بررسی موسیقی فیلم " دکتر ژیواگو"

[Leon]

موسیقی این �? یلم زیبا و با شکوه تا کنون یکی از به یاد ماندنی‌ترین موسیقی‌های نوشته شده برای یک �? یلم در سینما بوده است. موریس ژار با نوشتن موسیقی این �? یلم در سال 1964 رقابت را برای همکارارنش بسیار سخت کرد و جایزه بهترین موسیقی �? یلم اسکار را ربود. آهنگسازی که توانسته است بارها مخاطبان سینما را در �? یلم‌هایی چون لورنس عربستان، دختر رایان، گذری به هندوستان و البته دکتر ژیواگو، بر روی صندلی‌های سینما میخکوب کند..

موریس ژار (Maurice Jarre) متولد 1924 درلیون �? رانسه، در کنسرواتوار پاریس در رشته آهنگسازی و نوازندگی سازهای کوبه‌ای تحصیل کرد. اولین موسیقی �? یلمش را در سال 1952(یک �? یلم کوتاه) و آخرین موسیقی �? یلمش را در سال 2001برای تلویزیون (مستندی درباره آ�? ریقا) نوشته و در حال حاضر بازنشسته شده است. در طول مدت �? عالیت هنری‌اش 9 بار نامزد دریا�? ت جایزه اسکار و 3 بار برنده این جایزه شده است و یک جایزه گرمی را هم در کارنامه خود دارد. پرونده هنری موریس ژار و همکاری او با دیوید لین بسیار م�? صل است. او پدر ژان میشل ژار یکی از مطرح ترین آهنگسازان موسیقی الکترونیک است که البته خود موریس هم از سال 1980 از موسیقی الکترونیک بهره �? راوانی برده است. در این مقاله �? قط به برسی موسیقی دکتر ژیواگو می‌پردازیم.

برده است. در این مقاله �? قط به برسی موسیقی دکتر ژیواگو می‌پردازیم.

�? یلم با یک اورتور که حکم پیش درآمدی را برای �? یلم دارد آغاز می‌شود. سازهای کوبه‌ای به صدا در می‌آیند. یک �? ان�? ار با ابهت برای آغاز �? یلم و در ادامه بخش‌های کوچکی از تم‌های �? یلم معر�? ی می‌شوند. مانند خلاصه اخبار که بخشی از آنچه را که قراراست بشنوید معر�? ی می‌کند و بعد مشروح تم‌ها.

موسیقی این �? یلم برای ارکستر بزرگ نوشته شده که خود موریس ژار رهبری ارکستر را به عهده داشته است. در میان این ارکستر بزرگ صدای سازهای روسی مانند بالالایکا و آکاردئون به گوش می‌رسد که البته بالالایکا در داستان �? یلم نقشی محوری دارد و تاکید زیادی بر آن است. در مجموع موسیقی کاملا روسی صدا می‌دهد که با داستان و �? ضای �? یلم همخوانی بسیار زیادی دارد. البته به نظر من ژار با نگاهی به آثار چایکو�? سکی (دریاچه قو و �? ندق شکن) موسیقی این �? یلم را نوشته است. در بخش‌های مختل�? و در تم‌های موسیقی دکتر ژیواگو این تاثیر مشهود است. اجرای تم توسط زهی‌ها و آکومپانیما‌ن بادی‌ها، �? رم جمله بندی و کادانس‌ها همگی بیانگر این تاثیر هستند که البته چایکو�? سکی به عنوان یکی از محبوب‌ترین و شناخته شده ‌ترین آهنگسازان روسیه انتخاب بسیار مناسبی بوده است.

تم اصلی از جمله‌ای بسیار ساده و روان تشکیل شده است که بسیار جذاب و دلنشین است و توجه هر شنوده‌ای را بخود جلب می‌کند. این تم یکی از شناخته شده ترین‌ها در سینما است و هم ردی�? با موسیقی پدر خوانده و پاپیون و پلنگ صورتی قرار می‌گیرد. اگر به ساختار ساده این تم نگاهی بیاندازیم متوجه زیبایی آن در عین سادگی و آکادمیک بودن آن پی می‌بریم:
است�? اده از صداهای گذرا در تونالیته سل ماژور (G) و است�? اده از تریوله این ملودی را به یک ملودی زیبا با ریتم چهار ضربی کرده است که قابلیت گسترش �? راوانی دارد و این البته همان کاری است که موریس ژار بخوبی انجام داده است. است�? اده از واریاسیون‌های مختل�? در طول �? یلم بخش زیادی از موسیقی این �? یلم را بخود تخصیص داده است. به نظر من است�? اده زیاد از این ملودی کمی به بکر بودن آن لطمه زده است. بخصوص که بیشتر واریاسون‌ها روی آکومپانیمان ملودی انجام شده است وهمچنین در بخش‌هایی تم اصلی 3 ضربی و با �? رم والس شنیده می‌شود ولی ملودی تقریبا همه جا دست نخورده و قابل تشخیص باقی مانده است. اجرای بسیار خوب ارکستر و صدا برداری خوب همگی به زیبایی موسیقی می‌ا�? زایند.

در مراسم خاک سپاری کرال زیبایی را می‌شنویم که رکوییم ساده و باز هم جذابی است و به هنگام خاک سپاری تابوت، موسیقی از کرال خارج می‌شود و ضربه های ناگهانی، بسیار کوبنده و تاثیر گذار عمل می‌کند و دوباره تم اصلی! جالب است که در یک پلان چند نوع مختل�? از موسیقی را می‌شنویم و همگی درست صدا می‌دهند. روش میکس صدای �? یلم هم جالب است. صدا موسیقی بسیار غالب است و از �? رمول کلی موسیقی زیر پوستی و موسیقی‌ای که حواس بیننده را پرت نکند! اصلا خبری نیست.

در بخشی که یک بالالایکا به پسر هدیه داده می‌شود، با تاکید تصویر بر ساز دوباره ملودی اصلی نواخته می‌شود. راستش این قسمت خیلی قابل پیش بینی و کلیشه‌ای است ولی به بهرحال بسیار زیباست.

در راه پیمایی‌ها موسیقی مارش و کرال می‌شنویم که زیباست ولی کاملا مشخص است که صدای آمبیانس آن �? ضا نیسست و ات�? اقا در مراسم جشن سال نو یک ن�? ر می‌گوید که برای انقلاب، مردم خیلی کوک می‌خوانند!

در صحنه‌ای که دختر ت�? نگ به دست به قصد شلیک به مرد خبیس می‌رود، موسیقی بسیار زیبایی نوشته شده است. قطعه‌ای با تعلیق بسیار بالا و صدا دهی بسیار مناسب. این قطعه از �? رم آکادمیک موسیقی این �? یلم تا حدی جداست و انگار موریس ژار، چایکوس�? کی را �? راموش کرده و نگاهی به واگنر داشته است. سازی که نتوانستم آن را تشخیص بدهم و احتمالا صدایی ترکیبی در استودیو است، ضرب آهنگی شبیه به تپش قلب را اجرا می‌کند و زهی‌ها تعلیق �? ضا را به عده دارند. قطعه‌ای بسیار زیبا و موثر. عجیب اینجاست که این بخش از موسیقی در مجموعه منتشر شده موسیقی �? یلم دکتر ژیواگو وجود ندارد! موسیقی این �? یلم در سال 1965 توسط شرکت Turner منتشر شده است و در سال 1995 دوباره میکس دیجیتال و منتشر شده است. این سی دی دارای 45 قطعه موسیقی است که تقریبا به ترتیب حضور در �? یلم مرتب شده‌اند. نام گذاری قطعات بر اساس صحنه‌های �? یلم صورت گر�? ته است و این روشی است که بسیار می‌پسندم. بعنوان مثال: 6- لارا و کاماروسکی در حال رقص 7- لارا و کاماروسکی در هتل و یا 30- یوری به سمت یوریاتین می‌راند و ... در انتها 3 نمونه مختل�? از اجرای تم اصلی را در سبکهای جز، راک ان رول و سوینگ به مجموعه اضا�? ه شده است که در �? یلم وجود ندارند. این خود دلیلی بر توجه عام به این ملودی زیبا و رضایت ناشر است.

موسیقی در طول �? یلم هماهنگ با تصاویر پیش می‌رود و �? ضاهای دراماتیک بسیار زیبایی را خلق می‌کند. توضیح در مورد چنین موسیقی کار دشواری است و اصولا آن قدر همه چیز به جای خود قرار گر�? ته است که تصور آنکه شاید می‌توانست به �? رم دیگری باشد سخت است و تنها تکرار زیاد تم اصلی تا حدودی توی ذوق می‌زند.

در صحنه‌ای که خانواده از قطار پیاده می‌شوند و به سمت مکان گرم و آرم خود پیش می‌روند، موسیقی تا حدودی صدای موسیقی آسیای شرقی را می‌دهد که دلیل آن را متوجه نشدم. می‌شود گ�? ت که گرم بودن آب و هوای آن منطقه؟ ولی نه این یک توجیه سطحی است.

موسیقی همراه داستان پیش می‌رود و بیننده را کاملا در چنگال خود نگه می‌دارد و بارها او را مجبور می‌کند که زیر لب زمزمه کند: عجب موسیقی‌ای.

در صحنه سکته کرن دکتر، موسیقی از روال خود خارج می‌شود و �? ضای بسیار خوبی را ایجاد می‌کند که باز هم این قطعه در مجموعه موسیقی این �? یلم منتشر نشده است. بسیار جای تعجب است! و در انتها تم اصلی و پایان �? یلم.

تماشای این �? یلم �? رصتی عالی برای لذت بردن از یک پروژه سینمایی بزرگ داستانی جذاب، کارگردانی عالی، بازی استثنایی بازیگران، صحنه، �? یلم برداری، تدوین و البته موسیقی است.

چقدر خوب است که بتوان مانند چنین بزرگانی موسیقی نوشت: Then It’s a Gift

کیوان هنرمند .