درویش خان

[خان]

You can see links before replyغلامحسین درویش معروف به درویش خان از نوابغ موسیقی سدۀ اخیر است. وی هنرمندی خلّاق با سلیقه و ظریف و نوازنده ای ماهر و چیره دست بود. وی در سال 1251 به دنیا آمد پدرش حاجی بشیر نام داشت که از اهالی طالقان بود و سه تار مینواخت. از آنجایی که شوق فرزندش را در یاد گیری موسیقی دریافت وی را به موزیک دارالفنون سپرد.

غلامحسین در آنجا خط موسیقی را فرا گرفت و در آنجا به یاد گیری سازهای بادی و طبل پرداخت. از آنجا که پدرش همه را درویش خطاب میکرد بعدها غلامحسین نیز به درویش معروف شد. بعدها وی به خدمت استادان یگانۀ تار آن دوران میرزا حسینقلی و میرزا عبدالله رسید و نوازندگی تار و سه تار را نزد ایشان فرا گرفت. در آن دوران نوازندگان به دو دسته تقسیم می شدند.

دستۀ اوّل نوازندگان و هنرمندان توانایی بودند که جذب دربار شاهان و شاهزادگان می شدند و دستۀ دوّم نوازندگان معمولی و کم سوادی بودند دوره گرد و پیشۀ مطربی پیش می گرفتند و نزد مردم از طبقه و منزلت خوبی بر خوردار نبودند.

درویش نیز در آن دوران مورد توجّه شعاع السلطنه فرزند مظفرالدین شاه قرار گرفت. و هنگامیکه شاهزاده والی فارس گردید درویش خان هم جزو همراهان والی به شیراز رفت.

شبی در شیراز درویش خان به دعوت یکی از بزرگان در مجلسی ساز مینوازد که والی فارس از این عمل درویش خان بر آشفته میشود که چرا نوازندۀ خاص او در جای دیگری ساز نواخته درویش خان را احضار میکند و دستور میدهد تا انگشتان او را قطع کنند.

درویش خان از شیراز میگریزد و به تهران می آید و کلاس موسیقی در تهران دایر میکند. شعاع السلطنه دوباره درویش را احضار میکند امّا این بار .

درویش خان به سفارت انگلیس پناهنده میشود و وقتی همسر سفیر انگلیس از درویش میخواهد که ساز بنوازد درویش نیز قطعاتی از موسیقی اروپا را اجرا میکند که وی را خوش می آید و همراه وی با پیانو همراهی میکند، و بعد نیز وساطت میکند و درویش از بند اسارت شعاع السلطنه خارج میشود و این همان چیزی بوده است که درویش خان همواره آرزویش را داشته است. هنرمندی آزاد و رها بدون هیچ قید و بندی بتواند به کارهای هنریش بپردازد. پس از این درویش به سلک دراویش صفائی و ظهیرالدوله سر می سپرد.

هنگامیکه نهضت مشروطیت آغاز میشود . درویش خان نیز همراه با مجاهدین آن دوران همگام شده و تصنیفهای مهیمن میسازد و در اجتماعات مشروطه خواهان شرکت میجوید. سید حسین طاهر زاده خوانندۀ معروف آن دوران نیز به انجمن اخوت در منزل ظهیرالدوله به فیض دیدار. درویش خان نائل میشود و پس از آن باهم همسفر می شوند و به لندن میروند.

این مسافرت در زمان استبداد صغیر دورۀ سلطنت محمد شاه قاجار بود. در این سفر مجاهدین مشروطه خواه در رشت بودند که به خواهش آنها درویش خان همراه با گروه کوچک خود سه شب در آن شهر کنسرت میدهد. همراهان در سفر اوّل حبیب الله شهردار ،سید حسین طاهر زاده ،رضا قلی خان ،حسین خان هنگ آفرین، باقر خان رامشگر و اسدالله خان.

در سفر دوم درویش خان به تفلیس میرود. این گروه به تشویق ایرانیانی که در تفلیس بودند کنسرتی را دادند که بسیار جالب توجّه بود. امّا اساساً هدف از این سفرها ضبط صفحه بوده است که بار اول به دعوت کمپانیhis masters voice و بار دوّم را کمپانی داوید اُف پر کرد که به برلین برای چاپ فرستاده شد.و تعدادی از آنها به تهران رسید ولی بقیّه به علت پیش آمدن جنگ جهانی اول (1918 – 1914 ) از بین رفت.You can see links before reply

[خان]

در بررسی تاریخ موسیقی ایران به چهره هایی بر می خوریم که علاوه بر هنر والا از نظر انسانی نیز چهره های ممتاز و بزرگی بودند.درویش خان به حق یکی از آنهاست..
غلامحسین درویش معروف به درویش خان در سال ۱۲۵۱ به دنیا آمد.در کودکی نوازنده طبل گروه ملیجک دربار ناصرالدین شاه بود.سپس در زمره شاگردان آقا حسینقلی قرار گرفت و به بهترین شاگرد او بدل شد.در دوره جوانی به شیراز رفت و در آنجا ازدواج کرد.از آنجایی که در آن دوران موسیقی دانان هنوز از وجهه مناسبی برخوردار نبودند به ناچار در دستگاه شعاع السلطنه والی شیراز به عنوان نوازنده مخصوص مشغول شد.درویش تار و سه تار را چنان به زیبایی می نواخت که والی او را مجبور کرد که تنها برای او بنوازد.یک بار که متوجه شد درویش برای مردم عامی هم ساز نواخته است دستور داد انگشتان دست او را قطع کنند که با وساطت اطرافیان ختم به خیر شد. درویش شبی را به دعوت سفیر انگلیس به سفارت رفت و در عین ناباوری قطعه موسیقی والسی را نواخت که همسر سفیر هم او را با پیانو همراهی می کرد.از آن پس مورد حمایت سفیر قرار گرفت و بدین ترتیب از دربار شعاع السلطنه بیرون آمد.پس از آن به تهران آمد و کار آموزش تار را به علاقه مندان آغاز کرد.درویش خان هنرمندی بسیار صاحب قریحه و حساس بود و مهربانی اش تا حدی بود حتی هنرجویان بسیار مبتدی را به صرف علاقه مندی آنان به حضور می طلبید.درویش اطرافیان را با لفظ « یا پیرجان» خطاب می کرد.
یک روز در یک جمع نوازنده درویش خان پیشنهاد کرد قبل از شروع ساز و آواز قطعه ای را در همان دستگاه بنوازند تا هم مروری بر گوشه های دستگاه باشد و هم ذهن شنونده آمادگی گوش کردن به دستگاه مورد نظر را داشته باشد.بدین ترتیب قطعه ای را در ماهور نواخت و بدین ترنیب « پیش درآمد» ابداع شد.ابداع پیش درآمد به واقع شور و حالی دوباره را به موسیقی ایران بخشید.همچنین او چهارمضراب و رنگ را نیز بیشتر از پیش جا انداخت.چهارمضراب ماهور او و رنگ های «قهر و آشتی»«پریچهر و پریزاد» از معروفترین رنگ های او هستند.
درویش شاگردان بسیار بزرگی را پرورش داد که همگی بعد ها از سکانداران موسیقی ایرانی شدند از جمله : عبدا..دوامی..اسماعیل مهرتاش..مرتضی نی داود..سعید هرمزی و...او به هر یک از شاگردانش که دوره کامل تار را بطور کامل می گذراندند یک تبرزین طلایی کوچک هدیه می داد.
در سالهای بعد مشروطه ظهیرالدوله که از مریدان صفی علیشاه بود تصمیم به تشکیل انجمنی کرد که بعدها انجمن « اخوت» نامیده شد.بدین ترتیب که در ۱۳ رجب هر سال تمامی علاقه مندان موسیقی در باغ ظهیرالدوله جمع می شدند دیگ های بسیاری بر پا میشد و همه با هم به طبخ غذا می پرداختند.حتی کسانی که در منزل نوکران و خدمتکارانی داشتند آنجا لباس فخر از تن درآورده و با همه در تهیه غذا سهیم می شدند.سپس مراسم با اجرای موسیقی توسط موسیقی دانان بزرگ ادامه پیدا می کرد.مراسم یک شبانه روز به طول می کشید و علاوه بر موسیقی زنده که رکن اصلی آن بود آتش بازی و سینما ی گازی هم جزئی از مراسم بود.درویش خان رهبر ارکستر انجمن اخوت بود و تصنیف معروف شیدا با مطلع :
مولود نبی محبوب خداست زین حسن ظهور عید فقراست
به عنوان شروع دسته جمعی خوانده می شد.گلریزان ها برای در راه ماندگان و مستمندان و کنسرت های خیریه به عنوان مثال برای آتش سوزی آمل در سال ۱۲۸۷ که در مجلس شورای ملی برگزار شد و همچنین برای آتش سوزی بازار تهران در ۱۲۸۸ از جمله فعالیت های انجمن اخوت بود.علاوه بر درویش خان ..حسین هنگ آفرین/.مشیر همایون/یوسف فروتن/علینقی وزیری و..از دیگر نوازندگان مشهور ارکستر بودند.
You can see links before reply
سرانجام درویش خان در ۲ آذر ۱۳۰۵ به علت تصادف درشکه اش با اتوموبیل در تهران درگذشت و فردای آن روز روزنامه اطلاعات که اولین سال حیات خود را سپری می کرد در صفحه اول خود نوشت:...تار مرد...یاپیرجان درگذشت
از آن پس مراسم سوگواری بسیاری از جانب هنرمندان در رثای او برگزار شد و ایرج میرزا سرود :
تار نهم بر کف درویش خان تا بدمد بر بدن مرده جان
از معروفترین تصنیف های درویش خان :/بهار دلکش/صبحدم/باد خزان وزمن نگارم ..می باشدکه جملگی با اشعار ملک الشعرای بهار اجرا شده اند.
زمن نگارم...آهنگ: درویش خان/شعر از ملک الشعرای بهار/
خوانندگان : ۱-قمر الملوک وزیری ...۱۳۰۸
۲-مرضیه.................۱۳۳۸
۳-شجریان.............۱۳۵۶
۴-علیرضا افتخاری....۱۳۷۰
۵-و متاسفانه مهران مدیری !!!!!!!!!!!!!
ز من نگارم خبر ندارد به حال زارم نظر ندارد
خبر ندارم من از دل خود دل من از من خبر ندارد
کجا رود دل که دلبرش نیست کجا پرد مرغ که پر ندارد
امان از این دل فغان از این دل که غیر خون جگر ندارد
همه سیاهی همه تباهی مگر شب ما سحر ندارد
جز طی راه و جز استقامت وطن علاج دگر ندارد.....(۱۲۹۷)

[AliB]

محمد جان خیلی متشکرم.
واقعا شخصیت درویش خان و تاثیری که بر موسیقی ایرانی داشته است بسیار بارز و برجسته است .
از جمله شیوه ی سه تار نوازی قدما که توسط ایشان به بسیار ی از افراد از جمله استاد صبا و استاد هرمزی و از آن طریق به نسل های بعدی منتقل شد.
هرچه از درویش خان گفته شود بسیار آموزنده و ارزشمند است.

[خان]

من خودم درویش خان رو خیلی دوست دارم.نوازنده ای توانا و مردی فوق العاده افتاده و سر به زیر که یه جورایی من شیفته همین افتادگی ایشون هستم.نمیدونم این چه رسمیه که افرادی با شهره و سرشناسی درویش خان این قدر فروتن هستند؟
تا حالا دقت کردین کمتر کسی به درویش خان استاد میگه یه جورایی با اسمش جور نمیشه.اینم یه ویژگی متمایز دیگری از این فرد والا مقام.

[AliB]

به نکته ی جالبی اشاره کردید.
راستی اون "متاسفانه مهران مدیری" خیلی خداست.
حال کردیم

[خان]

آره با حال بود ولی بیچاره خیلی هم بد نخوندش.

:21::bh

[خان]

هشتادو پنج سال پیش در چنین روزی (دوم آذر) استاد درویش خان فوت کردند

[agha_ali2000]

بد نبيد تا آلبوم كاملي از ايشان را هم لينك مي گذاشتيد تا همراه با شنيدن و گوش دادن به آن آثار لذت دو چندان مي برديم.

[mrbmaster]

اينچنين شخصيت بزرگي، چه ميتوان در باره اش گفت كه بي گمان تاثير كار او بر زنده نگه داشتن موسيقي و ساز ملي ايراني انكار ناپذير است ولي تا كنون اينجانب حتي نام ايشان را از رسانه ملي!!! نشنيده ام البته اگر رسانه اي تماما غير مليست نبايد حتي نامي از اسطوره هاي هنر اين سرزمين و سازشان ببرد ولي آيا اگر درويش زاده سراي ديگري غير از ايران بود اينچنين از او ياد ميگرديد ؟