غلامحسين خان درويش (درويش خان)
غلامحسين خان درويش (درويش خان)
مآخذ : سرگذشت موسيقي ايران (ج1/ ص310).
در آخر مختصری از زندگینامه استاد غلامحسین درویش خان :
(( غلامحسین درویش )) استاد موسیقی و ?رزند (( حاجی بشیر طالقانی )) در سال 1251 ه ش درتهران متولد شد.
پدرش به نواختن سه تار آشنا بود و همین آشنایی وی را بر آن داشت تا غلامحسین را به مدرسه (( دارال?نون ))ب?رستد تا موسیقی یاد بگیرد .
غلامحسین در 11 سالگی به شعبه موزیک دارال?نون راه یا?ت و نزد معلمان ?رانسوی خط موسیقی و نواختن طبل کوچک و شیپور را آموخت .
تکیه کلام پدر به هنگام اسم بردن از دوستان کلمه درویش بود . دوستان نیز او را غلامحسین خطاب می کردند به طوری که بعدها نام خانوادگی او شد .
درویش مدتی در دسته موزیک (( ملیجک )) (عزیز السلطان ) طبل کوچک می نواخت .
از ویژگیهای موسیقی درآن زمان دوگانه بودنش در جامعه بود : گروهی نوازندگان موسیقی سرگرم کننده بودند و آهنگهایشان در میان مردم عادی رایج بود و در مراسم جشن و سرور است?اده میشد اما گروه دوم موسیقیدانان جدیو ردی?دان بودند و هنرنمایی ایشان به طبقات ممتاز تعلق داشت و نوازندگان معرو? زمان در دربار ر?ت و آمد داشتند.
غلامحسین خان که از موزیکچی های ملیجک و کامران میرزا شده بود امکان شنیدن موسیقی گروه دوم را در دربار یا?ت و علاقه خاصی به تار پیدا کرد و از پدر خواست تا امکان آموزش او را ?راهم آورد.
پس از مدتی به کلاس موسیقی (( آقا حسینقلی )) ر?ت و تار و سه تار آموخت و به دستگاه (( شعاع السلطنه))( پسر مظ?رالدین شاه و والی ?ارس ) راه یا?ت و با او به شیراز ر?ت و در همانجا ازدواج کرد ثمره این ازدواج دختری به نام ( قمر ) بود .
درویش خان برای جبران کمبود مستمری و امرار و معاش ناچار شد دعوت سایر بزرگان را برای اجرای موسیقی پذیر?ت و به همین سبب مورد غضب شعاع السلطنه قرار گر?ت . او دستور داد انگلستان دست درویش را قطع کنند(( کمال السلطنه )) ( پدر ابوالحسن صبا و از دوستان درویش خان ) نزد والی وساطت کرد و او را از این سرنوشت وحشتناک نجات بخشید .
چندی بعد درویش در تهران در منزل خود کلاس دایر کرد . شعاع السلطنه ?راشی را ?رستاد تا درویش را مجبور به بازگشت به شیراز کند ولی درویش از چنگ او ?رار کرد و به دوستش ( که سرایدار س?ارت بریتانیا بود ) پناه برد.
سرایدار در ?رصت مقتضی او را به س?یر بریتانیا معر?ی کرد. درویش با نواختن چند نغمه اروپایی با تار به همراهی پیانوی خانم س?یر مو?ق به جلب نظر آنان و اخذ نامه ای از س?ارت به شعا السلطنه شد که تقاضای آزادی او را کرده بودند و با آن نامه از شر مزاحمت شعاع السلطنه خلاص شد.
بعد ها درویش رئیس ارکستر (( اخوان ص?ا )) شد و در انجمن (( اخوت )) با ابتکاری جالب (( پیش در آمد ))را ابداع کرد . آثار او برخی تابع سنت و بخشی تحول یا?ته بود . پیش در آمد های او ویژگیهایی داشت که تا آن زمان بی سابقه بود .
او دو س?ر برای ضبط ص?حه به خارج از ایران کرد . در س?ر اول با شهردار و طالهرزاده و رضا قلی خان و هنگ آ?رین و باقر خان رامشگر و اسد الله خان و اکبر خان ?لوتی از راه روسیه به لندن ر?ت . در س?ر دوم هم به ات?اق باقر خان و طاهرزاده و اقبال السلطان و دوامی به ت?لیس ر?ت . به علت تقارن با جنک جهانی اول ?قط 2 ص?حه به ایران آورده شده است .
درویش خان پس از دایر کردن کلاس های خود شاید این نخستین کلاس خصوصی است که واجد مقررات و نظم خاصی بوده است .
شاگردان دوره هایی را طی میکردند و در پایان دوره ی آخر به اخذ گواهی نامه موسیقی مدال تبرزین از دست استاد خود نایل می گشتند.
در این کلاس ها وی اولین کلاس موسیقی برای خانمها دایر کرد که خواهرش نیز در آنجا نوازنده تار بود .
تا آنجا که نگارنده میداند ا?راد ذیل ( که بعدها هر یک شخصیت بر جسته ای در موسیقی شده اند ) ا?تخار شاگردی این هنرمند بزرگ را داشته اند :
**کلنل علینقی وزیری که به اخذ مدال طلائی تبرزین نایل گشته است.
**مرتضی نی داود که مقام خلی?گی کلاس را داشت و به دریا?ت گواهی نامه و
مدال طلای تبرزین تو?یق یا?ته است .
**موسی معرو?ی که به اخذ مدال طلای تبرزین نایل آمده است .
**حسین سنجری
**یحیی زرپنجه
**سعید هرمرزی
**ابوالحسن صبا
درویش خان در موسیقی مبتکر و صاحب سبک بوده و تار و سه تار را نیکو می نواخت.
مهمترین کار وی نو آوری و پویایی او در جهت اعتلای موسیقی ایرانی بود و برترین ویژگی او تاثیرش بر تکامل سازها و ?رمهای موسیقی ایرانی است که نبوغ سر شار او نشان می دهد.
قبل از او تار 5 سیم داشت : 2 سیم س?ید و دو سیم زدر و یک سیم بم .
درویش خان یک سیم س?ید هم بین سیم زرد و بم اضا?ه کرد و آن را (( سیم شش )) نامید.
این کار باعث کاملتر شدن صدای تار شد و تنوع جدیدی در انواع کوک به وجود آورد .
درویش خان رنگها و تصنی?ها و برخی قطعات مانند (( مارش )) و (( پولکا )) ساخت که موسیقی را از یکنواختی بیرون آورد .
و در آخر در غلامحسین درویش خان در شب دوم آذر 1305 هنگامی که شبانگاه با درشکه از خیابان امیریه به طر? شما میر?ت با اتوموبیل تصاد? کرد و در بیمارستان نظمیه بر اثر ضربه مغزی در گذشت و در مقبره (( ظهیر الدوله )) ( در راه دربند ) به خاک سپرده شد .
وی به هنگام مرگ تنها 34 سال داشت و موسیقی ایران بسیار زود نابغه ای را از دست داد .
می توان گ?ت که درویش خان یکی از اولین قربانیان اتوموبیل در ایران است .
منابع است?اده شده در این تحقیق :
1- شرح زندگانی استاد غلامحسین درویش نوشته : حسینعلی ملاح
2- سرگذشت موسیقی ایران نوشته : استاد روح الله خالقی
قربان شما : حسام cheshm
