Leon
Sunday 11 November 2007, 09:07 AM
عرصه از مرد تهي است _ كاش دستي آيد _ عشق را بر رگ ما بند زند
اين شايد اولين باري باشد كه قلمي پيرامون موسيقي گيلكي آن هم در سطحي وسيع و در نشريه اي تخصصي زده خواهد شد . شايد اهالي موسيقي گيلان بر آنند آنچه موجود است شايسته ارائه و نقد و بررسي نيست و انصافاً آن چه موجود است آيا تمام موسيقي گيلانست ؟ خوانندگان محترم مي دانند كه گيلان با توجه به كوچك بودن از نظر جغرافيايي اقوام مختلفي را در خود جاي داده است .
اگر در نقشه ايران دقت كنيم مي بينيم كه گيلان از سويي به آستارا (آذري زبان) از طرفي به توالش (تالشي زبان) از سمتي به لوشان و منجيل كه كانون تقابل و همزيستي فرهنگ هاي مردمان مهاجر يا رانده شده اعم از : كرد ،لر ، ترك ، تات ، كرد كرمانژ و ... و از طرفي ديگر به منطقه مازندران غربي و از سمتي ديگر نيز با مردمان كوهپايه بازماندگان ديلمان تؤامان با اقوام عمارلو (كرد) و لر و تا همسايگي رودبار الموت مي رسد كه شايد كمتر استاني چنين شرايطي عجيب را دارا باشد . يقيناً اين گوناگوني در موسيقي گيلان نيز بايد مشهود باشد كه چنين است .
تاريخ تحول و يا مطرح شدن موسيقي گيلان در موسيقي كشور به دوره استاد ابو الحسن صبا نابغه موسيقي كشور مي رسد و تا قبل از ايشان هنوز نه صدا و سيمايي وجود داشت كه امكان پخش موسيقي آن زمان گيلان را داشته باشد و نه نوازندگان يا خوانندگاني كه به مركز راه يابند و دوره صبا نقطه عطفي در موسيقي گيلان مي باشد . با آمدن استاد ابو الحسن صبا و انتصاب ايشان به عنوان رياست هنرستان صنايع ظريفه رشت توسط كلنل وزيري وضع موسيقي گيلان چه از نظر آموزش و تدريس چه نوازندگي و چه پژوهش بسيار تحول يافت . آن جه كه مدنظر اينجانب است توجه صبا به موسيقي نواحي و انضمام مقام ها و قطعات گيلكي به رديف موسيقي ايران به نام رديف صبا مي باشد .
بنا به اظهار همه موسيقيدانان همدوره صبا و شاگردانش آوازهاي ديلمان ، حاجياني ، چوپاني ، غم انگيز ، گيلكي و ... و قطعاتي مانند : زرد مليجه ، رقص چوبي ، گوسند و خون ، كوهستاني و ... توسط صبا از گيلان به موسيقي ملي راه يافت كه اين در خور ستايشي بي اندازه است . اما بزرگترين ايرادي كه به اين نوع برداشت وارد است اين است كه موسيقي نواحي كشور يا موسيقي شباني و روستايي براي خود شان نزول دارد و دليل و ادله اي براي نواختن و هر قطعه ترجمان يك سري احساسات عميق كه همراه با ني يا سرنا و يا كمانچه آن محل يا روستا و بر اساس يك زندگي كاملاً بدوي و غير مدرن است .
بديهي است كه به نت در آوردن قطعات مستلزم زدن تمامي شاخ وبرگهاي احساسي قطعات است كه تازه اگر هم مي شد با علايمي آن تكيه ها و تحريرها را به نت در آورد باز پشتوانه نواختن آن يك عمر زندگي در روستا بايد باشد . نگارنده چون سالهاست در پي تحقيق و پژوهش موسيقي فولكلوريك گيلان به اقصا نقاط كوه و جلگه گيلان سفر مي كنم بارها آرزو مي كنم كه اي كاش قطعاتي مانند زردمليجه و ... به صورت اورژينالش موجود مي بود تا ما تفاوت آنها را با هم مي ديديم . امروزه طي تحقيقات اينجانب و بر اساس شواهد موجود اعم از كاست و فيلم و راويان زنده
قطعاتي را از موسيقي سازي و آوازي گيلان پيدا كرده ام كه شايد بسيار ياز آنها را كمتر كسي حتي در گيلان شنيده باشد . متاسفانه چون نه قدرت ئو نفوذ صبا را داريم و نه مرداني كه از تبار گيل بر آيند و كاري بكنند . هنوز تكليف اين مقام ها و قطعات معلوم نيست . به عنوان نمونه قطعاتي سازي آوازي به نام هاي : گلن كشي _ گوسند و خون اصلي _ آبكناري _ ديلمان دادو _ رضاخاني ( ورامين ) _ غربتي و دربدري _ عزيز و نگاري _ شرفشاهي _ ليلي جوني و ... بسياري كه ذكر نامهايشان دردي را دوا نمي كند ! در گيلان شرق و كوهپايه هاي جنوب شرق گيلان وجود دارد كه تا كنون نتوانسته ام آنها را ثبت نمايم و از همين جا از استاد محمد رضا درويشي بزرگ مرد تحقيق و پژوهش موسيقي نواحي كشور عاجزانه تقاضاي كمك دارم .
زنده ياد صبا راز غناي كوهستان هاي گيلان را دريافته بود و مسافرتي كه به ديلمان داشت و ملاقاتي با مرحوم اكبرخان تارنواز اسپيلي داشت و همچنين فيض الله نامي كه قريب به احتمال از اكراد كوهپايه مي باشد اين ادعاي بنده را شاهد مدعاست . اما بعد از صبا هيچ كس نه اينكه كاري براي موسيقي گيلان نكرد بلكه با ساختن آهنگ ها و ترانه هايي سبك و بي مايه _ مايه تحقير موسيقي فاخر گيلان شدند . البته لازم به ذكر است كه در حدود شصت سال پيش توسط استاد احمد آشورپور ترانه هاي زيبايي در قالب چهار كاست به بازار عرضه شد كه هم اكنون جزو بهترين آثار محلي گيلان محسوب مي شوند اما با روح موسيقي گيلان فرسنگ ها فاصله دارند .
بعد از احمد آشورپور ، خانم شمس و آقاي جفرودي تنها كسي كه توانست تا اندازه اي خود را به موسيقي كوهستان نزديك كند پوررضا بود . اگر بخواهيم كارنامه هنري پوررضا را بررسي كنيم مي توانيم بگوييم كه پوررضا خواننده اي است كه بهترين آثار موسيقي محلي گيلان اعم از شعر و ملودي همزمان با او تولد يافت . بزرگاني چون آرياپاد ، خيرخواه ، شيون فومني ، محمد ولي مظفري و بسياري كه نمي شناسمشان ترانه هايي را به پوررضا دادند كه با صداي ملكوتي او شهره آفاق شدند ولي دريغ كه اولاً عمدتاً در آثار اجرايي ايشان نامي از سازندگان آثار و راويان ملودي ها و آهنگ ها برده نمي شود .
ثانياً توضيحات يا به عبارتي ديگر توجيهات بعد يا قبل از اجراهاي هنري شان بسيار غير علمي و غير فني مي نمايند و ثالثاً گاهاً استفاده نابجا از ملودي ها خصوصاً در سالهاي اخير مانند خوانندگان آواز (گيله لو) در سريال پرطرفدار پس از باران نوعي تحريف يا ناديده گرفتن تاريخ شفاهي گيلان محسوب مي شود . همه شما احتمالاً سريال فوق را ديده ايد و مانند بنده از صداي زيباي پوررضا لذت برده ايد و شايد تمامي شنوندگان و حتي اهالي گيلان تكيه كلام « گيله لو » را به معني دختر گيل فهميدند در حالي كه آن چه كه خوانده شد اثر زنده ياد محمد ولي مظفري كجيدي بود و در ارتباط با خيزش جنگل سياهكل در سال 1349 و اصلاً هيچ ارتباطي با خانم كوچيك ! شهربانو ! نداشت و ندارد . اما الحق و النصاف فقط پوررضا مي تواند آواز يا ترانه اي را ماندگار كند و حق با فروغ بود كه تنها صداست كه مي ماند .
استاد فريدون پوررضا با توجه به اشتباهات فاحش در خصوص ثبت و ضبط و اجرا و نامگذاري مقام هاي موسيقي گيلان اقدامات بسيار ارزشمندي را هم در كنار حسين حميدي محقق ارزشمند موسيقي نواحي كشور انجام داده است خصوصاً در دو كاست بي نظير « مي گيلان » و «گيله لو » تمام شد و حال صحنه به نامدگان واگذار شده ! استاد حسين حميدي علاوه بر دو كاست فوق در كاست « شاباش » و آْلبوم « هشت بهشت » سهمي قابل توجه براي موسيقي گيلان باز نمود . حميدي جداي از كارهاي فوق با تشكيل گروه شمشال گيلاني به خوانندگي ناصر وحدتي ، انقلابي در موسيقي گيلان شرق به وجود آورد كه بسياري از هنرمندان اين خطه از كشور را برانگيخت كه جدي تر خود و ماهيت خود نگاه كنند .
حميدي توانست با سازبندي اي مناسب و بي همتا تكليف آنهايي را كه مي خواهند براي موسيقي گيلان كاري بكنند را مشخص كرد . استفاده از لبك _ نقاره گيلان _ بوق (شيپور) _ كرنا _سه تار _ لَلَه و معرفي و تنظيم قطعات مهجور گيلان پوشش و دكوراسيون مناسب با زندگي شباني و كوهي و ... اقدامات ارزشمندي بود كه ميتوان حميدي را حلقه گمشدهْ زنجيرهْ نگرش صبا به موسيقي گيلان دانست . اگرچه آن چه كه در كنسرت ساري _ كرمان و تهران اجرا شد با اصلش فاصله اي بسيار دارد و طبيعي هم هست اما نكته قابل ذكر قطعات ضربي انتهاي برنامه بود كه اغلب مخصوص بازي كودكان و غير موسيقيايي بود اَجر حميدي را ضايع نمود و نگذاشت اهل فن به اين كارها جدي نگاه كنند .
شايد حميدي به دليل غير گيلاني بودن متوجه اين ضعف بزرگ نشده ولي جناب وحدتي كه خود از تبار انديشه ورزان و بزرگان است به جاي اينكه از صدها ترانهْ جدي و ارزشمند گيلان در معرفي فرهنگ زاد و بوم خود اين قسمت ضعيف كار را بسط داده و بارها اجرا نمود كه جاي بسي گله (البته دوستانه ) دارد . نگارنده خود را جامع اطلاعات و منبع اخبار نمي داند و مي داند آنجا كه ادعا باشد علم و آگاهي حضور ندارد اما به فراخور فهم خود در يكي از كنسرت هاي پژوهشي بررسي آوازهاي گيلكي در شهرستان لنگرود موسيقي گيلان را برتي اولين بار تقسيم بندي و تفكيك نمودم و در نشريهْ سبزينهْ كادوس _ حوزهْ هنري گيلان به چاپ رسانيده ام كه حضورتان تقديم مي نماييم .
اين قسمت دقيقاً بر اساس شواهد موجود در موسيقي گيلان شرق كه اصلاً زيربناي عمدهْ آوازها و قطعات موسيقي كل گيلان را شامل مي شود نوشته شده . اين تفكيك دو پيام و نظريه را دنبال مي كند :
الف _ موسيقي گيلان براي تمامي اقشار و سن وسال مردم گيل و گالش مفهومي جداگانه دارد و شايد هم بتوان گفت براي هر سن و سال و جنسيتي نوعي آواز و موسيقي وجود دارد كه قابل توجه مي باشد .
ب _ امروزه بسياري از آوازها يا قطعاتي را كه نام مي برم به دست فراموشي سپرده شده و بعضاً هم به صورت هايي ناروا تحريف يا تبديل مي شوند كه اميدواريم بتوانيم جلوي اين فرسايش عظيم را بگيريم .
امروزه تحت تاثیر حرکات ارزشمندی که در جهان در حوزه های مختلف هنر از جمله موسیقی انجام گرفته و بازگشت همه جانبه ای که در موسیـقی جهــانی به سمت موسيـقي هاي بومي و فولكــلوريك صورت گرفتـه، موسیقیـدانان ایران زمین هم بازگشتی به موسیقی نواحی کشور داشته و توانسته اند طی دو دهۀ اخیر آثار ارزشمـندی را به منصۀ ظهور و اجرا برسانند.آثاری مکتوب هم در خصوص موسیقی نواحی کشـور به چاپ رسیــد که سهم انتشارات وزین ماهـور و استاد محمـد رضـا درویشی چشمـگیر بود.مهمترین آنها کتاب های دایره المـعـارف سازهای نواحی ایران بود که جلد اوّل آن اختصاص دارد به سازهای زهی مضرابی نواحی ایران.البته جلد دوّم این کتاب با عنوان سازهـای کوبه ای وپوستی ایران أخیـراً بزیور چـاپ آراستـه شده که به کوشش استاد محمد رضـا درویشی توسط موسـسۀ ماهـور برگی دیگر به سرمایه های ملّی ما افزوده شد.در کتاب نخست درویشی،از موسیقـی گیلان، کمـانچۀ زنده یاد مشهدی آبرار خوشخوان نوازندۀ شهیر سُرنا و کمانچه معرفی گردیده و اشاره هـای فنّی ارزشمندی هم در مـورد نوازندگـی و سـاز (کمانچۀ)آبرارخوشخوان شده است.حـال به این بهـانه پیرامون کمانچـه درگیلان و شیوه های اجرایی آن به گفتگو می پردازیم.
زنده یاد خوشخوان به واسطۀ اجراهای مجلسی و بسیاری دلایل دیگر کمانچه را ساز سوم خود قرار داد و خصوصاً با آمدن ویلن! این مهمـان ناخواندۀ موسیقی ایرانی... ویلن نواز شد.
البته ساز اول آبرار سُرنا بود و این ساز را به اوج رسانید . استاد علی ربیعی تنگرودی(دیلمانی)نوازندۀسُر نا(ساز)محلی گالشها که از شاگردان بنام زنده یاد خوشخوان بود در یکی از مصاحبه هایی که با وی داشتم از مبارزه بین کُرد فیض الله اهل نوده دیلمان متوفّی حدود سالهای چهل و هفت، کمانچه نواز بزرگ و سُرنا نواز قدر گیلان با آبرار خان خوشخوان در یکی از عروسی های بالغ بر شصت سال پیش در ییلاقات(کوهپایه های) گیلان و پیروزی آبرار نوازندۀ جوان در مقابل پیر موسیقی گیلان(فیض الله) حکایت ها داشت...موضوع از این قرار بود که در یک عروسی که عروس و داماد از دو محلۀ جدا بودند ، از هر دو طرف ،ظاهراٌ بدون هماهنگی نوازنده دعوت کرده بودند،البته هر دو طرف بر قهّار بودن نوازندۀ خود تأکید داشتندو هیچکدام هم کوتاه نمی آمدند.
You can see links before reply
اين شايد اولين باري باشد كه قلمي پيرامون موسيقي گيلكي آن هم در سطحي وسيع و در نشريه اي تخصصي زده خواهد شد . شايد اهالي موسيقي گيلان بر آنند آنچه موجود است شايسته ارائه و نقد و بررسي نيست و انصافاً آن چه موجود است آيا تمام موسيقي گيلانست ؟ خوانندگان محترم مي دانند كه گيلان با توجه به كوچك بودن از نظر جغرافيايي اقوام مختلفي را در خود جاي داده است .
اگر در نقشه ايران دقت كنيم مي بينيم كه گيلان از سويي به آستارا (آذري زبان) از طرفي به توالش (تالشي زبان) از سمتي به لوشان و منجيل كه كانون تقابل و همزيستي فرهنگ هاي مردمان مهاجر يا رانده شده اعم از : كرد ،لر ، ترك ، تات ، كرد كرمانژ و ... و از طرفي ديگر به منطقه مازندران غربي و از سمتي ديگر نيز با مردمان كوهپايه بازماندگان ديلمان تؤامان با اقوام عمارلو (كرد) و لر و تا همسايگي رودبار الموت مي رسد كه شايد كمتر استاني چنين شرايطي عجيب را دارا باشد . يقيناً اين گوناگوني در موسيقي گيلان نيز بايد مشهود باشد كه چنين است .
تاريخ تحول و يا مطرح شدن موسيقي گيلان در موسيقي كشور به دوره استاد ابو الحسن صبا نابغه موسيقي كشور مي رسد و تا قبل از ايشان هنوز نه صدا و سيمايي وجود داشت كه امكان پخش موسيقي آن زمان گيلان را داشته باشد و نه نوازندگان يا خوانندگاني كه به مركز راه يابند و دوره صبا نقطه عطفي در موسيقي گيلان مي باشد . با آمدن استاد ابو الحسن صبا و انتصاب ايشان به عنوان رياست هنرستان صنايع ظريفه رشت توسط كلنل وزيري وضع موسيقي گيلان چه از نظر آموزش و تدريس چه نوازندگي و چه پژوهش بسيار تحول يافت . آن جه كه مدنظر اينجانب است توجه صبا به موسيقي نواحي و انضمام مقام ها و قطعات گيلكي به رديف موسيقي ايران به نام رديف صبا مي باشد .
بنا به اظهار همه موسيقيدانان همدوره صبا و شاگردانش آوازهاي ديلمان ، حاجياني ، چوپاني ، غم انگيز ، گيلكي و ... و قطعاتي مانند : زرد مليجه ، رقص چوبي ، گوسند و خون ، كوهستاني و ... توسط صبا از گيلان به موسيقي ملي راه يافت كه اين در خور ستايشي بي اندازه است . اما بزرگترين ايرادي كه به اين نوع برداشت وارد است اين است كه موسيقي نواحي كشور يا موسيقي شباني و روستايي براي خود شان نزول دارد و دليل و ادله اي براي نواختن و هر قطعه ترجمان يك سري احساسات عميق كه همراه با ني يا سرنا و يا كمانچه آن محل يا روستا و بر اساس يك زندگي كاملاً بدوي و غير مدرن است .
بديهي است كه به نت در آوردن قطعات مستلزم زدن تمامي شاخ وبرگهاي احساسي قطعات است كه تازه اگر هم مي شد با علايمي آن تكيه ها و تحريرها را به نت در آورد باز پشتوانه نواختن آن يك عمر زندگي در روستا بايد باشد . نگارنده چون سالهاست در پي تحقيق و پژوهش موسيقي فولكلوريك گيلان به اقصا نقاط كوه و جلگه گيلان سفر مي كنم بارها آرزو مي كنم كه اي كاش قطعاتي مانند زردمليجه و ... به صورت اورژينالش موجود مي بود تا ما تفاوت آنها را با هم مي ديديم . امروزه طي تحقيقات اينجانب و بر اساس شواهد موجود اعم از كاست و فيلم و راويان زنده
قطعاتي را از موسيقي سازي و آوازي گيلان پيدا كرده ام كه شايد بسيار ياز آنها را كمتر كسي حتي در گيلان شنيده باشد . متاسفانه چون نه قدرت ئو نفوذ صبا را داريم و نه مرداني كه از تبار گيل بر آيند و كاري بكنند . هنوز تكليف اين مقام ها و قطعات معلوم نيست . به عنوان نمونه قطعاتي سازي آوازي به نام هاي : گلن كشي _ گوسند و خون اصلي _ آبكناري _ ديلمان دادو _ رضاخاني ( ورامين ) _ غربتي و دربدري _ عزيز و نگاري _ شرفشاهي _ ليلي جوني و ... بسياري كه ذكر نامهايشان دردي را دوا نمي كند ! در گيلان شرق و كوهپايه هاي جنوب شرق گيلان وجود دارد كه تا كنون نتوانسته ام آنها را ثبت نمايم و از همين جا از استاد محمد رضا درويشي بزرگ مرد تحقيق و پژوهش موسيقي نواحي كشور عاجزانه تقاضاي كمك دارم .
زنده ياد صبا راز غناي كوهستان هاي گيلان را دريافته بود و مسافرتي كه به ديلمان داشت و ملاقاتي با مرحوم اكبرخان تارنواز اسپيلي داشت و همچنين فيض الله نامي كه قريب به احتمال از اكراد كوهپايه مي باشد اين ادعاي بنده را شاهد مدعاست . اما بعد از صبا هيچ كس نه اينكه كاري براي موسيقي گيلان نكرد بلكه با ساختن آهنگ ها و ترانه هايي سبك و بي مايه _ مايه تحقير موسيقي فاخر گيلان شدند . البته لازم به ذكر است كه در حدود شصت سال پيش توسط استاد احمد آشورپور ترانه هاي زيبايي در قالب چهار كاست به بازار عرضه شد كه هم اكنون جزو بهترين آثار محلي گيلان محسوب مي شوند اما با روح موسيقي گيلان فرسنگ ها فاصله دارند .
بعد از احمد آشورپور ، خانم شمس و آقاي جفرودي تنها كسي كه توانست تا اندازه اي خود را به موسيقي كوهستان نزديك كند پوررضا بود . اگر بخواهيم كارنامه هنري پوررضا را بررسي كنيم مي توانيم بگوييم كه پوررضا خواننده اي است كه بهترين آثار موسيقي محلي گيلان اعم از شعر و ملودي همزمان با او تولد يافت . بزرگاني چون آرياپاد ، خيرخواه ، شيون فومني ، محمد ولي مظفري و بسياري كه نمي شناسمشان ترانه هايي را به پوررضا دادند كه با صداي ملكوتي او شهره آفاق شدند ولي دريغ كه اولاً عمدتاً در آثار اجرايي ايشان نامي از سازندگان آثار و راويان ملودي ها و آهنگ ها برده نمي شود .
ثانياً توضيحات يا به عبارتي ديگر توجيهات بعد يا قبل از اجراهاي هنري شان بسيار غير علمي و غير فني مي نمايند و ثالثاً گاهاً استفاده نابجا از ملودي ها خصوصاً در سالهاي اخير مانند خوانندگان آواز (گيله لو) در سريال پرطرفدار پس از باران نوعي تحريف يا ناديده گرفتن تاريخ شفاهي گيلان محسوب مي شود . همه شما احتمالاً سريال فوق را ديده ايد و مانند بنده از صداي زيباي پوررضا لذت برده ايد و شايد تمامي شنوندگان و حتي اهالي گيلان تكيه كلام « گيله لو » را به معني دختر گيل فهميدند در حالي كه آن چه كه خوانده شد اثر زنده ياد محمد ولي مظفري كجيدي بود و در ارتباط با خيزش جنگل سياهكل در سال 1349 و اصلاً هيچ ارتباطي با خانم كوچيك ! شهربانو ! نداشت و ندارد . اما الحق و النصاف فقط پوررضا مي تواند آواز يا ترانه اي را ماندگار كند و حق با فروغ بود كه تنها صداست كه مي ماند .
استاد فريدون پوررضا با توجه به اشتباهات فاحش در خصوص ثبت و ضبط و اجرا و نامگذاري مقام هاي موسيقي گيلان اقدامات بسيار ارزشمندي را هم در كنار حسين حميدي محقق ارزشمند موسيقي نواحي كشور انجام داده است خصوصاً در دو كاست بي نظير « مي گيلان » و «گيله لو » تمام شد و حال صحنه به نامدگان واگذار شده ! استاد حسين حميدي علاوه بر دو كاست فوق در كاست « شاباش » و آْلبوم « هشت بهشت » سهمي قابل توجه براي موسيقي گيلان باز نمود . حميدي جداي از كارهاي فوق با تشكيل گروه شمشال گيلاني به خوانندگي ناصر وحدتي ، انقلابي در موسيقي گيلان شرق به وجود آورد كه بسياري از هنرمندان اين خطه از كشور را برانگيخت كه جدي تر خود و ماهيت خود نگاه كنند .
حميدي توانست با سازبندي اي مناسب و بي همتا تكليف آنهايي را كه مي خواهند براي موسيقي گيلان كاري بكنند را مشخص كرد . استفاده از لبك _ نقاره گيلان _ بوق (شيپور) _ كرنا _سه تار _ لَلَه و معرفي و تنظيم قطعات مهجور گيلان پوشش و دكوراسيون مناسب با زندگي شباني و كوهي و ... اقدامات ارزشمندي بود كه ميتوان حميدي را حلقه گمشدهْ زنجيرهْ نگرش صبا به موسيقي گيلان دانست . اگرچه آن چه كه در كنسرت ساري _ كرمان و تهران اجرا شد با اصلش فاصله اي بسيار دارد و طبيعي هم هست اما نكته قابل ذكر قطعات ضربي انتهاي برنامه بود كه اغلب مخصوص بازي كودكان و غير موسيقيايي بود اَجر حميدي را ضايع نمود و نگذاشت اهل فن به اين كارها جدي نگاه كنند .
شايد حميدي به دليل غير گيلاني بودن متوجه اين ضعف بزرگ نشده ولي جناب وحدتي كه خود از تبار انديشه ورزان و بزرگان است به جاي اينكه از صدها ترانهْ جدي و ارزشمند گيلان در معرفي فرهنگ زاد و بوم خود اين قسمت ضعيف كار را بسط داده و بارها اجرا نمود كه جاي بسي گله (البته دوستانه ) دارد . نگارنده خود را جامع اطلاعات و منبع اخبار نمي داند و مي داند آنجا كه ادعا باشد علم و آگاهي حضور ندارد اما به فراخور فهم خود در يكي از كنسرت هاي پژوهشي بررسي آوازهاي گيلكي در شهرستان لنگرود موسيقي گيلان را برتي اولين بار تقسيم بندي و تفكيك نمودم و در نشريهْ سبزينهْ كادوس _ حوزهْ هنري گيلان به چاپ رسانيده ام كه حضورتان تقديم مي نماييم .
اين قسمت دقيقاً بر اساس شواهد موجود در موسيقي گيلان شرق كه اصلاً زيربناي عمدهْ آوازها و قطعات موسيقي كل گيلان را شامل مي شود نوشته شده . اين تفكيك دو پيام و نظريه را دنبال مي كند :
الف _ موسيقي گيلان براي تمامي اقشار و سن وسال مردم گيل و گالش مفهومي جداگانه دارد و شايد هم بتوان گفت براي هر سن و سال و جنسيتي نوعي آواز و موسيقي وجود دارد كه قابل توجه مي باشد .
ب _ امروزه بسياري از آوازها يا قطعاتي را كه نام مي برم به دست فراموشي سپرده شده و بعضاً هم به صورت هايي ناروا تحريف يا تبديل مي شوند كه اميدواريم بتوانيم جلوي اين فرسايش عظيم را بگيريم .
امروزه تحت تاثیر حرکات ارزشمندی که در جهان در حوزه های مختلف هنر از جمله موسیقی انجام گرفته و بازگشت همه جانبه ای که در موسیـقی جهــانی به سمت موسيـقي هاي بومي و فولكــلوريك صورت گرفتـه، موسیقیـدانان ایران زمین هم بازگشتی به موسیقی نواحی کشور داشته و توانسته اند طی دو دهۀ اخیر آثار ارزشمـندی را به منصۀ ظهور و اجرا برسانند.آثاری مکتوب هم در خصوص موسیقی نواحی کشـور به چاپ رسیــد که سهم انتشارات وزین ماهـور و استاد محمـد رضـا درویشی چشمـگیر بود.مهمترین آنها کتاب های دایره المـعـارف سازهای نواحی ایران بود که جلد اوّل آن اختصاص دارد به سازهای زهی مضرابی نواحی ایران.البته جلد دوّم این کتاب با عنوان سازهـای کوبه ای وپوستی ایران أخیـراً بزیور چـاپ آراستـه شده که به کوشش استاد محمد رضـا درویشی توسط موسـسۀ ماهـور برگی دیگر به سرمایه های ملّی ما افزوده شد.در کتاب نخست درویشی،از موسیقـی گیلان، کمـانچۀ زنده یاد مشهدی آبرار خوشخوان نوازندۀ شهیر سُرنا و کمانچه معرفی گردیده و اشاره هـای فنّی ارزشمندی هم در مـورد نوازندگـی و سـاز (کمانچۀ)آبرارخوشخوان شده است.حـال به این بهـانه پیرامون کمانچـه درگیلان و شیوه های اجرایی آن به گفتگو می پردازیم.
زنده یاد خوشخوان به واسطۀ اجراهای مجلسی و بسیاری دلایل دیگر کمانچه را ساز سوم خود قرار داد و خصوصاً با آمدن ویلن! این مهمـان ناخواندۀ موسیقی ایرانی... ویلن نواز شد.
البته ساز اول آبرار سُرنا بود و این ساز را به اوج رسانید . استاد علی ربیعی تنگرودی(دیلمانی)نوازندۀسُر نا(ساز)محلی گالشها که از شاگردان بنام زنده یاد خوشخوان بود در یکی از مصاحبه هایی که با وی داشتم از مبارزه بین کُرد فیض الله اهل نوده دیلمان متوفّی حدود سالهای چهل و هفت، کمانچه نواز بزرگ و سُرنا نواز قدر گیلان با آبرار خان خوشخوان در یکی از عروسی های بالغ بر شصت سال پیش در ییلاقات(کوهپایه های) گیلان و پیروزی آبرار نوازندۀ جوان در مقابل پیر موسیقی گیلان(فیض الله) حکایت ها داشت...موضوع از این قرار بود که در یک عروسی که عروس و داماد از دو محلۀ جدا بودند ، از هر دو طرف ،ظاهراٌ بدون هماهنگی نوازنده دعوت کرده بودند،البته هر دو طرف بر قهّار بودن نوازندۀ خود تأکید داشتندو هیچکدام هم کوتاه نمی آمدند.
You can see links before reply