قطعه طلایی در پازل موسیقی ایران

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

گاهی اوقات صحبت از بعضی هنرمندان ما را بر آن می دارد تا گوشه هایی از تاریخ را ورق بزنیم گوشه هایی درخشان از تاریخ هنر ایران . از هنرمندی می گویم که صحبت از او یعنی صحبت از یکی از نام آوران و پیشگامان عرصه موسیقی پاپ ایران .

اگر بخواهیم از او بگوییم و حق مطلب را ادا کرده باشیم باید از "دوران طلایی تحول ترانه درایران"، "تاریخ موسیقی پاپ ایران"، "دوران انزوای موسیقی" و "تولد دوباره موسیقی" نیز سخن به میان بیاوریم. و مسلما همه اینها در این سطور نمی گنجد.

اما اگر بخواهیم فقط تا حدودی حق مطلب را درمورد این هنرمند نوگرای موسیقی پاپ ایران ادا کرده باشیم بهترین دورانی که میتوان از آن سخن گفت مختصری از دوران تحول ترانه در ایران است . دورانی طلایی که برای همه ما چه جوانهای گذشته و چه جوانهای امروز یاد آور نامهای بزرگی از آهنگسازان ترانه سرایان و آوازخوانان بنام این مرزو بوم است.

دوران طلایی تحول ترانه در ایران از اواخر دهه 40 و اوایل دهه 50 آغاز می گردد، در این دوران ایران تحولات چشم گیری را در بسیاری از رشته های هنری شاهد بود تحولاتی که به پیکره ترانه ایران نیز سرایت کرد. اتفاقاتی که حتی دید عامه مردم را نیز تغییر داد وسلیقه مردم را به سوی نوعی ترانه نوین و معترض گرایش داد. اینکه منشاء این تحول از کجا بود و اولین ترانه سرایان، آهنگسازان و آوازخوانان این سبک از ترانه چه کسانی بودند در این بحث نمی گنجد.

اما لازم است از ترانه "مرد تنها" با شعر شهیار قنبری و آهنگسازی اسفندیار منفرد زاده برای فیلم "رضا موتوری " به کارگردانی مسعود کیمیایی نام برد که با صدای جاودانه مرحوم "فرهاد مهراد" اجرا شد، که به اعتقاد صاحبنظران اولین ترانه معترض در ترانه نوین ایران است اما کافی است همین قدر بدانیم که ترانه نوین ایران نه تنها توانست در آن فصل از تاریخ هنر ایران نظر و سلیقه عامه مردم را به خود جلب کند بلکه این تنها یکی از پیشامدهای این تحول بود، این نوع ترانه معترض علاوه بر عامه مردم توانست نظر روشنفکران آن زمان را هم به خود جلب کند.

از این نکته می توان دریافت که هنرمندان آن فصل از تاریخ هنر ایران چه کردند و چه شناسنامه درخشانی را برای ترانه ایران ایجاد کردند، شناسنامه ای که به عنوان کارنامه ای درخشان نامهای ماندگاری از ترانه سرایان، آهنگسازان و آوازخوانان را در خود جای داده است. یکی از هنرمندان نوگرای آن زمان که امروز هم در این عرصه فعالیت دارد استاد "تورج شعبانخانی" است.

هنرمندی که کار حرفه ای خود را از اواخر دهه 40 آغاز کرد. وی زمانی وارد عرصه موسیقی ایران شد که راه پر پیچ و خم تحول ترانه درایران در حال شکل گیری بود و گام برداشتن در این راه نیاز به نبوغ، نوگرایی و مسئولیت پذیری داشت.

اولین کار حرفه ای استاد دو ترانه "آدمک" و "پروانه من " بود که در قالب جدیدی از پاپ برای فیلمی به نام "آدمک" نوشته شد. فیلمی که خود متفاوت از فیلمهای رایج آن زمان بود به کارگردانی مرحوم "خسرو هریتاش" آدمک که شعر آن هم سروده خود استاد بود توانست در تاریخ موسیقی کشورمان در کنار کارهایی چون "جمعه" ،"هفته خاکستری" ،"بوی خوب گندم" ،"نیاز" ،"خونه" و... به عنوان یکی از ترانه های نوین و معترض آن زمان جای بگیرد. این شروع برای جوانی نوزده ساله شروعی آرمانی بود. حضوراین هنرمند در عرصه موسیقی ایران با خود موجی را به همراه داشت که به همراه این موج تعدادی هنرمند جدید نیز وارد این عرصه شدند هنرمندانی که برای اولین کارهای خود از تکیه گاه محکمی که همان استاد تورج شعبانخانی بود برخوردار بودند.


کارهایی که هنوز هم در اذهان جوانان دیروز و امروز زنده است کارهایی چون "همسفر"، "تکیه گاه"، "نازی نازکن"، "گلهای کاغذی" و... حضور مجدد استاد شعبانخانی در عرصه موسیقی پاپ ایران بعد از انزوای چندین ساله موسیقی بازهم همان اتفاق دهه 50 را تکرار کرد، باز هم همان گام رو به جلو و باز هم نوگرایی و خلق آثاری ماندگار چون "بهاربهار"، "دیگه دیره"، "دل سپرده"، "برگ وباد"، "خسته" و... آلبومهایی چون "غزل"، "مثل هیچکس" و... و باز هم همان موج و مطرح شدن هنرمندانی که بی شک بدون استاد اینچنین به شهرت دست پیدا نمی کردند.

وی همواره تعهد خود را به ضوابط یک ترانه خوب که از نظر من همان احترام به مخاطب ،انتخاب شعری مناسب و غوطه نخوردن در ابتذال و بی مایگی است را حفظ کرد ، خواه این ترانه ترانه ای عاشقانه باشد، خواه اعتراضی یا هر مضمون دیگری، اگر به جایگاه شعر در آثار استاد نگاه کنیم حتما این تعهد را بیشتر خواهیم دید.

بطور مثال استفاده از شعرهای لطیف و پر احساس "فرهاد شیبانی"و یا نمونه بارز آن آلبوم ماندگار "غزل" با شعرهای شاعر معاصراستاد "محمد علی بهمنی" و آهنگسازی و خوانندگی خود ایشان . اگر قسمتی از تاریخ موسیقی ما را نامهایی چون "فریدون فروغی"، "ستار"، "ابی"، "مازیار" و... تشکیل میدهد نباید فراموش کرد که این نامها چگونه در عرصه موسیقی ایران جاودان شدند.

و با آثار کدام آهنگساز به شهرت رسیدند و در بین مردم مطرح شدند. اما از آنجا که آهنگساز در عرصه موسیقی ایران همیشه دردرجه دوم اهمیت، بعد از خواننده قراردارد هیچگاه آنطور که باید و شاید نامی از آهنگسازان عرصه موسیقی ایران برده نشده و آنگونه که شایسته است به هنر این قشر از هنرمندان ایران پاسخ داده نشده .

متاسفانه استاد شعبانخانی هم از این مناسبات بی نسیب نبوده و این خوشایند نیست که اکثر مخاطبان عام موسیقی پاپ ایران ایشان را با کار "بهار بهار" می شناسند درصورتی که این کار تنها یکی از چندین کار ماندگارایشان است ، کاری است که یک تجربه بیست و چند ساله پشت آن خود نمایی میکند . نمی توان از استاد شعبانخانی صحبت کرد و از دوران انزوای موسیقی ایران حرفی به میان نیاورد دورانی که نشان داد معدودند هنرمندانی که بخاطر عشق به وطن بمانند و بهای این عشق را نیز پرداخت کنند . تعهد استاد تنها در ماندن و نرفتنش خلاصه نمی شود.

انتخاب راه سخت در برهه ای از زمان که دو گزینه سخت و آسان پیش روست به معنی ماندن یا رفتن از هر هنرمندی بر نیامد، انگشت شمارند هنرمندانی که از این دو گزینه همان را انتخاب کردند که او کرد و انتخاب آن گزینه چه سخت مینمود، انتخاب سالهای تنهایی و خانه نشینی ... استاد در مقدمه کتاب "خفته در تنگنا" درباره مرحوم فریدون فروغی می نویسد :

"او حاصل یک دهه اوج و دو دهه انزواست"

از نظر من استاد شعبانخانی حاصل یک دهه اوج و دو دهه ایستادگی صبر و رویارویی با ناملایمات است . موسیقی یکی از بهترین و رساناترین قالب های فرهنگی برای بیان بسیاری از مفاهیم ارزشی و انسانی است، معدودند هنرمندانی که از این قالب به نحو مطلوبی استفاده کرده و در جهت رشد و اعتلای فرهنگی این مرز و بوم تلاش کردند. اگر استاد در کتاب "نام آوران موسیقی پاپ" می گوید: "موسیقی هنری است مقدس و برای ورود به این عرصه باید روح را به عنوان سرمایه در دست داشت" خود نیز به آن اعتقاد داشته و همواره در آثار خود به آن عمل کرده است .

اگراو از نسل" فرهاد" و" فریدون" و قطعه ای ماندگار از پیکره ترانه متحول، دگرگون و نوین ایران است جایگاه این قطعه طلایی در پازل موسیقی پاپ امروز کجاست؟ موسیقی پاپ موسیقی برخاسته از مردم و برای مردم است، تاثیری که این نوع موسیقی بر روی اقشار مختلف جامعه دارد وسیع و گسترده است اگر خواهان جریانی ریشه دار در عرصه موسیقی پاپ ایران هستیم لازمه بی چون و چرای آن استفاده از هنرمندان با تجربه و متعهد است.

نوشتن از اساتیدی چون استاد تورج شعبانخانی کاری است بس مشکل این نوشته تنها گوشه هایی ناچیز از تعهد ، نوگرایی و مسئولیت پذیری یکی از متواضع ترین اساتید موسیقی پاپ ایران است. حکایت هنرمندانی چون استاد شعبانخانی روایت ساده و آسان سپری شدن عمر نیست چیزی است فراتر از اینها ، روایت سالها خاطره سازی و حس نوستالژیک غریبی است که با گوش دادن به آثارشان به وجود جوانان گذشته وامروز چنگ می اندازد. اگر "همسفر" بعد از حدود سی سال هنوز همان همسفر است و هنوز برای جوانان گذشته خاطره انگیز و از یاد جوانان امروز نمی رود این ماندگاری اتفاقی نیست . اصلا مگر ماندگاری اتفاقی هم می شود .

اگر اتفاقی شد مطمئن باشید عمر کوتاهی خواهد داشت . شاید برای نوشتن این مطالب کمی دیر است اما جای این نوشته ها سالهاست که در بین خیلی از نوشته های ما خالی است اینها را می نویسم که از یادمان نرود آنها که ماندند چرا ماندند...


[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]


تورج شعبانخانی

آهنگساز و خواننده، متولد 15 بهمن 1329 ـ تهران

تورج شعبانخانی از سن 17 سالگی موسیقی رابه طور حرفه ای آغاز کرد. اوخواننده و سرپرست گروهی بود که آهنگهای فرنگی را اجرا می کردند اما این حد برای او رضایت بخش نبود و می خواست به مراتب بالاتری دست پیدا کند از همین زمان او از گروه جدا شد به طور جدی تر به موسیقی و آموزش و کسب تجربه پرداخت سال1350، تلویزیون آن زمان که به دنبال جذب استعداد جدید رشته موسیقی بود فراخوانی برگزار کرد دراین فر اخوان از بین 4000 نفر شرکت کننده فقط 40 نفربرگزیده شدند؛ نتیجه آن فراخوان، تشکیل کلاسهای سولفژ و تئوری موسیقی طی یک دوره دو ساله تحت آموزش استاد مرتضی حنانه بود.

تورج شعبانخانی به همراه تعدادی از هنرجویان دیگر به این دوره دو ساله راه یافت و رشته آهنگسازی را دنبال کرد.

اولین تجربه حرفه ای اوکه در واقع نقطه عطف و آغاز زندگی هنری اوست، ساخت موسیقی فیلم آدمک به کارگردانی خسرو هریتاش بود در این فیلم 2 آهنگ به اسامی « آدمک و پروانه من، شعر و آهنگ از تورج شعبانخانی و صدای فریدون فروغی» اجراشد. این فیلم برای فروغی هم اولین تجربه خوانندگی بود که بعد از آن خوانندگی رابه طور حرفه ای دنبال کرد.

از همین جا بود که راه پر فراز و نشیب آهنگساز جوان آغاز شد. بسیاری از کارهای ماندگار آن زمان که هنوز هم بعد از گذشت چند دهه در بین مردم و حتی جوانانی که هیچ وابستگی به آن دوره ندارند جایگاه ویژه ای دارند حاصل فعالیت های تورج شعبانخانی است.

از جمله نازی ناز کن، صدای بیشه و کویر با صدای ابراهیم حامدی( ابی) اولین آلبوم ابوالحسن ستار پور ( ستار) که مجموعه ای از بهترین کارها از جمله همسفر ، گل کاغذی ؛ تکیه گاه و تو که نیستی و باغچه با صدای مازیار کیانی نژاد ...

حاصل 35 سال تجربه و فعالیت شعبانخانی،260 ترانه،4 موسیقی فیلم، دو آلبوم با صدای خود او از کارهای قدیمی و 1 آلبوم از کارهای جدیدیش بنام غزل است.همچنین ترانه « بهار بهار» از کارهای این مجموعه است.

سایت خانه موسیقی