همه چیز درباره ی کمانچه (قسمت اول)
کمانچه یکی از سازهای اصلی موسیقی ایرانی است و شاید بتوان گفت بعد از تار مهمترین ساز موسیقی ایرانی است. کمانچه نه تنها در موسیقی دستگاهی بلکه در موسیقی مقامی ایران نیز کاربرد فراوان دارد و در مناطق مختلف ایران مثل لرستان ، گیلان و مازندران ، شمال خراسان ، ترکمن صحرا ، کرمانشاه و کردستان با زندگی روزانه ی مردم گره خورده .
شاید اولین بار در دوره ی صفویه کمانچه با شکل کنونی وارد موسیقی ایرانی شد و کم کم و در طول تاریخ با همت نوازندگانی چیره دست تبدیل به یک ساز کامل برای اجرای موسیقی ایرانی شد، و جایی در دل موسیقیدانان و شنوندگان موسیقی برای خود باز کرد.
امروزه بعد از حدود دو قرن و بعد از گذرانده افت و خیزهای سخت و آسان ، به لطف نوازندگان متعدد و متعهد کمانچه، این ساز همچنان به عنوان یکی از سازهای موسیقی ایرانی مطرح است و به حیاط خود ادامه می دهد.
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
در این نوشته قصد داریم تا با قسمت های مختلف ساز کمانچه با کمک تصویر بیشتر و بهتر آشنا بشویم.
به علت گستردگی بیش از حد مطالب و احتمال خستگی خوانندگان از این گستردگی، مباحث در چند بخش مجزا نوشته خواهد شد.
شاید بتوان گفت کمانچه از سه قسمت اصلی تشکیل میشود: 1- کاسه 2- دسته 3- بالادسته که قسمت های فرعی روی این سه قسمت اصلی سوار میشوند.
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
نمای کاسه
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
نمای دسته
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
نمای کلی بالا دسته
قسمت اول
از قسمت پایین ساز یعنی کاسه و متعلقاتش شروع می کنیم
پایه ساز:همانطور که می دانید کمانچه به وسیله ی پایه ای که در زیر کاسه اش قرار دارد روی زمین قرار میگیرد.بر خلاف تصورعموم مردم و متاسفانه عده ای از اهل موسیقی حفظ تعادل کمانچه در حین نوازندگی و عمل چرخاندن ساز که در آن پایه ساز نقش اساسی را ایفا میکند از سخت ترین قسمت های نوازندگی این ساز است. (برخلاف ویولون که نوازنده دقدقه ی کمتری برای حفظ تعادل ساز دارد).
با رشد هنر ساخت ساز، پایه ها که در گذشته ثابت بوده و در واقع به ساز وصل بودند و معمولا هم بسیار بلند بودند (مثل ساز استاد بهاری) از ساز جدا شده و حتی این امکان به نوازنده داده شد که اندازه پایه را به سلیقه ی خود کوتاه یا بلند کند..برای طول و عرض پایه نمی توان اندازه خاصی را ذکر کرد و همانطور که اشاره شد به سلیقه نوازنده و موقعیت اجرایی بستگی دارد چنانچه برخی از نوازندگان در بعضی موارد از پایه هم استفاده نمی کنند .
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
نمای پایه از کنار
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
نمای پایه از جلو
خود پایه هم از چند قسمت تشکیل شده :
1- پایه اصلی که قابلیت جدا شدن را داراست و معمولا به صورت استوانه ساخته میشود .
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
پایه ی اصلی ساز که قابلیت جدا شدن را دارد.
2- قسمت ثابت پایه که در زیر کاسه تعبیه شده که شامل محلی برای ورود پایه استوانه ایست - به صورت تو خالی - که از طرفی دیگر وارد کاسه شدهو برای تحکیم بیشتر دسته تا اواسط شکم دسته وارد میشود که دیدن آن بر ما پوشیده است.
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
قسمت ثابت پایه که پایه متحرک داخل آن قرار داده می شود.
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
نمای داخل کاسه از پشت که میله ادامه پایه را نشان میدهد.
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
نمای کلی کاسه ، که در پشت پوست ادامه پایه ساز مشاهده میشود که برای استحکام ساز تا اواسط دسته ساز ادامه دارد.
همانطور که گفته شد چون میله تشکیل دهنده ی پایه ی ساز تا داخل دسته ادامه دارد ودسته هم حول این پایه میچرخد، در نتیجه وجود پایه ، چرخش ساز را برای نوازنده راحت تر می کند.
پایان قسمت اول