sara
Saturday 6 October 2007, 05:40 PM
شعر کلاسیک یا کهن فارسی به صورت کنونی قدمتی بیش از هزار و صد سال دارد. این گونه شعر کاملا موزون بوده و وزن آن بر پایه ساختاری است که عروض (You can see links before reply) نام دارد. ساختار اوزان عروضی برپایهٔ طول هجا (You can see links before reply)هاست.
تاریخچهٔ شعر کلاسیک فارسی
نخستین نمونه‌های به دست آمده از شعر در ایران، پیشینه‌شان به روزگار زرتشت (You can see links before reply) پیامبر و سروده‌هایش در گاهان (You can see links before reply) می‌رسد. این سروده‌ها به گویش گاهانی از زبان اوستایی (You can see links before reply B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%29) است. همچنین از دوران پهلوانی (اشکانی (You can see links before reply)) منظومه‌هایی - مانند ایاتکار زریران (یادگار زریران (You can see links before reply DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)) و درخت آسوریک (You can see links before reply DB%8C%DA%A9) - به زبان پهلوی اشکانی در دست است. افزون بر این نمونه‌هایی از شعر (ترانه‌های خسروانی) به زبان پهلوی ساسانی یافت شده‌است. سروده‌ها و اشعار مانوی (You can see links before reply) به فارسی میانه (پهلوی ساسانی و اشکانی) نیز در نزد اهل فن اهمیتی به سزا دارد. لیکن اجماع علمای فن بر این است که وزن هیچکدام از این اشعار عروضی نیست، بنابراین این اشعار با شعر امروزی فارسی تفاوتی بنیادین دارند.
نخستین شاعران فارسی‌سرا (مراد از فارسی در اینجا فارسی دری (You can see links before reply) و در مقابل فارسی میانه (You can see links before reply D9%86%D9%87) است) در دربار یعقوب لیث صفاری (You can see links before reply %D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C) پدیدار شدند. اگر چه نمونه‌هایی از شعر به زبان فارسی دری، پیش از این دوران وجود دارد، ولی بررسی آنها مشخص می‌کند که در زمان سروده‌شدنشان شعر فارسی هنوز قوام نیافته‌بود، چرا که وزن آنان به طور مطلق عروضی نیست. در اینجا نمونه‌ای از اینگونه اشعار (که تعدادشان انگشت شمار است) می‌آوریم. این قطعه شعری نگاشته‌شده در آتشکده کرکوی (You can see links before reply 87_%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D9%88%DB%8C&action=edit) واقع در سیستان (You can see links before reply) است:
فُرخته باذا روشخُنیده کرشسپِ هوشهمی برست از جوشاَنوش کن می‌انوشدوست بَذآگوشبَذآفرین نهاده گوشهمیشه نیکی کوشکه دی گذشت و دوششاها خدایگانابآفرین شاهی
محمد سگزی (You can see links before reply) و بسام کورد (You can see links before reply) از نامهای چند تن از سرایندگان دربار یعقوب است.
مرحله بعدی شکل‌گیری و تکامل شعر کهن فارسی در ورارود (You can see links before reply) (ماوراء النهر) و خراسان اتفاق افتاد. علت آن بیش از هر چیز پشتیبانی فرمانروایان ایرانی‌نژاد سامانی (You can see links before reply) از زبان فارسی بود. در این روزگار شاعران بزرگی چون رودکی سمرقندی (You can see links before reply D9%82%D9%86%D8%AF%DB%8C)، شهید بلخی (You can see links before reply) و دقیقی بلخی (You can see links before reply DB%8C) پدیدار شدند. فردوسی (You can see links before reply)، بزرگ‌ترین حماسه‌سرای ایران، نیز اواخر این دوره را درک کرد.
با روی کار آمدن غزنویان (You can see links before reply) ترک‌نژاد از رونق شعر فارسی کاسته نشد و ایشان بویژه محمود غزنوی (You can see links before reply %BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C&action=edit) از پشتیبانان جدی سخنوران بودند. در این دوره شاهد برآمدن سرایندگان بزرگی چون فرخی سیستانی (You can see links before reply D8%A7%D9%86%DB%8C) و عنصری بلخی (You can see links before reply DB%8C) هستیم.
از روزگار غزنوی به بعد بویژه از آغاز پادشاهی سلجوقیان (You can see links before reply) اندک اندک جنبش سرایش شعر به زبان فارسی دری به نواحی مرکزی ایران و حتی نواحی غربی (چون آذربایجان (You can see links before reply 9%86)) کشیده شد و شعر و زبان آن تحت تأثیر گویش محلی گویندگان این خطه قرار گرفت. در این عهد شاعران بزرگی چون ناصر خسرو بلخی، قطران تبریزی، فخرالدین اسعد گرگانی (You can see links before reply D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF_%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D 9%86%DB%8C) و اسدی طوسی (You can see links before reply) پدیدار شدند.
در سده ششم هجری شاهد پیدایش سرایندگان بزرگی چون عطار نیشابوری (You can see links before reply D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C)، نظامی گنجوی (You can see links before reply D9%88%DB%8C)، خاقانی شروانی (You can see links before reply D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C)، جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی (You can see links before reply F%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1 %D8%B2%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7% D9%86%DB%8C)، انوری ابیوردی (You can see links before reply %A7%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C&action=edit)، ظهیر فاریابی (You can see links before reply D8%A7%D8%A8%DB%8C) و ده‌ها شاعر بزرگ دیگر هستیم.
سده هفتم هجری اوج شعر فارسی محسوب می‌شود[نیاز به ذکر منبع (You can see links before reply C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%A C%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A 8%D8%B9)] و در آن دو شاعر بزرگ سعدی (You can see links before reply) شیرازی و مولانا جلال‌الدین بلخی رومی (You can see links before reply) آسمان شعر فارسی را روشن کردند. پس از این دو بزرگوار، شعر فارسی در سراشیب و فرود افتاد و اگر چه در سده هشتم هجری با ظهور شعرایی چون عبید زاکانی (You can see links before reply D9%86%DB%8C) و حافظ شیرازی (You can see links before reply) اعتلا یافت.
بعداز حافظ (You can see links before reply) که پایان بخش سبک عراقی است. سبک هندی پیدا شد که شاعران بزرگی چون صایب تبریزی (You can see links before reply %A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C&action=edit) دارد و بیدل دهلوی (You can see links before reply DB%8C) (که در افغانستان (You can see links before reply 9%86) و تاجیکستان (You can see links before reply 9%86) جایگاه بالایی دارد) داشت.
در دوران مشروطه که اواخر دوران شعر کهن فارسی بود، شاعران نقش مهمی درانقلاب مشروطه داشتند. ازخون جوانان وطن لاله دمیده‌است شعر معروف عارف قزوینی است. میرزاده عشقی (You can see links before reply D8%B4%D9%82%DB%8C) را سر میبرند و با ظهور نیما یوشیج (You can see links before reply D8%AC) دوره شعر کهن سر می‌آید.
انواع شعر کلاسیک فارسی
مثنوی (You can see links before reply)
قصیده (You can see links before reply)
غزل (You can see links before reply)
مسمط (You can see links before reply)
مستزاد (You can see links before reply)
ترجیع بند (You can see links before reply)
ترکیب بند (You can see links before reply)
قطعه (You can see links before reply)
رباعی (You can see links before reply)
دو بیتی (You can see links before reply)
تک بیت (You can see links before reply)
سبک‌های شعر کلاسیک فارسی
سبک هندی (You can see links before reply %AF%DB%8C&action=edit)
سبک خراسانی (You can see links before reply %A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit)
سبک عراقی (You can see links before reply %A7%D9%82%DB%8C&action=edit)
سبک بازگشت ادبی (You can see links before reply %B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C&action=edit)
گونه‌ها و جریان‌ها در شعر کلاسیک فارسی
حماسه (You can see links before reply)
تصوف و شعر عرفانی (You can see links before reply)
تغزل (You can see links before reply)
شعر نو فارسی
شعر نو فارسی با وانهادن قالب‌های شعر کلاسیک در قرن ۱۴ هجری بوجود آمد. این گونه از شعر فارسی آزادی بسیاری را در فرم و محتوا به شاعر می‌دهد. نیما یوشیج (You can see links before reply D8%AC) را پدید آورنده این نوع شعر در ادبیات فارسی می‌دانند. شعر نو به لحاظ محتوا و جریان‌های اصلی ادبی حاکم بر آن کاملا با شعر کلاسیک فارسی متفاوت است و به لحاظ فرم و تکنیک ممکن است همانند شعر کلاسیک موزون باشد یا نباشد یا وزن آن عروضی کامل باشد یا ناقص، استفاده از قافیه (You can see links before reply) در شعر نو آزاد است. معمولاً شعر نو فارسی را به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند: شعر نیمایی (You can see links before reply DB%8C) و شعر سپید (You can see links before reply) و موج نو (You can see links before reply).
تاریخچهٔ شعر نو فارسی
جریان‌های شعر نو فارسی
شعر نیمایی (You can see links before reply DB%8C)
شعر حجم (You can see links before reply %85&action=edit)
شعر سپید (You can see links before reply)
شعر پست مدرن (You can see links before reply %D8%B1%D9%86)
شعر جهان
گونه‌های معروف شعر جهان
سونت (You can see links before reply)
هایکو (You can see links before reply)
غزل (You can see links before reply)
ویلانل (You can see links before reply 84&action=edit)
جریان‌های مهم شعر جهان
فرمالیسم (You can see links before reply 8C%D8%B3%D9%85&action=edit)
فوتوریسم (You can see links before reply)
دادائیسم (You can see links before reply)
تاریخچهٔ شعر کلاسیک فارسی
نخستین نمونه‌های به دست آمده از شعر در ایران، پیشینه‌شان به روزگار زرتشت (You can see links before reply) پیامبر و سروده‌هایش در گاهان (You can see links before reply) می‌رسد. این سروده‌ها به گویش گاهانی از زبان اوستایی (You can see links before reply B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%29) است. همچنین از دوران پهلوانی (اشکانی (You can see links before reply)) منظومه‌هایی - مانند ایاتکار زریران (یادگار زریران (You can see links before reply DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)) و درخت آسوریک (You can see links before reply DB%8C%DA%A9) - به زبان پهلوی اشکانی در دست است. افزون بر این نمونه‌هایی از شعر (ترانه‌های خسروانی) به زبان پهلوی ساسانی یافت شده‌است. سروده‌ها و اشعار مانوی (You can see links before reply) به فارسی میانه (پهلوی ساسانی و اشکانی) نیز در نزد اهل فن اهمیتی به سزا دارد. لیکن اجماع علمای فن بر این است که وزن هیچکدام از این اشعار عروضی نیست، بنابراین این اشعار با شعر امروزی فارسی تفاوتی بنیادین دارند.
نخستین شاعران فارسی‌سرا (مراد از فارسی در اینجا فارسی دری (You can see links before reply) و در مقابل فارسی میانه (You can see links before reply D9%86%D9%87) است) در دربار یعقوب لیث صفاری (You can see links before reply %D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C) پدیدار شدند. اگر چه نمونه‌هایی از شعر به زبان فارسی دری، پیش از این دوران وجود دارد، ولی بررسی آنها مشخص می‌کند که در زمان سروده‌شدنشان شعر فارسی هنوز قوام نیافته‌بود، چرا که وزن آنان به طور مطلق عروضی نیست. در اینجا نمونه‌ای از اینگونه اشعار (که تعدادشان انگشت شمار است) می‌آوریم. این قطعه شعری نگاشته‌شده در آتشکده کرکوی (You can see links before reply 87_%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D9%88%DB%8C&action=edit) واقع در سیستان (You can see links before reply) است:
فُرخته باذا روشخُنیده کرشسپِ هوشهمی برست از جوشاَنوش کن می‌انوشدوست بَذآگوشبَذآفرین نهاده گوشهمیشه نیکی کوشکه دی گذشت و دوششاها خدایگانابآفرین شاهی
محمد سگزی (You can see links before reply) و بسام کورد (You can see links before reply) از نامهای چند تن از سرایندگان دربار یعقوب است.
مرحله بعدی شکل‌گیری و تکامل شعر کهن فارسی در ورارود (You can see links before reply) (ماوراء النهر) و خراسان اتفاق افتاد. علت آن بیش از هر چیز پشتیبانی فرمانروایان ایرانی‌نژاد سامانی (You can see links before reply) از زبان فارسی بود. در این روزگار شاعران بزرگی چون رودکی سمرقندی (You can see links before reply D9%82%D9%86%D8%AF%DB%8C)، شهید بلخی (You can see links before reply) و دقیقی بلخی (You can see links before reply DB%8C) پدیدار شدند. فردوسی (You can see links before reply)، بزرگ‌ترین حماسه‌سرای ایران، نیز اواخر این دوره را درک کرد.
با روی کار آمدن غزنویان (You can see links before reply) ترک‌نژاد از رونق شعر فارسی کاسته نشد و ایشان بویژه محمود غزنوی (You can see links before reply %BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C&action=edit) از پشتیبانان جدی سخنوران بودند. در این دوره شاهد برآمدن سرایندگان بزرگی چون فرخی سیستانی (You can see links before reply D8%A7%D9%86%DB%8C) و عنصری بلخی (You can see links before reply DB%8C) هستیم.
از روزگار غزنوی به بعد بویژه از آغاز پادشاهی سلجوقیان (You can see links before reply) اندک اندک جنبش سرایش شعر به زبان فارسی دری به نواحی مرکزی ایران و حتی نواحی غربی (چون آذربایجان (You can see links before reply 9%86)) کشیده شد و شعر و زبان آن تحت تأثیر گویش محلی گویندگان این خطه قرار گرفت. در این عهد شاعران بزرگی چون ناصر خسرو بلخی، قطران تبریزی، فخرالدین اسعد گرگانی (You can see links before reply D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF_%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D 9%86%DB%8C) و اسدی طوسی (You can see links before reply) پدیدار شدند.
در سده ششم هجری شاهد پیدایش سرایندگان بزرگی چون عطار نیشابوری (You can see links before reply D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C)، نظامی گنجوی (You can see links before reply D9%88%DB%8C)، خاقانی شروانی (You can see links before reply D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C)، جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی (You can see links before reply F%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1 %D8%B2%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7% D9%86%DB%8C)، انوری ابیوردی (You can see links before reply %A7%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C&action=edit)، ظهیر فاریابی (You can see links before reply D8%A7%D8%A8%DB%8C) و ده‌ها شاعر بزرگ دیگر هستیم.
سده هفتم هجری اوج شعر فارسی محسوب می‌شود[نیاز به ذکر منبع (You can see links before reply C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%A C%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A 8%D8%B9)] و در آن دو شاعر بزرگ سعدی (You can see links before reply) شیرازی و مولانا جلال‌الدین بلخی رومی (You can see links before reply) آسمان شعر فارسی را روشن کردند. پس از این دو بزرگوار، شعر فارسی در سراشیب و فرود افتاد و اگر چه در سده هشتم هجری با ظهور شعرایی چون عبید زاکانی (You can see links before reply D9%86%DB%8C) و حافظ شیرازی (You can see links before reply) اعتلا یافت.
بعداز حافظ (You can see links before reply) که پایان بخش سبک عراقی است. سبک هندی پیدا شد که شاعران بزرگی چون صایب تبریزی (You can see links before reply %A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C&action=edit) دارد و بیدل دهلوی (You can see links before reply DB%8C) (که در افغانستان (You can see links before reply 9%86) و تاجیکستان (You can see links before reply 9%86) جایگاه بالایی دارد) داشت.
در دوران مشروطه که اواخر دوران شعر کهن فارسی بود، شاعران نقش مهمی درانقلاب مشروطه داشتند. ازخون جوانان وطن لاله دمیده‌است شعر معروف عارف قزوینی است. میرزاده عشقی (You can see links before reply D8%B4%D9%82%DB%8C) را سر میبرند و با ظهور نیما یوشیج (You can see links before reply D8%AC) دوره شعر کهن سر می‌آید.
انواع شعر کلاسیک فارسی
مثنوی (You can see links before reply)
قصیده (You can see links before reply)
غزل (You can see links before reply)
مسمط (You can see links before reply)
مستزاد (You can see links before reply)
ترجیع بند (You can see links before reply)
ترکیب بند (You can see links before reply)
قطعه (You can see links before reply)
رباعی (You can see links before reply)
دو بیتی (You can see links before reply)
تک بیت (You can see links before reply)
سبک‌های شعر کلاسیک فارسی
سبک هندی (You can see links before reply %AF%DB%8C&action=edit)
سبک خراسانی (You can see links before reply %A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit)
سبک عراقی (You can see links before reply %A7%D9%82%DB%8C&action=edit)
سبک بازگشت ادبی (You can see links before reply %B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C&action=edit)
گونه‌ها و جریان‌ها در شعر کلاسیک فارسی
حماسه (You can see links before reply)
تصوف و شعر عرفانی (You can see links before reply)
تغزل (You can see links before reply)
شعر نو فارسی
شعر نو فارسی با وانهادن قالب‌های شعر کلاسیک در قرن ۱۴ هجری بوجود آمد. این گونه از شعر فارسی آزادی بسیاری را در فرم و محتوا به شاعر می‌دهد. نیما یوشیج (You can see links before reply D8%AC) را پدید آورنده این نوع شعر در ادبیات فارسی می‌دانند. شعر نو به لحاظ محتوا و جریان‌های اصلی ادبی حاکم بر آن کاملا با شعر کلاسیک فارسی متفاوت است و به لحاظ فرم و تکنیک ممکن است همانند شعر کلاسیک موزون باشد یا نباشد یا وزن آن عروضی کامل باشد یا ناقص، استفاده از قافیه (You can see links before reply) در شعر نو آزاد است. معمولاً شعر نو فارسی را به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند: شعر نیمایی (You can see links before reply DB%8C) و شعر سپید (You can see links before reply) و موج نو (You can see links before reply).
تاریخچهٔ شعر نو فارسی
جریان‌های شعر نو فارسی
شعر نیمایی (You can see links before reply DB%8C)
شعر حجم (You can see links before reply %85&action=edit)
شعر سپید (You can see links before reply)
شعر پست مدرن (You can see links before reply %D8%B1%D9%86)
شعر جهان
گونه‌های معروف شعر جهان
سونت (You can see links before reply)
هایکو (You can see links before reply)
غزل (You can see links before reply)
ویلانل (You can see links before reply 84&action=edit)
جریان‌های مهم شعر جهان
فرمالیسم (You can see links before reply 8C%D8%B3%D9%85&action=edit)
فوتوریسم (You can see links before reply)
دادائیسم (You can see links before reply)