دستگاه هاي فلامنکو(سبک هاي فلامنکو)به همراه توضيح

Rumba
کلمه Rumba در حقيقت آوايي تقليدي از يک صداي رعدگونه و غُرّنده است .
ريشه اين دستگاه ( اسپانيايي – آمريکايي) است .به رومباي فلامنکو به جهت تفاوتي که با نوع کوبايي اش يعني رومباي کوبايي (Rumba Cubana) دارد ، رومبا خيتانا يا جيتانا (Rumba Gitana) مي گويند . دستگاه رومبا حتي تا نيم قرن اخير ، چندان شناخته شده نبود ، تا اينکه از سال - ، کوليهاي کاتالان شروع به توسعه و تکامل اين فرم نمودند . امروزه اگرچه رومبا در ميان هواداران فلامنکوي اصيل از جايگاه بالايي برخوردار نيست ، ولي به طور گسترده اي در همه انواع ميهمانيها و جشن هاي مردم (به عنوان پايه موسيقي «پاپ- فلامنکو») اجرا مي شود و محبوبيت خاصي در بين عامه مردم يافته است .
دستگاه رومبا ، با اينکه از لحاظ قدمت و اصالت قابل مقايسه با بسياري از فرمهاي اصلي و قديمي فلامنکو مانند سولئارس ، سگيرياس ، بولرياس و آلگرياس نيست ، ولي در دنيا به عنوان مظهر فلامنکو در آمده است.
توريستها به عنوان موسيقي فلامنکو ، رومبا را مي شناسند و نادانسته به يک بخش سطحي وسبک از اين همه عمق و اصالت موسيقي فلامنکو، بسنده مي کنند . قطعات رومبا بسيار ريتميک و با نشاط هستند و فضاي مناسبي جهت رقصيدن به وجود مي آورند ، ضمن اينکه هميشه به هنرمندان اجازه بداهه پردازي مي دهند .
منشاء اوليه رومبا از يک رقص کوبايي است . در حوالي سالهاي دهه - ميلادي ،هنرمندان فلامنکويي که در تئاترهاي فلامنکو و نمايش هاي واريته به صورت سيّار و گاهي ثابت به هنرنمايي مي پرداختند ، با ايجاد تغييراتي و به صورت ذوقي ، رومباي کوبايي را به سمت فلامنکو سوق دادند و باب سليقه مردم کردند . بدين ترتيب رومبا شناخته شد و بين عامه مردم طرفدار يافت . اين هنرمندان رومبا را با حس وحال شاد و جشني اجرا مي کردند و غالباً بين يک قطعه تانگو و يک قطعه بولرياس ، قطعه اي از دستگاه رومبا مي گنجانيدند .
زماني که هنرمندان فلامنکو از دستگاه رومبا براي ارائه رقص استفاده کردند ، سبک کوليانه يا جيپسيِ اجراي رومبا بر نوع اندلسي آن برجستگي آشکاري يافت . سبک جيپسي پر از نيروي زندگي و احساسات و حرکات پرقدرت بود ؛ در حالي که نوع اندلسي از پونتِئادو (Punteado) و حرکات هماهنگ و ظريف تشکيل مي شد و آرامش و وقار خاصي را القا مي کرد .
در همه انواع رومبا دِسپِلانته هاي فراوان و حرکات پرجنبش شامل چرخش هاي زياد ديده مي شود . رومبا فلامنکوي سنتي به عنوان رقصي مخصوص رقاصان زن فلامنکو (Bailaora) شناخته شده است که معمولاً آن را به تنهايي اجرا مي کنند .
رومبا يک آواز فولکلوريک آمريکاي لاتين نيز مي باشد که تحت تاثير موسيقي فلامنکو قرار گرفته و فلامنکو شده است . آواز اين دستگاه به گروه Cantes de ida y Vuelta تعلق دارد و با ديگر دستگاههاي برآمده از آمريکاي لاتين مانند گِئاحيراس ، ميلونگاس ، کلمبياناس و بيداليتاس هم گروه است . طرفداران متعصب فلامنکوي اصيل ، اين دستگاه را يک دستگاه فرعي مي دانند و به آن چيکو (Chico) مي گويند .
اولين آثار آوازي ضبط و نشر شدة رومبا را از سال - ميلادي به بعد مي توان يافت که توسط لانينيا دِ لُس پِي نِس (La Nina de Peines) ، برناردو ال دِ لُس لوبيتوس (Bernardo el de Los Lobitos) و مانوئل بالِخو (Manuel Valljo) اجرا شده اند
از ديگر خوانندگاني که در اين دستگاه به اجراي آثار پرداخته اند مي توان به خوزه اورتگا (Jose Ortega) ، ديِه گو آنتيونِس (Diego Antunez) و پِه پِه دِ لا ماترونا (Pepe de La Matrona) اشاره کرد
در دهه - ، خوانندگاني مانند ال پِسکايّا (El Pescailla) و په رِت (Peret) که کوليهايي اهل کاتالان بودند ، با اجراهاي زيبايشان تاثير بسزايي در متداول شدن و به روز رساني رومبا داشتند .
مادريد نيز براي خودش تبديل به مرکزي براي سبک رومبا شد . کانيو روتو (Cano Roto) با تاسيس مدرسه رومبا سرآمد همه شد و مانسانيتا (Manzanita) با اجراي قطعات رومبا به شهرت مادريد افزود . دستگاه آوازي رومبا پر از شعر است.

Sevillanas
سوياناس فرمي از آوازهاي کهن فلامنکو است.
بسياري معتقدند که اين سبک دو يا سه قرن پيش از “Seguidillas Manchegas “ يا “ Seguidi illa of la Mancha” ( که هيچ ارتباطي با سگرياس در فلامنکو ندارد)‌و از يک رقص سنتي قديمي کاستيلين مشتق شده است.
فرمهاي اصلي سوياناس بيشتر در قرن هجده نمايان شدند.
امروزه در سرتاسر اسپانيا انواع گوناگوني از سوياناس به محبوبيت رسيده که با آنها آواز مي خوانند و با گيتار و کاستانت همراهي مي کنند و مي رقصند. روز به روز به خلق ملوديها و اشعار سوياناس افزوده مي شود.
اين سبک بسيار چابک، سرزنده، اميدوار کننده و سرشار از شادي و شوخيهاي شاعرانه مي باشد،‌اما بعضي از ملوديها و اشعار از طبيعت جدي تري برخوردارند.
هر سويانا از سه متن تصنيف تشکيل مي شود که عبارتند از:
1-Introduction
2- salida
3-Copla

1- Introduction : بخش اول هر سويا که اجراي چند ريتم با راسگوادو است، اينتروداکشن يا مقدمه نام دارد.
2- salida : مقدمه به وسيله يک بخش با معرفي يک ملودي کوتاه تعقيب مي شود که ساليدا نام دارد و اگر خواننده آماده باشد در اين لحظه ملودي را مي سرايد.
3- copla : ساليدا به وسيله بخش کوتاهي از راسگوادو به کوپلا ملحق مي شود و کوپلا با همان ملودي پايان مي يابد.
هر کوپلا با همان ملودي ساليدا، سه بار با تغيير ( وارياسيون) يا يدون تغيير تکرار مي شود.
کوپلا ممکن است در ملودي و گام متنوع شود اما ريتم و شکل آ بايد استوار باقي بماند.
بهترين فرصت براي شنيدن شادترين سوياناس و انواع گوناگون آنها فريا (Feria) يا جشن بهاري است که هر سال يکبار در سويا برگزار مي شود.
در فريا بهد از جش عيد پاک (Easter)صدها نفر رقص سوياناس انجام مي دهند.
سيل مشتاقان با لباسهاي سنتي به خيابان ها مي آيند و دور خانه ها حلقه مي زنند و انواع مختلف سوياناس را که شامل برخي از انواع جدي ترنيز مي شود،‌همراه با هئولوا ً مي خوانند.
دختر ها در لباس بلند . چين دار اسپانيايي و مردان در جليقه ها و شلوارهاي تنگ با يکديگر مشغول به رفص و پايکوبي مي شوند در حالي که صداي پاشنه هاي کفش آنها و صداي رعد آساي گيتار شنيده مي شود.
اين گروه به رومريا دل روسيو (Romeria del Rocio) مي روند و مراحل پيشرفت سوياناس را از سنلوکارد بارمدا(Sanlucar de Barameda) تا سويا مرور مي کنند و نوازندگان ماهر، هبعار و فرمهاي گوناگون سوياناس را به معرض نمايش مي گذارند.

Granadinas
گرادايتاس (گرانانياس)، نوعي فاندانگواي جدي مي باشد که ريشه آن شهر گرانادا باز مي گردد.
گرانايناس چه از نظر ساختار سبک و چه از نظر نوع آواز، تزئين شده و داراي ويژگي شرقي مي باشد.
در واقع اين ويژگي تأثير اوليه مورها بر موسيقي آن ديار را منعکس مي نمايد، چرا که گرانادا از سال - تا - ميلادي تحت سلطه مورها بود.
سبک گرانايناس که با ظرفيت خاصي تزئين مي شود، قطعه تکنوازي بسيار زيبايي را خلق مي نماييد که بيانگر انبوهي از عواطف و دلتنگي ها است.
در واقع گرانايناس يادآور ديدنيهاي شهر گرانادا است که خاطرات باستاني اين شهر را تداعي مي کند.
نفش و نگارهاي ظريفي که در ساختمان قلعه عظيم مورها (Great Moorish Fortress) ، قصر الحمبرا(Palace the Alhambra) و قله هاي سييرانوادا(Surrounding Sierra Nevada) که باپوششي از برف گرانادا را در آغوش گرفته اند و آواي پرطنين جوسبارهايي که از برف هاي آب شده در کوهسارها سيراب گشته اند همه و همه باعث خلق اين سبک مي گردند که از لهجه شرقي اندلسيايي قديم الهام گرفته است.
بيشتر قسمتهاي گرانايناس داراي وزن و ريتمي آزاد(en toque libre) بوده و ريتم منظمي ندارند، از اين رو نوازنده و خواننده قادر خواهد بود با آزادي بيشتري سرعت و همچنين لهجه شخصي خود را اعمال نمايد.
با اين وجود در گرانايناس هم مانند فانداگوهاي جدي بعضي از قسمتهاي آن با ريتمي منظم نواخته مي شود.

Farruca
فاروکا از شمال اسپانيا سرچشمه گرفته است. مردم آستاريايي از استان آستارياس و گاليسيايي از استان گاليسيا “Farrucas” ناميده مي شدند. احتمالا ً پس از مهاجرت همين عده از مردم از استان هاي آستارياس و گاليسيا به اندلسيا، ‌ملوديها دستخوش دگرگوني شده و سبک فاروکا به وجود آمده است.
در واقع فاروکا فرمي اندوه آور و تأثير گرفته از فرمهاي کديز است که از تغيير ملوديها و پيوند جملاتي به فلامنکو پديد آمده است.
به تدرت پيش مي آيد که فاروکا آوازي باشد. در واقع فاروکا يک رقص مردانه است و يک تکنوازي برجسته گيتار را نشان مي دهد.
گرجه فاروکا از جدي ترين و عميق ترين سبکهاي فلامنکو به حساب نمي آيد ولي مي تواند براي تکنوازي بسيار جذاب باشد.
فاروکا ريتمي منظم دارد و موسيقي آن داراي خصوصيتي مردانه و تأکيدي است. سرعت قسمتهاي مختلف قطعه، متناسب با رقاص آن تغيير مي کند.
رقص فاروکا که توسط يک مرد اجرا مي شود، داراي حالتي دراماتيک و نمايشي بوده و گهگاه نيز اشاراتي به نوع حرکات و فيگورهاي اسب سواري دارد. ‌

Alegerias
آلگرياس از ريتم خوئاس (Jotas) که در حدود سال - (اوايل قرن نوزدهم) آوازها و رقصهايي در کديز بودند، سرچشمه گرفته است .
آلگرياس به معني “Alborozo” يعني مهماني، سرافرازي، شادي و سرور است که اين معاني برگرفته از ذات آن هستند و به خاطر پرمايگي، پيچيدگي رقص، آواز همراهي با گيتار و موسيقي بشاش و با وقاري که دارد کاملا ً مشخص شده است.
ريتم آلگرياس با سولئارس يکي است اما آلگرياس تندتر نواخته مي گردد و بسيار شادتر و خوش آهنگ تر از سولئارس است و آهنگهاي آن اغلب در گام ماژور و گاهي در مينور هستند در صورتي که سولئارس در مد فريژين نواخته مي گردد. به علاوه وبژگي هاي ديگري که تفاوت اين دو سبک را کاملا ً آشکار مي سازد.
آلگرياس سبکي سرشار از شادماني مي باشد گرچه ممکن است در بعضي مواقع نيز بازگو کننده احساسات بسيار عميقي باشد که گهگاه آميزه اي از غم و اندوه به همراه دارند ولي در کل بر خلاف سگرياس ازخانواده سبکهاي ديگري همچون Cantinas مي باشد. کانتينياس در شهر بندري کديز واقع شده است و احتمالا ً ريشه در ترانه هاي شادي دارد که ملوانان آراگون مي خواندند.
بعدها اين ترانه ها تحت تأثير فلامنکو قرار گرفتند به صورتي که ملودي هاي آن در قالب ريتم سولئارس جاي گرفت و از آن پس اين فرم جديد براي همراهي رقص در جشنها و اعياد مورد استفاده قرار گرفت.
همه رقاصها، خواننده ها و گيتاريست ها در اواخر قسمت اول نقش دارند. رقاصها با صداي بلند رقص دوست داشتني کديز را انجام مي دهند و سايرين با ريتم “ Contro” دست مي زنند.
سن با رنکهاي شاد قرمز و سبز و زرد نوراني مي شود. هر رقاص به نوبت پا بر سن گذاشته و با فرياد “Ole” کار خود را شروع مي کند . سعي مي کند با رقص خود نفر قبلي را کنار بگذارد. اين “Cuardo Flamenco” است همراه با موزيک آلگرياس که يکي از محبوبترين قطعات نزد کوليها مي باشد.

Bulerias
بولرياس مشخص ترين فرم فلامنکو است. بولرياس از نوعي آواز عمومي سرچشمه گرفته و طي قرون گذشته وارد رقصهاي اندلسيايي شده است. به نظر مي آيد اسم آن از کلمه “Mockery” گرفته شده باشد که آن کلمه به معني فريبها و شوخي ها مي باشد، ‌صفتي که در بر دارنده هويت اصلي ويژگي منحصر به فرد بولرياس است.
در مورد چگونگي تکامل اين سبک نظريه هاي گوناگون وجود دارد.
اين گونه به نظر مي رسد که بولرياس از آوازهاي اخير کولي ها اقتباس شده باشد که شايد قدمت آن کمتر از يک قرن باشد.
با اين وجود روشهاي اجراي آن متحول شده و اين تغييرات کماکان ادامه دارند. بولرياس که هنوز هم با کوليها رابطه خاص و تنگاتنگ دارد امروزه به سبکي بدل شده که بسيار قابل انعطاف است.
اين سبک را “ Omnivorous” ناميده اند يعني سبکي که تغييرات مختلفي را در خود پذيرفته است.
اخيرا ً تمهاي کاملا ً متفاوتي از ترانه هاي کوچه و بازار گرفته تا متأسفانه يرخي از ترانه هاي غير اسپانيايي بر اساس ريتم بولرياس ساخته شده اند.
بسياري از رقصهاي فلامنکو بخصوص رقصهاي آلگرياس و سولئارس را نيز معمولا ً با بولرياس به اتمام مي رساند تا بدينوسيله رقص به اوج خود برسد و پاياني بي نظير را به معرض نمايش بگذارد.
ريتم بولرياس نشانگر اين است که اين سبک با سولئارس رابطه اي بسيار نزديک دارد چرا که احتمالا ً مبدأ بولرياس همان موسيقي تند و سريعي است که خوانندگان کلي مايل بودند سولئارس را با آن به اتمام برسانند.
گفته مي شود که ” ال لوکو متئو” خواننده کلي از حدود سال - ميلادي اين شيوه خاص را مورد استفاده مي داده است.
انواع قديمي بولرياس نسبتأ آهسته بوده و به علت ريتم مشخص و ضربهاي کاملا ً تأکيدي آنها “Bulerias al Golpe” ناميده مي شوند.
Diego del Gastor(وفات در سال -) نوازنده برجسته انواع قديمي بولرياس بود.
از نظر لحن و لهجه (Aire) اين نوع بولرياس بيشتر به فرمهاي واسطه اي مثل “Solea por Bulerias” شبه مي باشد تا به فرمهاي بسيار سريع تر که اخيرا ً ابدا شده اند.
در تضاد با بولرياسهاي سريع که سر شار از شادي و هياهو مي باشند،‌ لهجه هاي قديمي اين سبک مي تواند پر از احساسات کاملا ً جدي و يا حتي غم انگيز باشد. ب.لرياسهاي تند که به علت دارا بودن ريتمي روان و موزون “ Bulerias Ligadas” ناميده مي شوند، امروزه به عنوان ترانه هايي شاد و اغلب مزاح آميز از محبوبيت خاصي برخوردار شده اند که هم براي همراهي رقص در جشنها و اعياد و هم براي تکنوازيهاي مهيج مورد استفاده قرار مي گيرند.
شيوه نوازندگي گيتاربراي اجراي بولرياس حتي تسبت به ده سال پيش هم تغييرات زيادي کرده است.
گرچه کمپاس آن به طور کلي باقي مانده است اما به علت اسنفاده از راسگوادوهاي جديد در مقدمه،‌ سنکوپها و ضد ضربهاي پيچيده تر و همچنين هارمونيهاي جديد که از موسيقي Jazz مشتق شده اند، لهجه بولرياس تا حد چشمگيري متحول شده است.
قطعات بولرياس از نظر اجرايي بسيار مشکل مي باشد و اين امر به خاطر همان ضد ضريبهاي پيچيده و کاملا ً ريتميک آنهاست.
بولرياس با ضرب تند و ريتم قطعه اي که دارد هميشه يک پايان با شکوه محسوب مي شود و هيچ چيز نمي تواند جايگزين آن گردد.
قطعه با سولئارس شروع مي شود،‌ با آلگرياس ادامه پيدا مي کند و معمولا ً به پايان منطقي و وسيع خود مي رسد.
اين سبک به خاطر ضربان پر جست و خيز سريعي که دارد در واقع يکي از مهيج ترين سبکهاي فلامنکو به حساب مي آيد.
از نظر نوازنده گيتار، بولرياس احتمالا ً مشکلترين سبک و در عين حال بهترين فرصت براي نمايش بهترين هنر و مهارت در نوازندکي تلقي مي گردد.
در واقع اين سبک از اهميت مرکزي و بنيادي خاصي برخوردار بوده و مي تواند در حيطه خاص خود به اشکال گوناگوني آشکار گردد.
بولرياس را مي توان به سه گروه تقسيم کرد:
1- بولرياس آوازي: اين دسته از بولرياسها کاملا ً قابل تشخيص هستند، به خاطر اينکه توقف ريتم آنها بسيار شبه به سولئارس است.
2 - بولرياس براي رقص: اين بولرياس ها داراي تمي سرزنده و بشاش با ريتمهاي سخت هستند. لهجه و تأکيد در اين بولرياسها مطابق با شيوه ايست که توسط رقاصها معين مي شود.
3- بولرياس براي تکنواز گيتار: در اين گروه بولرياس، گيتاريست آزادي کامل براي تفسير و بداهه سازي دارد و او مي تواند آن را تند تر يا کندتر،‌ مطابق با سليقه و تکنيک ويژه خودش بنوازد.

Soleares
سولئارس بکي از مهمترين فرمهاي فلامنکو اسنت.از رقص کهن از کديز بنام خالئو (Jaleo) و آوازهاي همراهي آن سرچشمه گرفته است. شايد بتوان سولئارس را با ملودي هاي قديمي ارتباط داد،‌اگر چه در ارتباط نزديک اين سبک با کولي ها چاي هيچگونه شکي نيست.
احتمالا ً مهمترين مرکز رشد سولئارس در اوايل قرن نوزدهم به منطقه تريتنا و سويا بر مي گردد.
نام سولئارس از کلمه اسپانيايي “Soledad” که به معني احساس دلتنگي، ‌تنهايي و انزوا است مشتق شده.
اين سبک را مادر فلامنکو مي دانند چرا که يکي از سبکهاي پايه فلامنکو است و بسياري از سبکهاي ديگر از آن گرفته شده اند، سببکهايي چون Canas, Polos, Bulerias: و غيره.
البته عقايد شبه اين نيز است که: ‍Canas و Polos فرمهاي قديمي تر از سولئارس مي باشند.
در هر صورت سولئارس فرمي قديمي است که با وجود تمام تغييراتي که فلامنکو داشته، خالص و دست نخورده باقي مانده و با افتخار موقعيت خود را به عنوان يکي از پايه هاي “Cantaor bando” حفظ کرده است.
اشعار و آوازهاي سولئارس گاهي داراي مضامين فاسفي بوده اما اغلب پيرامون ماجراهاي غم انگيز عشقي، ‌ويراني و مرگ مي باشد.
هنکامي که خواننده در حال خواندن يک قطعه سوزناک از زندگي خود مي باشد،‌رقاصه که دامن بلندي به تن دارد و با حالتي خشمناک به رقص مي پردازد، سعي مي کند که آن داستان را با حرکات به نمايش در آورد.
در واقع سولئارس نقش مرکزي را در هنر فلامنکو دارد و امروزه اين سبک چه به عنوان تکنوازي گيتار و چه در همراهي رقص يا آواز،‌داراي ريتمي جدي و با عظمت است که سرشار از احساسات پر حرارت و بسيار غم انگيز مي باشد.