معرفی ساز کنترباس1 (Double bass)

به نام تصنی�? گر هستی

با سلام و درود پر آب بر همه شما دوستان هنرمند عزیز

در ادامه معر�?ی و شناساندن ساز کنتر باس به مجموعه ای از مقالات بر خوردم که انها را به ترتیب در چند ارسال تقدیم می کنم.امیدوارم از ان است�?اده ببرید و مورد پسند شما باشد.


کنترباس - ۱

دوبل باس یا همان کنترباس، سالهای سال است که بعنوان بزرگترین ساز زهی، عضو جدایی ناپذیرارکسترهای سم�?ونیک قلمداد می شود. علاوه بر آن از زمان پیداش موسیقی Jazz است�?اده از این ساز در ارکسترهای کوچک و بزرگ Jazz بعنوان یک عامل اصلی نگهدارنده ریتم، در کنار درامز و نیز اجرای سولو همواره مورد توجه بوده است.


ریشه های پیدایش

این ساز که گاهی تحت عنوان ویولن باس (Bass Violin) هم نامیده می شود در واقع از خانواده ویولن یا اگر دقیقتر بخواهیم بررسی کنیم به خانواده ای موسوم به ویول (Viol و یا بطور مشخص Viola da Gamba) تعلق دارد که سابقه آن به قرن پانزدهم در اروپا باز می گردد. یک نگاه ساده کاملآ مشخص می کند که کنترباس های امروزی بیشتر به ساز های خانواده ویول شباهت دارند تا ویولن.

در میان خانواده سازهای ویول، کنترباس نزدیکترین شباهت را به سازی بنام Violone دارد که به معنی "ویول بزرگ" است. نکته بسیار جالب آن است که Violone بر خلا�? اغلب سازهای زهی متداول امروزی، مانند گیتار دارای �?رت است و نوازنده آن بسادگی می تواند محل نت های مورد نظر خود را روی دسته (یا همان گردن ساز) پیدا کند.

(در اینجا لازم است اشاره شود که برخی از کارشناسان با این موضوع مخال�? هستند و آنرا از نسل ویولون می داند. آنها معتقدند حتی اگر در بدترین شرایط کنتر باس از خانواده ویول باشد، ساختمان امروزی آن بیشتر شبیه به ویولن است تا ویول؛ که دلیل اصلی آنها بیشتر نداشتن �?رت در کنترباس است.)

دیگر ت�?اوت Violone نسبت به کنترباس در تعداد سیم های آن است یک کنترباس امروزی دارای چهار سیم است، حال آنکه Violone دارای شش سیم بوده است. پس از ساخت کنترباس تا مدتها این ساز دارای سه سیم بود، اما از اواخر قرن نوزدهم به بعد و در قرن بیستم استاندارد چهار سیم برای این ساز به رسمیت شناخته شده است.

کنترباس با شانه های ا�?تاده طرحی است که بیشتر در قرن هجدهم در آلمان تولید می شده است. برای توجه به ت�?اوتهای آشکار کنترباس از خانواده ویولن به این نکته نیز باید توجه کرد که سیم های این ساز عمومآ با �?اصله های چهارم کوک می شود یعنی می، لا، ر و سل در حالی که در ویولن اغلب با �?اصله های پنجم و بصورت سل، ر، لا و می کوک می شود. البته شاید علت آن کمتر شدن کشش سیم ها باشد تا نوازنده بتواند با نیروی کمتری نت ها را روی سیم ها بگیرد.


علت نامگذاری

دلیل آنکه به این ساز دوبل باس گ�?ته می شود آن است که نام کنترباس یا Contrabbasso در ایتالیایی برای سازهایی بکار برده می شد که یک اکتاو زیر بخش باس (ویولن سل یا چلو) در ارکستر حضور پیدا می کردند. این سازها عمومآ همان ملودی باس را یک اکتاو پایین تر اجرا می کردند و به همین دلیل به آن دوبل باس به معنی تکرار کننده بخش باس گ�?ته می شود.

اما آنچه مسلم است امروزه نقش این ساز در ارکسترهای سم�?ونیک و بخصوص Jazz به مراتب بیش از تکرار ملودی دیگر بخشهای موسیقی است.

از این ساز تحت اسامی زیر نیز یاد می شود :


String Bass, Upright Bass, Standup Bass, Acoustic Bass, Bass Viol, Bass Violin, Doghouse Bass, Bull Fiddle, ...


طراحی

چه این ساز را به خانواده ویولن نسبت دهیم و چه به خانواده ویول مشکلی که در ساخت آن وجود دارد این است که هرگز استانداردی برای طراحی و ساخت کامل ساز بوجود نیامده است.

امروزه این ساز در سه طرح اصلی ساخته می شود، یکی شباهت بسیاری به خانواده ویولن دارد، یکی به خانواده ویول و دیگری به خانواده ای از گیتارها بنام بوستو (Busetto)، که البته نسبت به دو حالت دیگر کمتر تولید می شود.

مشکل به اینجا نیز ختم نمی شود، حتی سازندگانی که این ساز را در یکی از دسته های �?وق می سازند، ممکن است در ساخت قسمت پشتی ساز طرح یکسانی را رعایت نکنند. ممکن است یکی آنرا گرد بسازد، یکی با با حالت انحناء شبیه به ویولن و حتی صا�? و مسطح و یا با یک زاویه تیز و ...

شانه های کنترباس نیز به طرق مختل�? ساخته می شود گاهی شانه ها همانند ویولن مشخص است و گاهی حالت ا�?تاده دارد.

اوایل دهه 60، تمامی گروه های Rock n' Roll از کنترباس است�?اده می کردند. مشکلات کاربردی
سبکی نسبی این ساز نوازنده را همواره وسوسه می کند که ساز را با خود حمل کند، اما حجم زیادی که اشغال می کند معمولآ دردسرهای مخصوص به خود را دارد.


از دیگر مشکلات این ساز آن است که به دلیل چوبی بودن و بزرگی حساسیت بیشتری نسبت به سایر سازهای مشابه در مقابل تغییر شرایط محیطی (گرمی و سردی، رطوبت و ...) از خود نشان می دهد و چون عمومآ به هنگام تمرین و اجرا جابجا می شود معمولآ مزاحمتهایی را در این زمینه برای نوازنده ایجاد می کند.

ارت�?اع یک کنترباس دست کم چیزی در حدود 180 سانتیمتر است و از آنجایی که سازهای یک چهارم و یک دوم سایز کنترباس نیز موجود است بنابراین سن شروع به تمرین با این ساز باید هنگامی باشد که هنرجو بتواند آنرا به راحتی در دست بگیرد و به آن تسلط داشته باشد.

در مواردی که هنرجویان علاقمند به یادگیری این ساز از سنین پایین تری هستند، ممکن است با ویولن سل یا حتی گیتار بیس آموزش را آغاز کنند.

کوک

همانطور که گ�?ته شد یک دوبل باس معمولآ بصورت E-A-D-G کوک می شود. در این کوک نت می، بم ترین نت است که �?رکانسی معادل بم ترین نت می روی پیانو یعنی چیزی در حدود 41 هرتز را دارد. تحت این شرایط نت سل (G) معادل نت سل ای است که در اکتاو دوم زیر نت دو وسط پیانو قرار دارد.

لازم به ذکر است که برخی از نوازندگان با توجه به قطعه ای که می خواهند اجرا کنند ممکن است کوک ساز خود را تغییر دهند مثلآ F#-B-E-A و یا ... این مورد بخصوص به هنگامی رخ می دهد که نوازنده بخواهد بصورت سولو هنر نمایی کند. تحت این شرایط با وجود آنکه کشش سیم ها بیشتر و نوازندگی سخت تر می شود، اما نوازنده امکان اجرای نت های زیرتر را خواهد داشت.

کوک دیگری نیز متداول است که در آن با است�?اده از �?اصله های پنجم ساز را بصورت C-G-D-A کوک می کنند. این کوک بیشتر محبوب نوازندگان Jazz است، چرا که تحت این شرایط آنها به راحتی می توانند �?اصله های نهم و دهم - که کاربرد زیادی در Jazz دارند - را بگیرند.

نباید �?راموش کرد که کوک �?اصله پنجم توانایی این را دارد که از طریق هارمونیک ها دیگر سیم ها را به ارتعاش در آورد و به همین دلیل معمولآ صدای بلند تر و غنی تری از کوک �?اصله چهارم دارد.


earlybass.com, wikipedia.org , doublebassguide.com

منبع :سایت گ�?تگوی هارمونیک ارسال شده توسط اقای کاوه رهنما