده كه تسلط بر آنها براي درك تاپيكهاي بعدي الزامي است. براي اطلاعات بيشتر ميتوانيد به كتاب هاي تئوري موسيقي مراجعه كنيد.
همانطور كه بيشتر دوستان ميدانند اصوات موسيقيايي داراي چهار خصوصيت عمده: 1- ارت?اع صدا 2- شدت(قدرت يا ديناميك صدا) 3 - كشش 4-رنگ يا طنين هستند.
از ميان اين چهار خصوصيت مهمترين براي ادامه بحث ما ارت?اع صدا(pitch) است كه در رابطه با آن و كليه م?اهيم مرتبط به صورت مختصر توضيح ميدهم.
ارت?اع صدا(pitch) :
يكي از خصوصيات اصوات موسيقيايي است كه مشخص كننده بسامد(?ركانس) صوت است. همانطور كه احتمالا بيشتر دوستان ميدانند هر چه ?ركانس يك صوت بيشتر ياشد آن صوت زير تر است و هر چه كمتر باشد بمتر.
قطعا همه دوستان نحوه نشان دادن اين خصوصيت را در زبان موسيقي ميدانند : بسته به مكان قرار گر?تن نت بر روي خط حامل(از نظر ارت?اع البته!) , علامت هاي تغيير دهنده و كليد مورد است?اده در ابتداي خط حامل(مثلا كليد سل) ارت?اع صداي يك نت مشخص ميشود.
نكته مهم(براي جلوگيري از خرده گيري اساتيد البته!): غلط است!
من براي جلوگيري از پيچيده شدن بي مورد مطلب از بحث در مورد سازهاي انتقالي صر? نظر كردم. همچنين بر خلا? موسيقي غرب كه نام هر نت(دو ر مي ...) بيانگر ارت?اع صداي آن نيز هست(((باز هم با اغماض چون در واقع pitch class(خواستيد در مورد اين اصطلاح بيشتر توضيح ميدهم) نت را مشخص ميكند چون همانطور كه اساتيد محترم نيز ميدانند و من هم ادامه اشاره ميكنم نت هايي كه به ?اصله اكتاو از هم قرار ميگيرند به يك اسم خوانده ميشوند))) در موسيقي ايراني درست مثل بحث سازهاي انتقالي(كه از بحث در موردش صر? نظر مي كنم) نام نت صر?ا بيانگر محل قرار گيري و انگشت گذاري روي ساز است(در مورد تار و سه تار البته - البته در مورد همه سازها مشابه اين حر? را ميتوان گ?ت) اگر چه براي ?ركانس هر نت معمولا در از يك بازه مشخص خارج نميشود(مثلا استاد بنده مي گويد ارت?اع صدايي بين سي يا سي بمل براي كوك كردن نت دو در سه تار(دست باز سيم اول) بهترين بازه از نظر صدا دهي ساز است).
?اصله :
از نظر ?يزيكي به نسبت ارت?اع دو صدا گ?ته ميشود. مثلا نسبت ازت?اع دو صدا به ?ركانس هاي 300 هرتز و 200 هرتز برابر 1.5 است(چناچه خواهيم ديد برابر با ?اصله پنجم درست در موسيقي است).
اما وقتي در موسيقي از اين اصطلاح در مورد دو نت است?اده ميشود اصطلاحات ديگري به كار گر?ته ميشوند تا ت?اوت ارت?اع صداي دو نت را مشخص كنند.
مهمترين ?اصله در موسيقي ?اصله اي موسوم به ?اصله اكتاو(هنگام) است كه بين دو نت با نسبت ?ركانس 2 وجود دارد(مثلا 200 هرتز و 100 هرتز).
اهميت اين ?اصله از اين جهت است كه دو نت به ?اصله يك اكتاو (يا به ?اصله هر چند اكتاو كه ميشود نسبت ?ركانسهاي 4 و 8 و...) داراي كي?يت صوتي مشخصي هستند كه بوسيلهانسان يكسان در نظر گر?ته ميشوند.(جمله بسيار مبهم و غير علمي است. ميدانم! براي اطلاعات بيشتر ميتوانيد به مقاله مربوط به Pitch_class در سايت ويكيپديا مراجعه كنيد.چون هيچ راهي براي توضيح اين مساله به ذهنم نرسيد به ويكيپديا مراجعه كردم و منبع خود من براي گ?تن اين جمله مبهم همين سايت بود!).
جالب است( و در واقع لازمست!) بدانيد در رسالات قديم موسيقي ايراني دو نت به ?اصله اكتاو(ذوالكل اگر اشتباه نكنم) را قائم مقام يكديگر ميدانستند(يعني قابل جانشين كردن يكي به جاي ديگري). درك اهميت اين مساله بسيار مهم است. بخصوص وقتي در تاپيك هاي آينده به بحث هايي مثل نت واخوان برسيم مطمئنم خودتان اهميت اين ?اصله را درك خواهيد كرد.
به اين ?اصله هشتم درست نيز گ?ته ميشود كه دليل اين نامگذاري بزودي مشخص ميشود.
اما همانطور كه بيشتر دوستان ميدانند ?واصل مورد است?اده در موسيقي بسيار متنوع هستند و ميزان اهميت اين ?واصل در ?رهنگهاي مت?اوت البته يكسان نيست. چون بحث ما در مورد موسيقي دستگاهي ايران است طبيعي است توجه خود را معطو? به ?واصل مهم در اين موسيقي كنيم.
پيش از ادامه بحث مجبور هستم درباره گام صحبت كنم چرا كه براي درك وجه تسميه اين ?واصل اين كار لازم است.از طر?ي بحث در مورد گام زمينه خوبي براي درك م?هوم مقام در موسيقي دستگاهي بوجود مياورد.
بحث مربوط به گام بحث نسبتا م?صل و همانطور كه گ?تم مهمي است و ترجيح ميدهم آن را همراه با ادامه بحث در مورد ?اصله و بحث مربوط به م?هوم و اهميت دانگ در موسيقي ايران و همينطور نقش درجات يك گام در شكل گيري ملودي(كه احتمالا با بحث گام يكجا گ?ته خواهد شد) در يك تاپيك م?صلتر و طولاني تر از اين تاپيك يكجا گ?ته شود. احتمالا در ادامه وارد بحث اصلي در مورد م?هوم مقام ,دستگاه ,گوشه , ردي? و ... خواهيم شد(يعني در تاپيك سوم). سپس بحث در مورد دستگاههاي موسيقي ايرانرا يك به يك بصورت دقيق و مبسوط آغاز خواهيم كرد.
و نكته آخر براي جلوگيري از يك تذكر احتمالي از طر? حسام جان. مطالب اين تاپيك حاصل جمع بندي خود من از مسائل مورد نياز براي ادامه بحث هستند. همانطور كه تا به حال هم اين كار را كردم هر جا كه بصورت مشخص از يك منبع است?اده كنم مطمئن باشيد آن را ذكر خواهم كرد(مثل ويكيپديا در مورد بحث pitch class از اين تاپيك). اما مطالب مورد بحث تا به اينجا مقدماتي هستند و من نميتوانم منبع مشخصي براي آنها ذكر كنم جز اين كه همانطور كه در ابتداي بحث هم گ?تم دوستان را براي مطالعه بيشتر به كتابهاي تئوري موسيقي(مثل تئوري موسيقي آقاي منصوري) ارجاع دهم.البته در ادامه بحث ها بخصوص از تاپيك سوم به بعد كه بحثها كمي تخصصي تر خواهند شد به صورت مشخص از يك سري منابع است?اده خواهم كرد كه در جاي خود نام آنها را ذكر خواهم كرد.
با تشكر از توجه همگي دوستان ,
سينا ا?تخاري