سپنتامهر
Tuesday 2 September 2008, 11:00 AM
تئوري موسيقي ايراني
مي دانيم، پايه و اساس موسيقي بر دوقسم گام ماژور(بزرگ) و گام مينور(کوچک) و انواع سه گانه ي آن بنا شده است.به عبارت ديگر ملودي هاي اروپايي از پرده و نيم پرده و فاصله هاي ديگري که از آنها ترکيب شده تشکيل يافته است.
اما موسيقي ايراني، فواصل ديگري داشته که در موسيقي امروز کشور ها ي غربي يافت نمي شود و آن عبارت است از فاصله هاي کوچکتر از نيم پرده و انواع ديگري که از نيم پرده بزرگتر و از يک پرده کوچکتر هستند.اين فاصله ها معلوم نيست حتما ربع پرده يا سه ربع پرده باشند. ولي به جهاتي براي اين که موسيقي ايرانی را تحت قاعده اعتدال در آورند، گام ايراني را مرکب از فاصله ربع پرده اي دانسته اند و همين فواصل است که دستگاه هاي خاص موسيقي ايراني را به وجود آورده و آن را از موسيقي غربي متمايز ساخته است.
پس از نظر عملي، اختلاف اساسي موسيقي ما و موسيقي غربي در اين است که گام هاي غربي از نيم پرده و فواصلي که ترکيبات نيم پرده است بوجود آمده ولي گام ها ي شرقي از فاصله ي ربع پرده و ترکيبات آن تشکيل شده است. علاوه بر اين حالت موسيقي ما نيز با موسيقي غربي متفاوت است و اين موضوع پس از شرح مقامات ايراني به خوبي روشن خواهد شد.
لازم به ذکر است که براي ساختن فواصل ربع پرده اي از دو علامت«سري» و «کرن» استفاده مي شود.به عنوان مثال براي نشان دادن نتي که ربع پرده زير تر (بالا رفته) از علامت سري و براي نتي که ربع پرده بم تر شده (پايين رفته) از علامت کرن استفاده مي شود.
فواصل موسيقي ايراني
همان طور که اشاره شد موسيقي ايراني داراي فواصلي منحصر به فرد است که در موسيقي غربي وجود ندارد و از اين رو داراي اصطلاحات خاص خود مي باشد.
موسيقي غربي داراي فواصلي بزرگ، کوچک، کاسته، افزوده و درست مي باشد که اين فواصل نيز در موسيقي ايراني با مقداري تغيير وجود دارد ، مجموع فواصل ایرانی 12 مورد می باشد.
1)کم کاسته، اگر از هر فاصله ي کاسته ربع پرده کم شود.فاصله ي کم کاسته پديد مي آيد.
2)کاسته
3)کم کوچک، اگر از هر فاصله ي کوچک، ربع پرده کم شود، فاصله ي کم کوچک به وجود مي آيد.
4)کوچک
5) نيم بزگ، اگر از هر فاصله ي بزرگ، ربع پرده کم شود، فاصله ي نيم بزرگ به دست مي آيد.
6) بزرگ
7) بيش بزرگ، اگر به هر فاصله ي بزرگ، ربع پرده اضافه شود، فاصله ي بيش بزرگ پديد مي آيد.
8) کم درست، اگر از هر فاصله ي درست، ربع پرده کم شود، فاصله ي کم درست پديد مي آيد .
9) درست
10) بيش درست، اگر به هر فاصله ي درست، ربع پرده اضافه کنيم، فاصله ي بيش درست به دست مي آيد.
11) افزوده
12)بيش افزوده، اگر به هر فاصله ي افزوده، ربع پرده اضافه شود، بيش افزوده به دست مي آيد.
مي دانيم، پايه و اساس موسيقي بر دوقسم گام ماژور(بزرگ) و گام مينور(کوچک) و انواع سه گانه ي آن بنا شده است.به عبارت ديگر ملودي هاي اروپايي از پرده و نيم پرده و فاصله هاي ديگري که از آنها ترکيب شده تشکيل يافته است.
اما موسيقي ايراني، فواصل ديگري داشته که در موسيقي امروز کشور ها ي غربي يافت نمي شود و آن عبارت است از فاصله هاي کوچکتر از نيم پرده و انواع ديگري که از نيم پرده بزرگتر و از يک پرده کوچکتر هستند.اين فاصله ها معلوم نيست حتما ربع پرده يا سه ربع پرده باشند. ولي به جهاتي براي اين که موسيقي ايرانی را تحت قاعده اعتدال در آورند، گام ايراني را مرکب از فاصله ربع پرده اي دانسته اند و همين فواصل است که دستگاه هاي خاص موسيقي ايراني را به وجود آورده و آن را از موسيقي غربي متمايز ساخته است.
پس از نظر عملي، اختلاف اساسي موسيقي ما و موسيقي غربي در اين است که گام هاي غربي از نيم پرده و فواصلي که ترکيبات نيم پرده است بوجود آمده ولي گام ها ي شرقي از فاصله ي ربع پرده و ترکيبات آن تشکيل شده است. علاوه بر اين حالت موسيقي ما نيز با موسيقي غربي متفاوت است و اين موضوع پس از شرح مقامات ايراني به خوبي روشن خواهد شد.
لازم به ذکر است که براي ساختن فواصل ربع پرده اي از دو علامت«سري» و «کرن» استفاده مي شود.به عنوان مثال براي نشان دادن نتي که ربع پرده زير تر (بالا رفته) از علامت سري و براي نتي که ربع پرده بم تر شده (پايين رفته) از علامت کرن استفاده مي شود.
فواصل موسيقي ايراني
همان طور که اشاره شد موسيقي ايراني داراي فواصلي منحصر به فرد است که در موسيقي غربي وجود ندارد و از اين رو داراي اصطلاحات خاص خود مي باشد.
موسيقي غربي داراي فواصلي بزرگ، کوچک، کاسته، افزوده و درست مي باشد که اين فواصل نيز در موسيقي ايراني با مقداري تغيير وجود دارد ، مجموع فواصل ایرانی 12 مورد می باشد.
1)کم کاسته، اگر از هر فاصله ي کاسته ربع پرده کم شود.فاصله ي کم کاسته پديد مي آيد.
2)کاسته
3)کم کوچک، اگر از هر فاصله ي کوچک، ربع پرده کم شود، فاصله ي کم کوچک به وجود مي آيد.
4)کوچک
5) نيم بزگ، اگر از هر فاصله ي بزرگ، ربع پرده کم شود، فاصله ي نيم بزرگ به دست مي آيد.
6) بزرگ
7) بيش بزرگ، اگر به هر فاصله ي بزرگ، ربع پرده اضافه شود، فاصله ي بيش بزرگ پديد مي آيد.
8) کم درست، اگر از هر فاصله ي درست، ربع پرده کم شود، فاصله ي کم درست پديد مي آيد .
9) درست
10) بيش درست، اگر به هر فاصله ي درست، ربع پرده اضافه کنيم، فاصله ي بيش درست به دست مي آيد.
11) افزوده
12)بيش افزوده، اگر به هر فاصله ي افزوده، ربع پرده اضافه شود، بيش افزوده به دست مي آيد.