آثار دانشمندان ایرانی در زمینه موسیقی

از سده ی سوم تا دهم هجری، جهان اسلام، شاهد ظهور نخبگانی در عرصه ی هنر موسیقی بود؛ بیشتر آنان در این زمینه، آثار نفیس و به یادماندنی برجای گذاشته که هر کدام می توانند به نوعی در نوآوری و شکوفایی این هنر نقش عمده ای ایفا کرده باشند. خالی از لطف نبود که دراین مقال نگاهی کوتاه و مختصر به برخی از این آثار داشته باشیم

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

الموسیقی الکبیر

الموسیقی الکبیر مهم ترین منبع و غنی ترین مرجعی که در خاورزمین درباره ی موسیقی به رشته ی تحریر درآمده است. ابونصر فارابی مولف این کتاب، یکی از زبدگان پرصیت و صوت موسیقی نظری و عملی ست که نه تنها در فلسفه و حکمت، گوی سبقت را از همگنان ربوده بود، بلکه در دانش و هنر موسیقی نیز در دوره ی اعلای مهارت و ستیغ بلند فطانت قرار داشت. وی در کتاب الموسیقی الکبیر در باب اصول ومبادی موسیقی و آهنگسازی و عقاید فلاسفه و فرزانگان درباره ی موسیقی سخن گفته است. این کتاب شامل دوبخش است: بخش نخست آن در هشت گفتار و بخش دوم درچهار گفتار تدوین یافته است. (فارابی را همچنین از ابداع کنندگان و تکمیل کنندگان بعضی سازها دانسته اند. ازجمله پرده بندی طنبور خراسانی نمونه ای از اهتمام بلیغ او به شمار می آید )

شفا
اهمیت ابن سینا در دانش موسیقی نه فقط از حیث حجم تألیفات اوست بلکه به واسطه ی ارزش فنی و کیفی آن کتاب نیز هست. وی در تحقیقات موسیقایی خود از قواعد موجود در الموسیقی الکبیر و آثار اسحق کندی استفاده برده است. در شفاءِ ابن سینا که کلا به چهار بخش تقسیم شده است* از موسیقی در بخش ریاضیات سخن به میان آمده است. و فن موسیقی هم دراین کتاب شامل شش مقاله است. ابن سینا علاوه بر شفا در چهار کتاب دیگر خود (کتاب نجات، دانش نامه ی علایی، المدخل الی صناعه الموسیقی، کتاب اللواحق) از موسیقی سخن گفته است.

الرساله الکندی فی الموسیقی
تألیف این کتاب را به اسحق کندی نسبت می دهند. کندی از نخستین فیلسوفانی بود که از نهضت ترجمه ی کتب یونانی، تأثیر مستقیم گرفت و بدین ترتیب در ترجمه هایش اصطلاحاتی به کار گرفت که تا آن موقع برای بسیاری از اهالی موسیقی ناآشنا بود. به عنوان مثال وی در مورد اسامی نغمات (نت ها) از حروف ابجد بهره جست.** اسحق کندی نخستین کسی بود که نت ها را با حروف ابجد نشان داد. حال آن که اروپاییان تقریبا صدصال بعد از او با این شیوه آشنا شدند و آن را تکمیل نمودند. به غیر از رساله ی مذکور تألیف شش کتاب دیگر را هم در زمینه ی موسیقی به وی نسبت می دهند

رسائل اخوان الصفا

این کتاب نیز منبع فیاض و سرشاری است در دانش موسیقی. دراین دائره المعارف، موسیقی به عنوان وسیله ای جهت نیایش و راز و نیاز معرفی شده است.چنان که می گوید: « بدان که صنعت موسیقی را فرزانگان پدید آورده اند و مردم از آن ها فرا گرفته اند. و خداشناسان آن را در پرستش گاه های خود بنوازند و به هنگام نیایش وعبادت از آن بهره جویند. چنان که داود نبی (ع) به گاه خواندن مزامیر از موسیقی استفاده می کرد و نیز نصرانیان و مسلمانان در کنیسه ها و مساجد خود به موسیقی بپردازند. و این همه از آن رو باشد که رقت قلب و ذلت نفس و انقیاد نسبت به اوامر خدا پدید آید و اجتناب از نواهی او. و نیز وسیله ای برای انابت و توبت

الادوار

اثری پژوهش گرانه و علمی در اصول پرده بندی عود و نامگذاری نغمه ها (نت ها) و فواصل موسیقی و گام ها و تشریح عود و طبقه بندی گام های موسیقی و تأثیر موسیقی در روح و آموزش خوانندگی و نوازندگی. صاحب این اثر صفی الدین اُرموی از بزرگ ترین موسیقی دانان خاورزمین به شمار می رود و دراین فن، دارای ابداعات فراوانی ست. از آن جمله اختراع سازی به نام «مغنی» را به او نسبت داده اند. کتاب دیگر او، « رسالیه ی شرقیه» که به واسطه ی آموزش های وی به شرف الدین هارون فرزند شمس الدین محمد جوینی شکل گرفت. مقاصد الالحان و جامع الالحان و کنزالالحان سه اثر گران بهای عبدالقادر مراغه ای آخرین موسیقی دان بزرگی که وارث موسیقی به اصطلاح کلاسیک ایران است، وی علاوه بر اینکه نوازنده ی چیره دست عود بود درخوشنویسی و شعر و نقاشی هم تبحر خاصی داشت. بدین ترتیب دانش مندان مسلمان، سهم به سزایی در رشد و ارتقای دانش و فن موسیقی داشته اند. آثار دیگری هم در این زمینه وجود دارد که تنها به اشارتی در خصوص آن ها بسنده خواهیم کرد. آثاری چون کتاب «مقدمه» از ابن خلدون و رساله ی معروف «الاغانی» تألیف ابوالفرج اصفهانی، و «مقاتل الطالبیین» از همین دانش مند که شامل شرح احوال و منتخب آثار بیش از سی صد و سی شاعر ترانه سرای عرب است... *کتاب شفاء به چهار بخش اصلی منطق، طبیعیات، ریاضیات، الهیات تقسیم می شود. **کندی این نامگذاری را برای نت ها انجام داد: نت می حرف ج، نت سل حرف ه، نت سی حرف و، نت ر حرف ط و نت فا حرف ک.


استادان موسیقی ایران تالیف دکتر داریوش صفوت 2-الموسیقی الکبیر با تحقیق و توضیح غطاش عبدالملک 3-موسیقی فارابی 4-الفهرست چاپ انتشارات دانشگاه تهران

سلام
من به شدت در پی مطا لعه آثار بزرگانی چون فارابی - عبد القادر مراغه - قطب الدین شیرازی - صفی الدین ارموی و....هستم.
ولی بعضی از آثار عربی اند و بعضی هم بسیار ثقیل که نیازمند تسلط بر علوم مختلف است.
اگر لطف کنید و در خصوص دسترسی به آثار سهل و آسان تر از موارد فوق راهنمایی کنید ممنون میشم .

نظر من اين هست که در ايران کتب کمی دست خوش تغيير ميشوند.

1.اسلام ربطی به پيشرفت موسيقی نداشته و ندارد.

2.پيشرفت موسيقی در اون سده ها به خاطره وجود چند دانشمند بودند که اگه اينها نبودند اون پيشرفتها هم نبود يعنی به خاطره وجود اسلام نبود و علم موسيقی اين دانشمندان با بهره از عقايد دينی نبوده است.چون که اين دانشمند ان طور که ادعا ميشه هم مسلمان نبودند و فلسفه اينها به خاطره وجود ارسطو بوده که از او بهره ميبردند و همچنين ترجمه کتب فلسفی يونان باستان.

3.در اسلام فلسفه وجود نداشته حد عقل در 200 سال اول ظهور اسلام نه علم ی بوده نه فلسفه اي ، بعد ها با ترجمه کتب فلسفی يونان و ايران و هند ، عرب های بيابان گرد با علم آشنا شدند.

4. موسيقی يک علم سکولار هست و هيچ نسبت و سنخيتی با دين نداره و پيشرفت موسيقی وابستگی به دين نداره چه اسلام چه مسيهيت چه يهود !

5. واژه دانشمندان اسلامی واژه غلط و اشتباهی هست مثل ورزشکاران اسلامی ! يا فيزيک دانان اسلامی !!! و....همانطور که ما دانشمند بودايی و مسيهی و ..نداريم ، اسلامی هم بی معنی و بی هويت هست ! چون که علم يک مسئله سکولار هست حد کم در علوم تجربی و بعضاً عقلانی !