سه تار در جست و جوی صداهای بم

[AliB]

سه تار در جست و جوی صداهای بم


وقتی نخستین دستگاه های ضبط صدا به ایران آمد، مجالی برای عرض اندام سه تار نبود. در نتیجه نسل حاضر فقط می تواند صدای تار میرزا عبدالله و درویش خان را بشنود. وقتی رادیو آمد، باز هم جولانگاه تار و ویولون و فلوت و پیانو بود و سه تار همچنان همنشین خلوت های شبانه. گر چه استاد احمد عبادی موفق شد سال 1327 از طریق رادیو برای نخستین بار پرده گوش ناآشنایان را با نوای سه تار آشنا سازد. با این وجود گروه های موسیقی ایرانی و فرنگی و ترکیبی از هر دو، همچنان اعتنایی به این ساز نداشتند. فقط باز هم احمد عبادی به دعوت فرامرز پایور چند گاهی در گروه سازهای ایرانی ظاهر شد. پس از انقلاب سه تار حکایت دیگری یافت. اما این بار هویت اش را نه در همنشینی با اجناس دیگر که با سازهایی از جنس خودش جست و جو می کرد. جلال ذوالفنون و بعد حسین علیزاده این مرحمت را در حق سه تار کردند تا خیلی تنها نباشد و گاه گاهی با سه تار های دیگر بیامیزد. "گل صد برگ" و "راز و نیاز" نخستین نمونه های همنوازی سه تار در تاریخ معاصر بودند. آن جریان اینک با جدیت از سوی مسعود شعاری و البته با شکلی متفاوت دنبال می شود. وی علاوه بر ایجاد گروه سه تار نوازی به شیوه گذشتگان، نوعی از چند نوازی سه تار را پیشه خود ساخت که در آن ساز عود هم برای جبران خلاء صداهای بم حضور داشت. شعاری بنا بر نیاز گروه خود اخیراً به ساز بم صدایی به نام سه تار باس یا به عبارتی سه تار بم رسیده است.

You can see links before reply

نمونه ای از صدای سه تار باس مسعود شعاری را بشنوید (You can see links before reply)
بدین منظور او می دانست که ساختمان سه تار نمی تواند همچنان ثابت بماند. بنابراین در نخستین گام، کاسه آن به سه تا چهار برابر سه تار معمولی افزایش حجم داد. ساز جدید به زعم شعاری قرار است جای عود در گروه نوازی های سه تار را بگیرد. زیرا وی معتقد است: "صدای عود با همه زیبایی های خود، از جنس سه تار نیست. نوع مضراب خوردنش با سه تار تفاوت جدی دارد و کاسه آن هم باعث می شود، صدای خیلی متفاوتی در مقایسه با سه تار ایجاد شود. اما صدای سه تار بم دقیقاً از جنس خود سه تار است."


You can see links before reply


نمونه دیگری از صدای سه تار باس مسعود شعاری را بشنوید (You can see links before reply)

شعاری تأکید می کند که صدای بم این ساز جدید، شخصیت مستقلی دارد و شبیه عود نیست. با وجود این از صدای آرمانی مورد نظر او هنوز فاصله دارد و خیلی امیدوار است تا روزی به مجموعه ای از سه تار های گوناگون دست یابد تا بدون نیاز به هیچ ساز ملودیک دیگر، بتواند، موسیقی پر حجمی ارائه دهد.

فیلم کوتاهی از نوازندگی سه تار باس شعاری را ببینید (You can see links before reply)

[AliB]

منبع مطلب بالا این (You can see links before reply) سایت می باشد

[AliB]

این هم ویدیوی کاملتری از اجرای مسعود شعاری با این ساز
You can see links before reply

[AliB]

دوستان عزیز سلام
هدف از نقل کردن مطلب بالا اصلا کپی و پیست کردن و پر کردن سایت نبود.
مدتها قبل در سایت یوتیوب ویدیویی از مسعود شعاری دیدم که در حال نواختن سازی بود شبیه سه تار ولی با صدایی بم و پر .البته تصویر تاریک بود و از کیفیت لازم هم برخوردار نبود(همان ویدیویی که در بالا لینک آن را قرار دادم) . در عنوان آن ذکر شده بود که این ساز به اسم دلربا توسط مسعود شعاری طراحی و ابداع شده است. تا اینکه دیروز به مطلبی که می خوانید برخوردم با عنوان سه تار بم با گوش دادن به نمونه صدای ساز و دیدن تکه ویدیویی که در آن مطلب بود ذریافتم که سخن از همان سازیست که دیده بودم و البته از صدای آن هم بسیار خوشم آمده بود.
با این مقدمه باید عرض کنم ، قصد من از مطرح کردن این مطلب بحث و گفتگویی پیرامون این ساز و صدای اون از نظر دوستان عزیز هست . برخی دوستان حتما اطلاعات بیشتری درباره ی این ساز دارند و با طرح اون خیلی کمک خواهد کرد .
بعد از این مطلب کلا من به امر ساز سازی و ساختار ساز ها علاقه مندم. البته هبچ وقت تجربه ی عملی ساخت ساز نداشتم ولی گاه گاه در ساختار سازها دقت می کنم و مطالبی هم به نظرم میرسد ولی خوب امکان اجرا و یا آزمودن آن فراهم نیست.
می خواهم در اینجا اگر دوستان نظری و یا ایده ای درباره ی افزایش و تقویت صدای ساز ها و یا افزودن پایداری صدای اونها در شرایط مختلف دارند مطرح کنند و با هم به بحث بپردازیم.
اینکه چه تغییراتی میشود در یاز ها داد و یا اینکه ایا این کار ضرورتی دارد یا نه؟
خود من باز هم مطالبی بیان خواهم کرد.
از دوستانی که در این بحث شرکت می کنند پیشاپیش تشکر می کنم.

[Kamanche]

سلام علی جان واقعا ممنون از مطلبت
من چند تا نکته به ذهنم اومد با اجازه مطرح میکنم.
اولش یه سوال
خواستم بدونم به غیر از بزرگ شدن کاسه گویا سیم ساز هم عوض شده. نه؟ اگر شده و اطلاعی داری .بگو لطفا

و دوم هم اینکه راستش صدای این سه تار من رو کاملا به یاد ساز سلانه که آقای علیزاده چند وقت پیش نواخته بودند انداخت.

البته من هم مطلب زیاد دارم
فعلا همینا بسه
قربانت

[Majed]

نه .... صدای سلانه با این خیلی فرق داره....

به نظرم میتونه ساز خوبی برای پر کردن خلا سازهایی مثل بم تار یا عود در کنسرت ها باشه....

[AliB]

سلام علی جان واقعا ممنون از مطلبت
من چند تا نکته به ذهنم اومد با اجازه مطرح میکنم.
اولش یه سوال
خواستم بدونم به غیر از بزرگ شدن کاسه گویا سیم ساز هم عوض شده. نه؟ اگر شده و اطلاعی داری .بگو لطفا

و دوم هم اینکه راستش صدای این سه تار من رو کاملا به یاد ساز سلانه که آقای علیزاده چند وقت پیش نواخته بودند انداخت.

البته من هم مطلب زیاد دارم
فعلا همینا بسه
قربانت
سلام ویشتاسب گرامی
بله قطعا سیم ها _همونطور که در اون مقاله با اهمیتش آشنا شدیم_ قطعا عوض شده . در عکس مشخصه اما اینکه دقیقا از چه سیمی استفاده شده اطلاعی ندارم . اما با توجه به صدای جیر جیری که تو او سمپل از صدای ساز بود مشخصه که سیم های دورپیچی شده(فنری) احتمالا مربوط به ویلن سل مثلا شاید استفاده شده . به هر هر مشخصات سیم ها مهمه که اطلاع دقیقی ندارم. در مورد صدای ساز بله صدا شبیه سلانه است اما فکر میکنم تفاوت هایی داره که این ساز رو مستقل میکنه.

نه .... صدای سلانه با این خیلی فرق داره....

به نظرم میتونه ساز خوبی برای پر کردن خلا سازهایی مثل بم تار یا عود در کنسرت ها باشه....
ماجد عزیز سلام
درسته . خودم خیلی مشتاقم این ساز رو از نزدیک بشنوم و تلفیق صداش با سه تار رو ببینم . فکر میکنم باید فوق العاده صدا بده تو گروه.

[drkarbassi]

دوستان باید دید که پایداری ساز چه قدر خواهد بود ضمن اینکه نمونه هایی متعدد از ساز های بینا بینی مثلا توسط استاد زاله که من خود در منزل ایشان در تهران دیدهام ساخته شده است که چندان استقبالی از ان نشد و دلیل انهم این است که سازهای سنتی دامنهی صدای مشابهی را ایجاد میکنند برای مثال صدای مشابه و بسیار زیبایی از رباب میتوان شنید (به رباب نوازی استاد ارجمندم علی صمدپور ارجاع فرمایید)به هر روی این ساز از لحاظ ساختاری با افت صفحه مواجه خواهد شد مگر انکه از پل در زیر صفحه استفاده شود که تن صدا را تغییر خواهد داد ضمنا یافتن صفحه مناسبی از شاتوت یا توت با این پهنا کمتر ممکن است از اینرو ساخت چنین سازی به شکل انبوه میسر نیست چرا که حتی صفحه های کوچکتر با رگهای(اوند)موازی کمتر در دسترس ساز سازان است به هر حال اگر بخواهیم میتوان با تغییراتی در کاسه سیم خرک میتوان به سازهای گوناگون دست یافت اما ساز فرمی منجمد از مفهوم ذهنی مردمی است که در جغرافیای خاصی زیست میکنند نه اختراع هر روزهی وسیلهی تولید صدا البته دیدیم که سلانه هم با نوازندهی نابغهیی چون استاد اعظم علیزاده به غیر از یک کاست به جایی نرسید خوب ان ساز بیشنر روی سیم های متعدد واخوان تکیه داشت و ای ساز روی کاسه طنین بزرگ خود صدا میسازد طبعا صفحه قطور تر است و جنس سیم ها هم طبغا باید از قابلیت ارتجاعی کمتری برخوردار باسد تا صفحه را لرزانده و تداخل صدا رخ ندهد ضمنا جون اندازه خرک نسبت به صفحه متناسب بزرگ نشده است برای تقارن انعکاس صدا کاسه از گلابی شکل به نیم کره تغییر یافته است من میخواهم توجه دوستان را به از یاد رفتن سه تار با اهمیت و با حسی یعنی سه تار پوستی جلب کنم میدانید که این نوع سه تار طرفداران و استادانی چون ارسلان درگاهی داشته است یک سهتار پوستی متعلق به برادر بزرگتر من در دسترس من است که اگر زمانی موفق به اپلود تصویر شدم(فکر کنم همزمان با افتتاح نیروگاه بوشهر!)عکسش را خواهم گذاشت صدای فوقالعاده زیبایی دارد ولی باید با مضراب های عمیق تر و جدا جدا تر نواخته شود والبته سیم زرد کارایی کمتری نسبت به سیم سفید خواهد داشت به نظر شما چرا باید این نوع از سه تار نابود شود و مورد بی مهری قرار گیرد و نحوهی ساخت ان هم کم کم از یاد برود؟ در حالی که حجم صدا به مراتب بیشتر از سه تار معمولی دارد و حس غریبی ایجاد میکند و ما هر روز در پی ایجاد سازی نو باشیم که احتمالا بیشتر به کار گروه نوازی خواهد امد نه به کار اصل اساسی موسیقی اصیل یعنی بداهه نوازی یک انسان با سازش

[drkarbassi]

راستی گمان میکنم سیم اول این ساز جدید سیم دیوان است البته سیم بم ان یک عیب دیگر در این ساز در باریک باقی ماندن دسته ساز است یعنی راستی نمی باید فکر کنیم چرا سازهایی چون عود و حتی گیتار که دارای کاسه بزرگند چرا به حرکات عرضی دست بر دسته ساز و در نتیجه افزودن به تعداد سیمها عرض خرک و پهنای دسته روی کردهاند این ساز حتی با قدرت دست استاد شعاری به سختی و نصف و نیمه کنترل میشود چه برسد به دیگران ضمنا متاسفانه اشکال تداخل صدا هم به علت عدم تناسب اجزای ساز و هم لرزش دسته مشهود است سونوریته ساز به دیوان شباهت دارد در فرکانسی پایین تر در کل من حقیر فقیر این ساز را خام میبینم(خدا را شکر استاد شعاری کاری کرد که بتوانیم نقدش کنیم !)

[AliB]

دوست عزیز نظرات شما جالب است
حتما آنها را با جناب شعاری مطرح می کنم و از ایشان درباره ی این مطالب صحبت خواهم کرد.
هر تجربه ای می تواند گام نهادن در راهی پر پیچ و خم و طولانی باشد که لزوما تمام کننده ی راه نیست و آغاز گر است. چنین رویکرد هایی آن هم از سوی کسانی چون شعاری می تواند در نهایت منجر به نتایج قابل توجهی شود که به داشتن تنوع صوتی بیشتر و امکان بیشتر برای رنگ آمیزی صوتی در کارهای گروهی منجر شود.
در کل حتما از نظر فنی محاسباتی صورت گرفته . من این ساز را از نزدیک دیدم اما به صورت سر سری و با دقت به جزییات آن ننگریستم.
اگر جو زدگی اجازه دهد حتما در این باره از ایشان سوال می کنم . اما سوالاتی را در ذهن دارم که هر بار خدمت آقای شعاری می روم فراموش می کنم که آنها را مطرح کنم. جدا باید کف دستم بنویسم :))