پرده تار و سه تار

[*nvidia*]

اصلاح پرده سالیان درازیست در موسیقی ما چه در موسیقی عملی چه نظری، مورد است�?اده قرار می گیرد؛ هنوز هم پرده روی سازهای ایرانی به �?رم گذشته است�?اده می شود، البته این به معنای توق�? روند اصلاح سازگاری و بهبود کی�?یت در سازگری موسیقی ایرانی نیست. برای روشن شدن این موضوع به بحث در مورد انواع پرده های معمول سه تار و دلیل رد بعضی از طرح های پیشنهادی می پردازیم.

یک نوازنده آماتور اولین بار که نحوه بستن پرده و گره زدن پرده های معمول تار و سه تار (که اکثرا" از روده گوس�?ند است) را ببیند حتما" این سئوال برایش پیش می آید که چرا تار و سه تار نباید مانند ماندولین و گیتار پرده های ثابت داشته باشند که هر سال مشکلات تعویض پرده یا تنظیم پرده (که بخاطر تماس دست با پرده های متحرک روی می دهد) را نداشته باشد؟

در مورد اینکه چرا پرده های تار و سه تار متحرک نیستند و ثابت هستند در مقاله مشکل کوک صحبت کردیم و در اینجا �?قط به این نکته بسنده می شود که �?واصل (اصطلاحا") ریزتر از ربع پرده که در موسیقی ایران به و�?ور دیده می شود موجب شده، نوازنده زحمت است�?اده از پرده های متحرک را بپذیرد و از پرده های ثابت است�?اده نکند. اینجا یک سئوال پیش می آید که چرا کل پرده ها ( یعنی مثلا" از سی کرن به جای یک پرده دو پرده) بصورت ثابت روی ساز بسته نمی شود که اصلا" نیازی به بالا یا پاین کشیدن پرده نباشد؟

به جواب این سئوال هنگام نوازندگی با پرده های کامل می توان رسید! وقتی �?اصله پرده ها به قدری کم شود که انگشت بین آن به خوبی قرار نگیرد لرزش سیم بوسیله گوشت دست گر�?ته می شود و صدای سیم تا حدی خ�?ه می شود و ساز دیگر طنین مناسبی نخواهد داشت.(پرده روی دسته سازها غیر از اینکه باعث سهولت پیدا کردن محل دقیق نت ها برای نوازنده می شود، نقش یک شیطانک را هم به عهده می گیرد! به این صورت که بر آمدگی پرده و �?شار دست بر پرده لرزش سیم از محل پرده به قبل از آنرا قطع می کند که صدای ش�?ا�?ی هنگام زخمه زدن بوجود آید، پس برخلا�? تصور عده ای که عقیده دارند تنبلی نوازندگان در پیدا کردن نتها موجب بسته شدن پرده روی سازها شده ، تولید صدای خالص بدون پرد ممکن نیست!)

این موضوع که چه پرده ای برای سازهای تار و سه تار مناسب است (که هم کی�?یت صدایی خوبی داشته باشد هم دوام زیاد) اخیرا" بعضی از نوازندگان و سازگران را به جنب و جوش واداشته و تجربیات جالبی هم در این سالها به دست آمده.


پرده معمولی از جنس روده گوس�?ند
پرده های معمولی که روی تار و سه تار (و سازهای محلی مثل تنبور و گاهی دوتار) بسته می شوند، روده گوس�?ند هستند. این پرده ها نسبت به پرده ها یی که در ادامه ذکر خواهد شد زبرتر و کم دوامتر هستند ولی در جابجایی ها روی نتهایی که متغییر است، نرمتر و لغزنده ترند. این پرده ها بطور میانگین حدود یکسال تا یکسال و نیم در دست یک نوازنده متوسط کارایی دارد(بدون آغشته کردن آن به مواد نگهدارنده دیگر) و پس از آن یکی پس از دیگری باز می شود ( مت�?اوت بودن جنس پرده، رطوبت محل نگهداری و استیل دست چپ نوازنده در طول عمر پرده تاثیر زیادی دارد، همین پرده در شرایط مناسب آب و هوایی و با استیل مناسب می تواند بیش از 3 سال عمر کند)

رطوبت هوا مخصوصا" در تابستان که کولرهای آبی در منازل ایران است�?اده می شود ضربه زیادی به ساز و مخصوصا" به پرده ساز (از جنس روده گوس�?ند) می زند.

گاهی در تابستان پس از باز کردن جعبه ساز متوجه شوید.چند پرده پاره شده، برای جلوگیری از این ات�?اق بسته های رطوبی گیر ( که معمولا" در جعبه های لوازم الکتریکی هم هست) را در جعبه ساز بگذارید تا محیط نگهداری ساز مرطوب نباشد.

همانطور که در بالا ذکر شد، استیل دست چپ نوازنده و میزان اصطکاک آن با پرده در طول عمر پرده نقش مهمی دارد. نوازنده باید سعی کند تا حد امکان کمترین تماس را با پرده داشته باشد، این هم به سرعت در حرکت ا�?قی دست روی دسته کمک می کند هم از ساییدگی پرده می کاهد. پرده های معمولی (روده گوس�?ند) بخاطر قیمت پائین و سهولت در بستن روی ساز، بیشترین آمار �?روش را (نسبت به انواع دیگر پرده) از آن خود کرده است.


پرده کات کوت
نوع دیگری از پرده که بعد از روده گوس�?ند زیاد مورد است�?اده قرار می گیرد "کات کوت" یا "کت کوت" است. این پرده که است�?اده اصلی آن در پزشکی (برای بخیه) است، از روده گربه یا خرگوش تهیه می شود. کت کوت بخاطر مقاومت زیاد و سیقلی بودن سطح آن (که باعث سهولت اجرای ویبراسیون می شود) مورد توجه اکثر نوازندگان حر�?ه ای تار و سه تار است. کت کوت بطور متوسط تا دوبرابر عمر پرده های گوس�?ندی پایداری می کند. از دیگر محاسن کت کوت سهولت در تغییر جای آن روی دسته هنگام است�?اده از نتهای متغییر است.

انواع دیگر پرده مانند پرده های ثابت �?لزی و پرده های پلاستیکی یا نایلونی (که اخیرا" روی سازها دیده می شود) �?اقد این خاصیت است. پرده های نایلونی به قدری محکم روی دسته می چسبد که امکان تغییر جای آن دشوار است. این پرده بخاطر دوام بسیار زیاد در پایین دسته ( از "Re b" روی خط چهار) میتواند بسته شود، این قسمت دسته به دلیل نزدیک بودن �?واصل همواره پرده هایی ثابت دارد ( در این قسمت از دسته نوازنده قادر است با حرکتی مانند ویبراسیون نت مورد نظر را کمی بالا و پائین تر ببرد) پرده دیگری که چند سالی است بصورت آزمایشی روی ساز سه تار قرار می گیرد نوعی پرده �?لزیست که برای جابجایی هنگام تغییر برای آن ریلی دو طر�? دسته ساز قرار گر�?ته که این پرده به سمت بالا و پائین دسته حرکت می کند.
پرده پلاستیکی(در بیخ دسته تار)


این طرح پیش از این روی سازهای زهی هندی هم بکار ر�?ته بود ولی سیم تار و سه تار �?لزی و بسیار نازک است و برخورد آن با پرده های �?لزی خود تولید صدا می کند، نیز تیزی صدای پرده های �?لزی باعث شده نوازندگان استقبال شایانی از این پرده ها نداشته باشند. گذشته از این وجود پرده روی ریل موجب شده پشت دسته کاملا" خالی باشد و نوازنده سه تار که با لمس دسته نتها را تشخیص می دهد برای پیدا کردن نتها به زحمت ا�?تد! از محاسن دیگر این نوع پرده سه تارها ( پرده ریلی) آزمایش دو پرده ای بود که با اصرار به اینکه طنین لازم را ندارد کمتر روی تار( و روی سه تار هیچگاه) بسته نمی شد.

به عقیده نگارنده اضا�?ه شدن این چهار پرده میتواند تار و سه تار را سه اکتاو کامل کند و هیچ ضرری ندارد و ت�?اوت طنین نتهای اضا�?ه شده هم اختلا�? زیادی با سل و لابمل ته دسته ندارد. (اگر در ویلن هم این طرز �?کر اعمال می شد ویلن تا پوزسیون هشت بیشتر جلو نمی ر�?ت!) بهتر است تا حدی که ساز توانایی دارد از آن بهره ببریم. سه تارهای پرده �?لزی پرده های قسمت اضا�?ه شده را بخاطر تمام شدن دسته روی ص�?حه سه تار می چسبانند که در تار این مشکل با زیاد کردن طول استخوان تا روی پوست حل شده است.

[Hes_r]

ممنونم امیر جان از مطلب خوبت

قربانت : حسام cheshm

[MojtabaSadeqi]

از مطلب زيبايتان مچكرم
مجتبي

[remob2007]

سلام
اقا این پرده ر تار من مشکل داره صدای دو تا سیم یکی نمی شه چند بار عوضش کردم �?ایده نداشت.
بنظرتون ایراد از جنس پرده بوده؟

[alireza_amirsamimi]

نه مشکل از گوشیها هست باید سرویس بشن

[سپنتامهر]

دوستان
کسی از جنس پرده کات کوت واسه سازش استفاده کرده؟
غیر از تفاوتی که با پرده روده گوسفندی بیان شده، چه برتری داره؟

[AliB]

برتری اصلیش به نظر من دوام بیشترش هست همین و همین ولی از نظر صدادهی به شخصه دوست ندارم.

[fagher]

سلام به همه دوستان...
چند وقتی هست که موقع پرده گیری یکی از پرده های ساز توی چند تا پرده میاد بالا مثلا یک پرده که چهار بسته میشه یکیش میاد بالا و صدای ساز رو زنگ دار میکنه به نظر شما مشکل از انگشت گذاری منه یا از شل بودن پرده؟؟؟

[مازيار كنعاني]

خوب بايد ساز رو ديد. اما اگه فقط يك پرده اين مشكل رو داره ميشه نتيجه گرفت بد بسته شده اما اگه چنتاش اينطوري ميشه احتمالاً حركت دستتوند روي دسته باعث ايجاد اين مشكل شده

[alireza_amirsamimi]

پرده شله عوضش کن.(شاید هم جنس پرده بد باشه)

[b_shahri]

پرده بندی تار بر اساس فواصل عبدالقادر مراغه ای که توی یکی از سایتها بود مرتب کردم اما نت دو سیم سل با دو دست باز سیم یک هم صدا نیست اگه ممکنه یکی از دوستان محل دقیق پرده بندی تار برام از روی دسته تار خودش که فکر میکنه درست اینجا قرار بده
10827

[seyyed97]

سلام دوست عزیز نرم افزار تیونری (ap tun ) که روی ویندوز نصب کنی می تونی پرده های تار و سه تار را دقیقا تنظیم کنی

[danesh72]

پرده بندی تار بر اساس فواصل عبدالقادر مراغه ای که توی یکی از سایتها بود مرتب کردم اما نت دو سیم سل با دو دست باز سیم یک هم صدا نیست اگه ممکنه یکی از دوستان محل دقیق پرده بندی تار برام از روی دسته تار خودش که فکر میکنه درست اینجا قرار بده
10827

سلام
هم صدا نيست يعني اينكه نت دو نيست يا صدا كمي بم تره
اگه يكم بم تر باشه به نظر من طبيعيه