سلمك ، شهناز ، گوشه گريلي و اوج
گوشه های قرچه و رضوی در اوج شور قرار دارند .و گوشه هایی که معمولا ما را از شور پایین تر به شور بالاتر یعنی به یک چهارم درست بالاتر ( دو ونیم پرده ) می برد و وارد فضای اوج دستگاه از لحاظ آواز خوانی می برد معمولا گوشه سلمک و گوشه گریلی و شهناز است که با حالتهای ملودیکی در بین شور پایین تر و شور بالاتر گردش می کنند تا ذهن شنونده را آماده ورود به شور بالاتر کنند .به همین جهت بعضی اساتید مثل مرحوم کریمی و میرزا عبدالله به این گردش ملودیک گوشه اوج گفته اند .و بر عکس برای فرود از شور بالاتر به شور پایین تر از گوشه زیر کش سلمک که شبیه دشتی است و یا گو شه حزین و یا اینکه از نوعی فرود که خیلی ملودی آن در دستگاه شور رایج است استفاده می شود.به حال هر استادی بنابه سلیقه خودش از یکی از این گوشه ها استفاده می کند و مثلا ممکن است استادی یرای رفتن از شور Re به شور Sol گوشه «اوج» را بکار گیرد و در ادامه آواز خوانی یا نوازندگی برای رفتن از شور Sol به شور Do از گوشه سلمک و اگر آواز خوانی با قدرت حنجره زیاد پیدا شود در ادامه برای رفتن از شور Do به شور Fa از گوشه گریلی یا شهناز استفاده کند .به هر حال در هر مرحله همه این گوشه ها یک کار را انجام می دهتد و آن انتقال از شور پایین تر به شور بالاتر است . وتفاوت ماهیتی با همدیگر ندارند . وممکن است فقط در نوع ملودیها متفاوت باشند و جای هر کدام از این گوشه ها را با هم عوض کنیم فرقی در عمل ندارد .
به عنوان مثال در ردیف آقای لشگری برای رفتن از شور « ر» به شور «سل» از گوشه نغمه و گریلی و شهناز به صورت متوالی استفاده شده است .و س‍پس بعد از اجرای گوشه های قرچه و رضوی در شور «سل » مجددا با استفاده از گوشه زیر کش سلمک به شور « ر» فرود می آید .و مجددا برای رفتن به شور «سل » از گوشه سلمک استفاده می کند و پس از اجرای گوشه های ملا نازی ، کوچک ، بزرگ ، حسینی ، دوبیتی ، خارا و قجر با استفاده از گوشه حزین زمینه فرود به شور « ر»را فراهم می کند.
این عمل برای این است که اجرای مقام شور یکنواخت نگردد و گاهی ممکن است سه شور به ترتیب از پایین به بالا اجرا گردد .و هر کدام از این گوشه ها واسطه انتقال به بالاتر باشد و یا اینکه خواننده ای قدرت صدای بالایی نداشته باشد و دو شور اجرا کند ولی وقتی از شور پایین به بالا می رود بعد از کمی اوج خوانی دوباره به شور پایین فرود آید و مدتی بم خوانی کند وس‍پس با استفاده از این گوشه ها که نقش واسطه را بازی می کنند مجددا به شور بالاتر رود . ودر هر مرتبه معمولا نام گوشه واسطه انتقال عوض می شود .این روش دوم در ردیف آقای لشگری استفاده شده است.
پس سلمک و شهناز و اوج و گریلی در واقع از لحاظ ماهیتی یک گوشه اند که ملودیهای متفاوتی دارند.
توجه شود منظور از شور پایین و بالا در اینجا با مفهوم شور بالا دسته و پایین دسته متفاوت است .در اینجا منظور محدوده صوتی دو مقام شور نسبت به یکدیگر است که یکی از لحاظ منطقه صوتی پایین تر از دیگری است .
منبع : [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
