تاریخچه دف

[s_guitar]

باتوجه به نظرات �?راوان که در باره مبدا پیدایش آلات موسیقی در جهان . پذیر�?ته شده است . این عقیده پیش از همه مورد تایید است که قدیمی ترین و اساسی ترین نمونه آلات موسیقی . سازهای ضربه ای هستند مطابق نطریه های مت�?اوت پیرامون تاریخچه د�? و نیز تحقیقات وسیقی که در این زمنیه به عمل آمده است می توان به بیان کهن حضرت داوود در کتاب مقدس زبور اشاره کرد که �?رموده اند که (او را به د�? و رقص تسبیح بخوانید)این گ�?ته حاکی از آن است که در زمانهای بسیار دور د�? جایگاه و منزلت و یژه ای در آیین های سنتی . مذهبی . عر�?انی . دراویشی و همچنین بزمی و رزمی در جهت نوروز و تحویل سال پارسیان در دوران شاهنشاهی ساسانیان توام با نوای د�? بوده است. د�? در ایران ساسانی همراه با سرودهای خسروانی و بطور گروه نوازی مورد است�?اده قرار می گر�?ته است.



تاثیرات مقتضیات زمان و مکان و تقییر و تحولات سرزمینهارا در اشکال د�? نمی توان نادیده گر�?ت . برخی قبایل نامهاو عناوین های متناسب با تمدن .�?رهنگ . آیین و زبان آن زمان خود .برد�? می نهادند.در نگاهی به ریشه این کلمه می توان دریا�?ت که ریشه لغوی د�? در آغاز (دوب)بوده است .



(دوب) در زبان سومری به معنای لوح و خط به کارر�?ته سات و بعدها به علت مقتضیات زمان در دوره ای دیگر وارد زبان آکدی شده و به (دوپو) یا توپو تغییر نام یا�?ته است این کلمه بعدها در اثر تردد اعراب بادیه نشینبه سرزمین پارسیان عینا در مکتوبات عرب انتشار یا�?ت و به نام د�? مشهور شد.



بعدها در تاریخ اسلام در زمان هجرت حضرت محمد (ص) به شهر مدینه . مردان و زنان عرب با نوای د�? به استقبا حضرت رسول آمدند پس از طی شدن دوره آغازین اسلام به تدریج د�? جنبه مذهبی و آیین یخود را از دست داد و است�?اده های عامیانه تری یا�?ت و به تدریج جای خود را به سازهای دیگر همچون دایره . تنبکم و یا به قول اعراب ضرب داد .



لیکن پس از مدتی با بوجود آمدن تصو�? اسلامی د�? نوازی مجددا رایج شده و در محا�?ل عر�?انی به رشد و نموی نوین پرداخت که تا دهها های اخیر دارای روندی کند و لیکن بسیار پربار و گرانبها بود. د رحال حاضر در کشورهای آسیایمیانه و شرقی مثل اندونزی. مالزی و سنگاپور نوعی ساز با ساختمان مشابه د�? امروزی یا�?ت می شود که در محا�?ل . عبادتگاهها. معابد و غیره مورد است�?اده قرار می گیرد.



هنری جورج �?ارس در تاریخ موسیقی مغرب زمین می نویسد : نخستین خواننده مرد حر�?ه ای اسلام در خوانندگی برای همراهی خود جز از د�? از هیچ ساز دیگری است�?اده نمی کرد.



الغیض ( به معنی خوشخوان)که نامش در زمره چهار خواننده بزرگ عرب آورده شده است آواز خودش رابا د�? همراهی می کرد.در نقشهای حکاکی شده در خرابه های نینوا پایتخت کشور باستانی آشوردر بین نوازندگان . نوازنده ای در حال نواختن نوعی ساز کوبه ای دایره شکل که تناسب بسیار زیادی به ساز د�? امروزی دارد می باشد. این نقش بیانگر رواجد�? نوازی در امپراطوری آشور که خود زمانی مستعمره امپراطوری بابل بود دارد .



د�? امروزه در ایران جایگاه ویژه ای دارد ایرانیان د�? را در شادی ها . جشن های بزرگ خود مانند نوروز می نواختند امروزه نیز بسیاری از اقوام ایرانی مراسم سنتی . آیینی . مذهبی . عر�?انی و محلی خود را با نوای د�? و گاهی به همراه چند ساز دیگر مانند نی و تنبور همراهی می کنند.و بلاخره د�? به وسیله مسلمانان به اسپانیا در اروپا را یا�?ت.



ای د�? زن د�? بر دست د�? زن که شوم سرمست



ایقاع کن آهنگی تا شور سماعم هست



تصو�? بالاترین �?لس�?ه ای است که تاکنون د راندیشه آدمی نقش بسته است و با لاترین ا�?تخار نسل ایرانی این است که این �?لس�?ه را با هنر به اوج کمال خود رسانیده و عالی ترین نتیجه اجتماعی . اخلاقی. و انسانی را از آن گر�?ته است. ( استاد سعید ن�?یسی)



استاد عبد الرحمن بدوی درباره سماع می نویسد : نخستین حلقه سماع را علی تنو�?ی یکی از یاران سری سقطی متو�?ی ۲۵۳ هجری در بغداد بر پا کرد. اعراب اصولا از د�? برای تثبت ضربه های تقطیع در وزن شعر است�?اده می کردند . بنابر این شاید بتوان گ�?ت ابتدا د�? بدین وسیله به محا�?ل صو�?یانه وارد گردیدو بعدها در مساله سماع. بوط جدی مورد استقبال و توجه صو�?یان قرار گر�?ت. مولانا در این ارتباط می گوید:



مست شدند عار�?ان . مطرب معر�?ت بیا زود بگو رباعیی. پیش در آ بگیر د�?



نظامی گنجوی در خصوص تشبیه د�? به ساغر و گلاب دان می گوید:



یکی بر جای ساغر د�? گر�?ته یکی گلاب دان بر ک�? گر�?ته



حا�?ظ حکایت کننده ای از اسرار عشق:



حدیث عشق که از حر�? و صوت مستغنی است به ناله د�? و نی در خروش و و لوله بود



مولانا می �?رماید: میا بی د�? به گور من زیارت که در بزم خدا غمگین نشاید



امید است همواره اسلوب انسانیت . خدمت به مردم . پویایی توام با اخلاق . در نهاد هر هنرمندی شعله بر تابد.




منبع : وبلاگ تاريخچه د�?

[Majed]

"درآمدی بر تاریخچه د�?"






از بررسی تاریخچه ی سازها در می یابیم که طولانی ترین قدمت را می توان برای سازهای کوبه ای قائل شد که سادگی در ساختو نواخت آن موجب گردیده تا انسان در رهگذرتاریخ خویش زودتر آن را یا�?ته و بدان بپردازد. حضور خیل عظیم سازهای کوبه ای موید اهمیت و جایگاه ویژه ریتم در موسیقی بوده و آن را به عنوان رکنی اساسی و جزئی لاین�?ک از موسیقی می نمایند. به گونه ای که در بین تمامی ملل جهان حتی آنها که در بدوی ترین شیوه ی اجتماعی به سر می برند همواره گونه یا گونه هایی از این قبیل سازها کاربرد داشته است.






گذشت زمان و تغییر تحول در زندگی بشر موجب گردیده تا برخی سازها در غبار �?راموشی محو گشته و برخی دیگر جایگزین آنها گردند . نامهایی همچون آیینه پیل درای دمامه تیبره تبوراک رویینه خم زرینه خم خما خسرو بشقابک و جام شاید در ذهن کمتر کسانی بتواند تصویری از ساز را نمایان کند و تنها در حجاریها الواح تندیسها و نقوش بر جای مانده از گذشته هایی دور و همچنین در اشعار بازمانده از روزگاران پیش بتوان رد پایی از آنها را در پیشینه ی موسیقیایی این سرزمین بزرگ یا�?ت.






موسیقی در دوران کهن نه به عنوان هنر انتزاعی و محض بلکه به عنوان هنری آمیخته با هنر آدمی و در بطن زندگی او جاری بود . نیایشها جشنها جنگها و سوگ و ماتم و آداب ور سوم محلی در کنار همنوایی بنام (موسیقی ) می جوشیدو می خروشید و جریان می یا�?ت و د�? نیز همواره در این همنوایی با حضور خویش قدمتی به طول تلریخ �?رهنگ بشر برای خود �?راهم ساخته است.


در نقوش کهن بازمانده از تمدنهای باستانی در جنوب ایران گاه نشانه هایی از حضور سازو آواز و موسیقی در آن روزگاران به چشم می خورد اقوام ایلامی مستقر در این ناحیه در مراسم مذهبی اعیاد جشنها نغماتی با چنگ و نی و د�? اجرا می نمودند . نقش برجسته ایلامی در( کول �?رعون) یکی از این ره آوردهای تاریخی است که کاهنانی را در حال قربانی کردن با سازهایی نظیر چنگ و د�? نشان می دهند .


د�? از جمله سازهایی است که قدمت حضورش تا ژر�? ترین دوره های تاریخ موسیقی گسترش یا�?ته و در بین بسیاری از ملل کهن در اشکال و ابعاد گوناگون مورد است�?اده قرار می گر�?ته است .






د�? بر اساس ساختمان ظاهری آن بر در ه�?ت نوع تقسیم بندی نموده اند :






1- د�? مربع


2- د�? مستطیل


3- د�? مستدیر با حلقه


4- د�? مستدیر با زنگوله


5-دایره زنگی


6-د�? دورویه


7- د�? بی پوست همراه با زنگ






در بین اعراب واژه ی (د�?) به تمامی انواع بالا بطور عام اطلاق می گردیده ولی به طور خاص این واژه تنها به د�?های چهار گوش اختصاص داشته است و انواع مدور را بیشتر ( دایره ) می نامیدند .


حضور واژه ( د�?) در اشعار روایات و کتابهای آسمانی نشان دهندهی قدمت تاریخی این ساز بوده و پیشینه ی کهن آن را نمایان می سازد .














بر آمد خروش از دل زیرو بم �?راوان شده شادی ، اندوه کم


نشستند خوبان بر بط نواز یکی عود سوز یکی عود ساز


سر آینده این سخن ساز کرد د�? و چنگ و نی را هم آواز کرد


همچنین در روایات آمده است که د�? نخست در شب ز�?ا�? سلیمان و بلقیس نواخته شد و نیز گویند بنی اسراییل در مقابل گوساله طلایی د�? می نواختند.






حسن محشون در کتاب ( نظری بر موسیقی ضربی ایران ) ص�?حه 16 آورده است :


ایرانیان از عصر هخامنشی (550_330ق م) به بعد به طور کلی دو نوع اسباب و آلات موسیقی


( بزمی و رزمی) داشته اند که در نوبت زدنهای صبح و شام و مواقع ماتم و سوگ و سرور اعیاد و دیگر تشری�?ات و �?تح و جنگ می نواختند.


آلات ضربه ای آنها شامل (دهل،کوس، جام، جلجل، تبیره، خرمهره، سنج ، تبل، نقاره، تنبک،و د�? و غیره اینها بوده است .






کلمات هورات می نویسد:( پیش از ظهور اسلام عربهای بادیه نشین شعرو موسیقی داشته اند ولی تشکیل و بسط آن بر ما مجهول است شاید طرز حرکت شتر هنگام راه ر�?تن و گذاردن پاهایش با آن همه نظم بر روی زمین موجد آهنگ ( حدی) گشته است آهنگی که ساربانان قا�?له برای راندن و سرگرمی شتران می خواندند ، در آن هنگام ارکستر عربی �?قط از آواز و ک�? ( دست زدن) و د�? تشکیل می شد........)






همچنین مول�? اغانی نوشته است : ( زن ابراهیم موصلی که شاهک و یا به قولی دوشار نام داشت همراه د�? آواز می خواند و اهل ری بود و به همین سبب مورد علاقه ابراهیم موصلی قرار گر�?ت.)


همچنین گونه هایی از د�? در مراکش و ا�?ریقای جنوبی و گونه هایی نیز در بین سرخپوستان آمریکای شمالی در مراسم مذهبی و نیایشها مورد است�?اده قرار می گیرد . در هند نیز �?رمی خاصی از د�? رایج است که کشش پوست آن توسط طناب پیچی کنترل می گردد . در مصر شامات و الجزیره د�?های مربع شکل متداول می باشد . همچنین در ایران در نواحی مختل�?ی از این ساز است�?اده می گردد چنانکه در سیستان و بلوچستان در مراسم ویژه ای نظیر گوات دمال و مالد


( پیر پتر) از این ساز بهره می جویند.


همچنین در گونه ای از موسیقی محلی بوشهر به نام ( سبالو) که احتمالا همان جشن مولود نبی_ تولد پیغمبر اسلام (ص) بوده در �?رمی که متاثر از موسیقی عربی و آ�?ریقایی می باشد از د�? و دایره است�?اده می گردد.






در شمال خراسان در قدیم لوطی ها با د�? و دایره به اجرای موسیقی می پرداختند که با انقراض آنها اینک از این ساز برای همراهی قشمه و کمانچه عاشق ها است�?اده می گردد . در بجنورد نیز از د�? و دایره است�?اده شده و به نام ( دیزه) موسوم می باشد. همچنین در استان هرمزگان( بندر عباس ،میناب ، قشم.........) در مراسم زار و مولود خوانی از 1 تا5 د�? و گاه بیشتر از این نعداد است�?اده می گردد . در جزیره قشم د�? در همراهی با عود نیز نواخته می گردد .


همچنین در بسیار نقاط دیگر از این مرز و بوم و رسوم محلی و مراسم مذهبی _ عر�?انی رد پایی از آن را جست.














د�? و موسیقی عر�?انی در میان کردزبانان :


( صوت خوش و نغمات لطی�? ریسمانی است که دنیا را به آخرت می پیوندد و شنونده را به سر آن معنی که خبرهایی از آن نمی شناسد رهنمون می شود )


مقصضود این است که می توان از ریسمان موسیقی آویخت و خود را از جهان پایین به آسمان برین رسانید و موسیقی واقعی آن است که شنونده را از خود به �?راز آورد نه آنکه او را در �?رود بی خبر کندکه در این صورت نامش ( سهو) به معنی �?راموشی و بی خبری است و یا به تعبیر حا�?ظ ساز و نوای مطرب عشق او را به جایی برده که راه به بالا دارد .


و یا به قول شیخ شیراز :


مطرب همین طریق غزل گو نگاه دار کاین ره که بر گر�?ت به جایی دلالت است


در میان اهل کردستان د�? و موسیقی عر�?انی جایگاهی به بلندی آسمان دارد بدین معنی که به عنوان همان ریسمان اهل ذکر و سماع را از دنیای درون به عالم ملکوت به جمع ذاکران معبود می رساند و با نهایت سادگی این ساز نوایی بر گوش ایشان می رساند که آوای دوستش می نامند.






خشک چوب و خشک سیم و خشک پوست از کجــا می آیـد این آوای دوست






د�? نوازان کرد وضو گر�?ته از ذلال عشق و روی بر کعبه هو نموده اند الله گویان شبهای جمعه آسمان شهر و روستای خود را به آسمان ملکوت پیوند می زنند .






ا�?سانه ای در میان ایشان رواج دارد که قدمت ( د�?) را به زمان حضرت آدم می رساند بدین مضمون که آنگاه که هابیل هدیه خویش یعنی بره ی زیبا را جهت قربانی به محل اهداء به خداوند آورد وقابیل که کشاورز بوده کاه را به عنوان هدیه آورد و خداوند در آن آتش ا�?روخت و قبول نکرد . قابیل برادر خویش را با سنگی که بر سر وی کوبید کشت و از کلاغ آموخت که جسد وی را زیر خاک پنهان نماید و آدم ص�?ی الله آن بره را که خداوند پذی�?ته بود نگاه داشت و بعد از پرورش کا�?ی قربانی نمود و پوست آن را به راهنمایی �?رشته ای از ملکوت دباغی کرده و بر چوبی گرد کشید و با آن به مناجات خداوند پرداخت ............... و الله علم .






هر چند که شاید این قصه ا�?سانه ای بیش نباشد اما این ساز همیشه همدم عر�?او اولیاء خدا بوده و همنشینی ایشان آنچنان محبوبیتی به صدای آن بخشیده که هیچ عار�?ی بدون ثنا و یاد خیر د�? نبوده است .






ای عاشقان ، ای عاشقان ، من خاک را گوهر کنم وی مطربان ،ای مطربان ،د�? شما پر زر کنم





( مولانا)






و به جرات می توان گ�?ت که د�? در میان هیچ طای�?ه ای به اندازه ی قوم کرد دارای محبوبیت و حرمت نیست و توانمند ترین اساتید این ساز ( همچون بیژن کامکار ، عندلیبی ها، عر�?ان به امید حق و ...........) نیز از این دیار برخاسته اند و بهترین ریتمها و به قولی مقامات اصلی د�? همگی از تکایا و خانقاه های کردستان به عرصه موسیقی سنتی پا نهاده است.






چه سماعهاست در جان، چه قرابه هاست ریزان که به گوش می رسد زان ، د�? و بربط واغانی


چه پر است این گلستان ز دم هزار دستان که زهای هوی مستان تو می از قدح ندانی


همه شاخه ها شک�?ته ملکان قدح گر�?ته همگان ز خویش ر�?ته به شراب آسمانی

[Hes_r]

ماجد جان منبع رو ذکر کن

[Majed]

منبعش کتاب :
سازهای ایرانی
عبدالله کارنده