باباطاهر عریان

[hichnafar]

بابا طاهر همدانی معروف به عریان در همدان متولد و در همان شهر وفات یافت.
البته برخی محققین او را لرستانی و گروهی مازندرانی دانسته اند که البته این روایات پایه و اساس معتبری ندارند . سال ولادت باباطاهر مشخص نیست و اختلاف نظر هایی در این زمینه وجود دارد برای مثال مرحوم رضا قلیخان هدایت در کتاب مجمع الفصحاء تولد وی را در سال 410 هجری قمری دانسته در حالیکه میرزا مهدیخان کوکب آن را در سال 326 تعیین کرده است .دانشمندان دیگری چون علامه محمد قزوینی ، وحید دستگردی ، رشید یاسمی ، پروفسور ادوارد براون ، هرن آلن ، کلمان هوار و ... نظرات متفاوتی داشته اند. با توجه به قدیمی ترین سند موجود که در راحة الصدور نوشته ی نجم الدین ابوبکر راوندی نقل شده و حاکی از ملاقات طغرل پادشاه سلجوقی با بابا طاهر است اواخر قرن چهارم را می توان به عنوان سال تولد وی پذیرفت.
بابا طاهر از شعرای صاحبدل و دردمند بوده و اشعار وی که اغلب به لهجه ی محلی (شبیه به لری ) سرده شده اند جز فهلویات محسوب می شوند.
مسلک درویشی و دل بریدن از ظواهر دنیوی و شیوه ی عارفانه وی ، او را ملقب به عریان ساخته است.
آرامگاه باباطاهر در قسمت غربی همدان موسوم به بن بازار و روبروی مقبره امام زاده حارث بن علی واقع است.
با استناد به کتاب رحة الصدور راوندی که حدودا" صدو پنجاه سال پس از وفات عریان تألیف شده وفات باباطاهر باید پس از447 هجری قمری روی داده باشد .سال وفات 477 و یا 450 نیز آمده است .

آثارموجود (مصراع اول):
تن محنت کشی دیرم خدایا
ته که ناخوانده ی علم سماوات
نمی دونم دلم دیوونه کیست
یکی دردو یکی درمان پسندد
مجبت در دلم آتشی افروخت
دلی دیرم خریدار محبت
تودوری ازبرم دل در برم نیست
دوزلفونت بود تار ربابم
غم عشقت بیابون پرورم کرد
دلاخوبان دل خونین پسندند
خوشاآنان که الله یارشان بی
دلم میل گل باغ ته دیره
به صحرا بنگرم صحراته بینم
غمم غم بی و همراز دلم غم
غم و درد مو از عطار واپرس
خوشا آندل که از غم بهره‌ور بی
خدایا داد از این دل داد از این دل
بی ته اشکم ز مژگان تر آیو
دلی همچون دل نالان مو نه
غم عالم نصیب جان ما بی
الهی دل بلا بی دل بلابی
دلا در عشق تو صد دفترستم
بتا تا زار چون تو دلبرستم
الهی گردن گردون شود خرد
هزاران دل به غارت برده ویشه
دلم از دست خوبان گیج و ویجه
قضارمزی زچشمان خمارش
مو كه افسرده حالم چون ننالم
چه خوش بي مهربوني هر دو سر بي
فلك كي بشنوه آه و فغونم
دلا چوني ؟ دلا چوني ؟ دلا چون ؟
بهار اومد كه من شيدا بگردم چو ماهى بر لب دريا بگردم
نذونم مو كه سرگردون چرايم
خوشا آنان كه از پا سر نذونند
بخت بد هزار انديشه ديرم
به سر غير تو سودايي ندارم
به عمر خويشتن تا ياد دارم
مو كه افسرده حالم چون ننالم
اي گل ناز من نغمه ساز من
دل دیوانه ام دیوانه تر شی
دلم از دست تو دایم غمینه
زدست دید و دل هر دو فریاد
____________________________
منابع: اطلاعات عمومی پیام –ص 500
دوبیتی های باباطاهر عریان - تصحیح محمد علی صادقی

[hichnafar]

تن محنت کشی دیرم خدایا
دل با غم خوشی دیرم خدایا
زشوق مسکن وجور غریبی
بسینه آتشی دیرم خدایا

[hichnafar]

ته که نا خوانده ی علم سماوات
ته که نابرده ی ره در خرابات
ته که سودو زیان خودندانی
بیاران کی رسی هیهات هیهات

[sssorooshhh]

نمی دونم دلم دیونه کیست
کجا میگردد و در خونه کیست
نمی دونم دل سرگشته ی مو
اسیر نرکس مستونه ی کیست

[hichnafar]

یکی دردو یکی درمان پسندد
یکی وصل و یکی هجران پسندد
من از درمان و دردو وصل و هجران
پسندم آنچه را جانان پسندد

[hichnafar]

محبت آتشی در جانم افروخت
که تادامان محشر بایدم سوخت

عجب پیراهنی بهرم بریدی
که خیاط اجل می بایدش دوخت

[hichnafar]

دلی دیرم خریدار محبت
کزو گر مست بازار محبت
لباسی دوختم بر قامت دل
رپود محنت و تارمحبت

[sssorooshhh]

تو دوری از برم دل در برم نیست
هوای دیگری اندر سرم نیست
بجون دلبرم کز هر دو عالم
تمنای دگر جز دلبرم نیست

[sssorooshhh]

دو زلفونت بود تار ربابم
چه می خواهی از این حال خرابم
تو که با ما سر یاری نداری
چرا هر نیمه شو آیی به خوابم

[sssorooshhh]

غم عشقت بیابون پرورم کرد
هوای بخت بی بال و پرم کرد
به مو گفتی صبوری کن صبوری
صبوری طرفه خاکی بر سرم کرد

[hichnafar]

دلاخوبان دل خونین پسندند
دلاخون شو که خوبان این پسندند
متاع کفرو دین بی مشتری نیست
گروهی آن گروهی این پسندند

[tarane]

خوشا آنانکه الله یارشان بی
بحمد و قل هو الله کارشان بی
خوشا آنانکه دایم در نمازند
بهشت جاودان بازارشان بی
□

دلم میل گل باغ ته دیره
درون سینه‌ام داغ ته دیره
بشم آلاله زاران لاله چینم
وینم آلاله هم داغ ته دیره
□

به صحرا بنگرم صحرا ته وینم
به دریا بنگرم دریا ته وینم
بهر جا بنگرم کوه و در و دشت
نشان روی زیبای ته وینم
□

غمم غم بی و همراز دلم غم
غمم همصحبت و همراز و همدم
غمت مهله که مو تنها نشینم
مریزا بارک الله مرحبا غم
□

غم و درد مو از عطار واپرس
درازی شب از بیمار واپرس
خلایق هر یکی صد بار پرسند
تو که جان و دلی یکبار واپرس
□

خوشا آندل که از غم بهره‌ور بی
بر آندل وای کز غم بی‌خبر بی
ته که هرگز نسوته دیلت از غم
کجا از سوته دیلانت خبر بی
□

یکی درد و یکی درمان پسندد
یک وصل و یکی هجران پسندد
من از درمان و درد و وصل و هجران
پسندم آنچه را جانان پسندد
□

ته که ناخوانده‌ای علم سماوات
ته که نابرده‌ای ره در خرابات
ته که سود و زیان خود ندانی
بیاران کی رسی هیهات هیهات
□

خدایا داد از این دل داد از این دل
نگشتم یک زمان من شاد از این دل
چو فردا داد خواهان داد خواهند
بر آرم من دو صد فریاد از این دل

[tarane]

بی ته اشکم ز مژگان تر آیو
بی ته نخل امیدم نی بر آیو
بی ته در کنج تنهائی شب و روز
نشینم تا که عمرم بر سر آیو
□

دلی همچون دل نالان مو نه
غمی همچون غم هجران مو نه
اگر دریا اگر ابر بهاران
حریف دیده‌ی گریان مو نه
□

غم عالم نصیب جان ما بی
بدور ما فراغت کیمیا بی
رسد آخر بدرمان درد هرکس
دل ما بی که دردش بیدوا بی

[hichnafar]

الهی دل بلابی دل بلا بی
گنه چشمون کره دل مبتلابی
اگر چشمون نکردی دیده بانی
چه دونه دل که خوبان درکجابی

[tarane]

شبی ناید ز اشکم دیده تر نی
سرشکم جاری از خون جگر نی
شو و روجم رود با ناله‌ی زار
ته را از حال زار مو خبر نی

[tarane]

اينم يه غزل از باباطاهر:

دلا در عشق تو صد دفترستم .....که صد دفتر ز کونین ازبرستم
منم آن بلبل گل ناشکفته.............. که آذر در ته خاکسترستم
دلم سوجه ز غصه وربریجه..... جفای دوست را خواهان ترستم
مو آن عودم میان آتشستان...... که این نه آسمانها مجمرستم
شد از نیل غم و ماتم دلم خون..... بچهره خوشتر از نیلوفرستم
درین آلاله در کویش چو گلخن..... بداغ دل چو سوزان اخگرستم
نه زورستم که با دشمن ستیزم.. نه بهر دوستان سیم و زرستم
زدوران گرچه پر بی جام عیشم ..ولی بی دوست خونین ساغرستم
چرم دایم درین مرز و درین کشت... که مرغ خوگر باغ و برستم
منم طاهر که از عشق نکویان..... دلی لبریز خون اندر برستم

[tarane]

اينم يه قصيده از باباطاهر:

بتا تا زار چون تو دلبرستم........... بتن عود و بسینه مجمرستم
اگر جز مهر تو اندر دلم بی............ به هفتاد و دو ملت کافرستم
اگر روزی دو صد بارت بوینم............ همی مشتاق بار دیگرستم
فراق لاله رویان سوته دیلم...... وز ایشان در رگ جان نشترستم
منم آن شاخه بر نخل محبت... که حسرت سایه و محنت برستم
نه کار آخرت کردم نه دنیا............ یکی بی سایه نخل بی‌برستم
نه خور نه خواب بیتو گویی........... به پیکر هر سر مو خنجرستم
جدا از تو به حور و خلد و طوبی....... اگر خورسند گردم کافرستم
چو شمعم گر سراندازند صدبار........... فروزنده‌تر و روشن ترستم
مرا از آتش دوزخ چه غم بی....... که دوزخ جزوی از خاکسترستم
سمندر وش میان آتش هجر......... پریشان مرغ بی‌بال و پرستم
درین دیرم چنان مظلوم و مغموم.. چو طفل بی پدر بی مادرستم
نمی‌گیرد کسم هرگز به چیزی.... درین عالم ز هر کس کمترستم
بیک ناله بسوجم هر دو عالم.......... که از سوز جگر خنیاگرستم
ببالینم همه الماس سوده....... همه خار و خسک در بسترستم
مثال کافرم در مومنستان................ چو ممن در میان کافرستم
همه سوجم همه سوجم همه سوج...بگرمی چون فروزان اخگرستم
رخ تو آفتاب و مو چو حربا.................. و یا پژمان گل نیلوفرستم
بملک عشق روح بی‌نشانم........ بشهر دل یکی صورت پرستم
رخش تا کرده در دل جلوه از مهر.......... بخوبی آفتاب خاورستم
بمیر ای دل که آسایش بیابی....... که مو تا جان ندادم وانرستم
من از روز ازل طاهر بزادم................ ازین رو نام بابا طاهرستم

[hichnafar]

الهی گردن گردون شود خرد
که فرزندان آدم را همه برد
یکی ناگه که زنده شد فلانی
همه گویندفلان ابن فلان مرد

[hichnafar]

هزاران دل به غارت برده ویشه
هزارانت جگرخون کرده ویشه
هزاران داغ ریش از ویشم اشمرد
هنوز نشمرده از اشمرده ویشه

[hichnafar]

دلم از دست خوبان گیج و ویجه
مژه بر هم زنم خونابه ریجه
دل عاشق مثال چوب بریی
سری سوزه سری خونابه ریجه

[hichnafar]

قضارمزی زچشمان خمارش
قدر سری ز زلف مشکبارش
مه و مهر آیتی ز آنروی زیبا
نکویان جهان آیینه دارش

[fanoos]

مو كه افسرده حالم چون ننالم
شكسته پر و بالم چون ننالم
همه گويند فلاني ناله كم كن
ته آيي در خيالم چون ننالم



چه خوش بي مهربوني هر دو سر بي
كه يك سر مهربوني دردسر بي
اگر مجنون دل شوريده اي داشت
دل ليلي از او شوريده تر بي


فلك كي بشنوه آه و فغونم
به هر گردش زنه آتش به جونم
يك عمري بگذرونم با غم و درد
به كام دل نگرده آسمونم


دلا چوني ؟ دلا چوني ؟ دلا چون ؟
همه خوني ، همه خوني ، همه خون
ز بهر ليلي سيمين عذاري
چو مجنوني ، چو مجنوني ، چو مجنون

[fanoos]

بهار اومد كه من شيدا بگردم چو ماهى بر لب دريا بگردم
پلنگ در كوه و اهو در بيابان همه جفتند و من تنها بگردم

سه روز رفته اى سي روز حالا , سه روز رفته اى سي روز حالا زمستون رفته اى نوروز حالا يار

تو كه گفتي برو صد سال ديگر , تو كه گفتي برو صد سال ديگر نگيرم غير تو من يار ديگر يار

سر سالى نشد يارى گرفتى , سر سالى نشد يارى گرفتى زبانت با من و دل جاى ديگر يار
دلم مى خواهد كه با تو يار باشم , دلم مى خواهد كه با تو يار باشم چو دونه در ميان نار باشم يار

چو دونه در ميان نار شيرين , چو دونه در ميان نار شيرين
چو بلبل محرم گلزار باشم يار
به دستمالم گل بادام دارم , به دستمالم گل بادام دارم
نه شب خواب و نه روز ارام دارم يار

سر راهت نشينم گل بريزم , سر راهت نشينم گل بريزم
اگر خنجر بباره بر نخيزم يار
اگر خنجر بباره مثل بارون , اگر خنجر بباره مثل بارون
كه تا رويت نبينم بر نخيزم يار

[fanoos]

تن محنت كشي دارم خدايا
دل حسرت كشي دارم خدايا
ز شوق مسكن و داد غريبي
به سينه آتشي دارم خدايا



نذونم مو كه سرگردون چرايم
گهي گريون گهي نالان چرايم
همه درمانشان بي درد دارند
ندونم ما كي بي درمون چرايم


خوشا آنان كه از پا سر نذونند
ميان شعله خشك و تر نذونند
كنشت و كعبه و بتخانه و دير
سرايي خالي از دلبر نذونند


ز بخت بد هزار انديشه ديرم
هميشه زهر غم در شيشه ديرم
ز ناسازي بخت و گردش چرخ
فغان و آه و زاري پيشه ديرم


به سر غير تو سودايي ندارم
به دل جز تو تمنايي ندارم
خدا دونه كه در بازار عشقت
به جز جون هيچ كالايي ندارم


به عمر خويشتن تا ياد دارم
ز هجرت ناله و فرياد دارم
ندارم خاطر شادي به خاطر
هميشه خاطر ناشاد دارم


مو كه افسرده حالم چون ننالم
شكسته پر و بالم چون ننالم
همه گويند فلاني ناله كم كن
ته آيي در خيالم چون ننالم

[fanoos]

اي گل ناز من نغمه ساز من
بي خبر مانده اي از من و راز من
ز بوي زلف تو مفتونم اي گل
ز رنگ روي تو دل خون اي گل
من عاشق ز عشقت بي قرارم
تو چو ليلي و من مجنونم اي گل
دل ما بي تو دائم بي قراره
به جز آزار مو كاري نداره
سرو آزاد من كي كني ياد من
خم شده قامتم شاخ شمشاد من
عزيزم از غم و درد جدايي
به چشمونم نمونده روشنايي
گرفتارم به دام غربت و درد
نه يار و همدمي نه آشنايي
گل من يار من تويي دلدار من
يار من يار من تويي غمخوار من
سر راهت نشينوم تا تو آيي
در شادي به روي ما گشايي
آيد روزي به روز ما نشيني
ببيني تا چه سخته بي وفايي
دل ما بي تو بي قراره
به جز آزار مو كاري نداره
جان جانان من عشق سوزان من
برده اي از نظر عهد و پيمان من
بي تو اشكم ز مژگان ته آييه
بي تو نخل حياتم بي بر آيه
بي تو در كنج تنهايي شب و روز
نشينوم تا كه عمر مو سر آيه

[fanoos]

دل دیوانه ام دیوانه تر شی
خرابه خانه ام ویرانه تر شی
کشم آهی که گردون را بسوجم
ز آهش سوته دیلان کارگر شی
هر آن باغی که نخلش سر به در بی
مدامش باغبون خونین جگر بی
بباید کندنش از بیخ و از بن
مگر بارش همه لعل و گوهر بی
ز هجرانت هزار اندیشه دیرم
همیشه زهر غم در شیشه دیرم
ز ناسازی بخت و گردش چرخ
فغان و آه و زاری پیشه دیرم
کشم آهی که گردون را بسوجم
ز آهش سوته دیلان کارگر شی

[hichnafar]

دلم از دست تو دایم غمینه
ببالین خشتی و بستر زمینه
همین جرمم که موته دوست دیرم
که هر کت دونست دیره حالش اینه

[hichnafar]

زدست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش زپولاد
رنم بر دیده تا دل گردد آزاد

[fanoos]

جوونی هم بهاری بود و گذشت ----- به ما یک اعتباری بود و بگذشت

میون ما و تو یک الفتی بود. ------ که آن هم نوبهاری بود و گذشت