شش درس ویلن یهودی منوهین

[Mehrdadgh4]

انعطاف پذيري و نرمي انگشتان و شست هنگام حمل ميله بدون تكيه بر دست چپ


حركت عمودي انگشتان

بازگرديم به همان حالت نخست نگه داشتن ميله در نقطه وسط آن، كه ميله خود به خود در دست راست متوازن مي شود. دست و بازو را ثابت نگه داريد، با خم كردن انگشتان و شست ميله را تا حد امكان بالا ببريد؛ سپس با صاف كردن انگشتان و شست ميله را پايين بياوريد. هنگامي كه ميله بالا برده مي شود، در جهت عقربه هاي ساعت مي چرخد، و هنگام پايين رفتن در خلاف جهت عقربه هاي ساعت. طبق معمول، توجه داشته باشيد كه نقاط تماس تغيير نكنند. به محض آنكه به حداكثر دامنه ي حركت انگشتان (و در نتيجه حركت ميله) برسيد حركت دست را هم مي توانيد مطابق حركت انگشتان به آن اضافه كنيد، و با بالا و پايين بردن آن از مچ فاصله اي را كه ميله در آن حركت مي كند، افزايش دهيد.
اين حركات را تكرار كنيد و به تدريج دست را به سمت انتهاي ميله برانيد، به نحوي كه از نقش انگشت چهارم در توازن ميله آگاه شويد، بدون آنكه انگشت چهارم انعطاف پذيري خود را از دست بدهد (تصاوير 13 و 14).

به منظور افزايش انعطاف و انطباق پذيري خود، سعي كنيد - محض كنجكاوي - ميله را با دستتان موج بدهيد و در هر نوسان رو به بالاي دست، انگشتان سوم و چهارم را برداريد و نزديك پايين ترين نقطه، انگشت ها را با ميله تماس دهيد.

حركت افقي انگشتان

از آنجا كه در نواختن ويولن تا حد زيادي با حركات افقي مداوم سروكار داريم، بايد انگشتانمان براي انعطاف پذير شدن در اين جهت پرورش يابند.
انتهاي ميله را در وضعيت طبيعي نگه داريد، كه در نرم ترين حالت ممكن به انگشتان و شست تكيه داشته باشد. اكنون با دست چپ اين آرشه را بكشيد و فشار دهيد، و فشار نگه داشتن آن را دقيقا آنقدر افزايش دهيد كه مطمئن شويد ميله از ميان انگشتان و شستتان نمي لغزد. به هر حال انگشتان بايد آنقدر انعطاف پذير باشند كه به كشش و فشار پاسخ منفعل بدهند، براي شبيه سازي حركات آرشه چپ و آرشه راست، انگشتان كشش خم و در فشار صاف مي شوند (تصاوير 15 و 16).
اكنون با دست راست ميله را عمودي نگه داريد، آن را به بالا برانيد و همزمان انگشتان را خم كنيد و دست را از مچ بالا ببريد. سپس به دست و انگشتان اجازه دهيد آنقدر از جاذبه زمين تاثير پذيرند كه ميله پايين بيايد و وزن آن دست را پايين بكشد و انگشتان را صاف كند. در اينجا انگشت چهارم به تدريج از ميله جدا مي شود و انگشت سوم تماس اندكي با آن دارد (تصاوير 17 و 18).



براي آزمودن همين احساس در جهت مخالف، ميله را به طرف پايين بگيريد و تمرين قبلي را تكرار كنيد، اما اين مرتبه صاف كردن انگشتان به طرف بالا موجب كشش فعال مي شود و پايين آمدن منفعل، انگشتان را خم مي كند.
منظور از تمرين هايي كه ذكر شد، اين بود كه براي حصول به انعطاف پذيري در حركاتي كه اكنون بايد انجام دهيد، يعني افقي نگه داشتن آرشه و خم شدن فعال انگشتان به چپ و صاف شدن به سمت راست، آماده شويد.


دواير (تركيب حركات عمودي و افقي انگشتان)

پس از آنكه در حركات عمودي و افقي انگشتان (با ميله افقي) مهارت كسب نموديد، بايد آماده باشيد كه آنها را در هر جهتي در يك دايره تركيب كنيد. اين حالت دايره اي بايد با ميله در زواياي مختلف بين افقي و عمودي تمرين شود. تمام انگشتان بايد برابر با هم عمل كنند، به نحوي كه هر دو سر ميله دوايري با يك اندازه رسم كنند. ضربه ي لازم براي اين حركت بايد از بازو صادر شود.
در همين مرحله ي ابتدايي، تمرين هاي قبلي را بيازماييد، در حالي كه ميله را فقط با انگشت هاي اول و دوم و شست نگه داشته ايد. متوجه خواهيد شد كه انگشت دوم بعضي از وظايف انگشت هاي سوم و چهارم را بر عهده خواهد گرفت، اما بايد تا حد امكان آن را به شست نزديك كنيد. همچنين ممكن است كه انگشت دوم ناچار شود ميله را تا حدي به بالا و پايين براند. براي آنكه انگشت هاي اول و دوم در حين اين عمل واقعا رها باشند، بازو ناگزير است كه كاملا به طرف داخل بچرخد، تا انگشت اول در جايي بين قاعده (base) و بند وسط (middle phalange) بر ميله تكيه كند.

[Mehrdadgh4]

تمرين هاي ابتدايي با آرشه

اكنون آرشه را جايگزين ميله مي كنيم. تمرين بعدي از اين نظر سودمند است كه به شما ايده اي در مورد دامنه ي حركت لازم در آرشه كشي بدون لزوم تحمل تمام وزن آرشه را ارائه مي دهد.
انتهاي آرشه مطابق تصوير 19 به يك سه پايه نُت (music stand) تكيه مي كند. سر آرشه با دست چپ نگه داشته مي شود. دست راست بدون اعمال فشار روي پاشنه آرشه (heel) قرار داده مي شود. تنها عنصر نگه دارنده در دست راست، احساس تماس در «دايره» ي انگشت دوم و شست است، كه بايد پيش از قرار گرفتن دست روي آرشه شكلي رها و شُل به خود گرفته باشد. دست به اين ترتيب حالتي طبيعي و آسوده به خود مي گيرد. اين احساس تماس در «دايره» بايد هنگامي كه دست به بالا تا نوك آرشه مي لغزد و باز مي گردد، حفظ شود. بازو بايد آنقدر سبك و بي حركت باشد كه هيچ گونه نيروي كششي در نقاط تماس احساس نشود. بايد به خاطر سپرد كه شانه و استخوان كتف در حركت آرشه راست از دست و انگشتان پيروي كرده و بالعكس در حركت آرشه چپ براي مسير عبور دست جا باز مي كنند. از آنجا كه در اين حركت لغزشي (glide) نرم تقريبا مومنتومي وجود ندارد، كمتر مي توان حركت آشكاري در انگشتان مشاهده كرد، مگر تفاوت جزئي در شيب انگشتان بين آرشه چپ و آرشه راست كه آن هم با اين فرض كه دست واقعا نرم نگه داشته شود، ناشي از عمل اصطكاك بين دست و آرشه است.

حركت واكنشي (re-active) ديگري كه بايد در اين تمرين انجام بگيرد، عمل جبراني تنظيم زاويه ي بين قسمت فوقاني بازو، ساعد، مچ و انگشتان جهت موازي نگه داشتن آرشه با خرك ويولن است. اين عمل تنظيم كه بعدا با تفصيل بيشتري در مورد آن شرح داده خواهد شد، در لحظه اي آغاز مي شود كه بازو حركت خود را شروع كرده و به استروك خود به طرف راست ادامه مي دهد. همانطور كه در تصاوير 20 و 21 نشان داده شده است، صفحات متغيري كه بازو با توجه به سيمهاي مختلف در آنها حركت مي كند، با تغيير ارتفاعي كه در آن پاشنه ي آرشه مستقر شده است و با چرخش عمودي سر آرشه شبيه سازي مي شود.

متوازن كردن آرشه

هنگامي كه آرشه نگه داشته و حمل مي شود، ممكن است كشش بيش از حد در مچ، انگشتان و شست به بازو و شانه منتقل شده و گرفتگي و سفت شدن دست، تنظيم كردن طبيعي آرشه را مشكل سازد. تمرين هايي كه از اين پس ارائه خواهند شد، عمدتا بدين منظور طرح شده اند كه از ابتدا يك شيوه ي اساسي براي نگه داشتن آرشه در اختيار شما قرار گيرد تا بتوانيد اين حركات و تمام حركات واكنشي ديگر را به خوبي اجرا كنيد. در عين حال اين تمرين ها دست و بخصوص انگشت كوچك و شست را، به درجات شديدا متغير هماهنگي عضلاني (muscle tone) مناسب براي انواع گوناگون آرشه كشي عادت مي دهند. هدف ديگر اين تمرين ها، كه به شكل كامل تري در درس 4 ادامه خواهد يافت، بالا بردن سطح درك از حالت ارتجاعي آرشه و اثر درجات متغير حالت ارتجاعي مفاصل در آرشه است.
در اين تمرين ها لازم است كه ويولن در وضعيتي شبيه به نواختن مانند تصاوير 22 و 23 نگه داشته شود، تا بازوي چپ از آغاز احساس آزادي داشته باشد و اين احساس را هميشه در هنگام نواختن حفظ كند، و قدرت انگشتان دست چپ تقويت شود.
در ابتدا وسط آرشه را روي يك سيم قرار مي دهيم. انگشتان دوم و سوم را بر مي داريم و آن را با سبك ترين و نرم ترين حالت ممكن به كمك انگشتان ديگر، يعني انگشت اول، چهارم و شست نگه مي داريم. سپس به انگشت چهارم فشار مي آوريم تا آرشه از سيم جدا شود. (چنانچه آرشه به غير از فشار انگشت چهارم با هر وسيله ديگري بالا برده شود، اين تمرين مفهوم خود را از دست خواهد داد.) اين فشار آوردن به انگشت چهارم همچنين موجب مي شود كه شست بيشتر گرد شود و انگشت اول رو به بالا جمع گردد، كه البته نبايد بر آرشه فشاري وارد بياورد.
بدين ترتيب آرشه براي چند لحظه بر فراز سيم متوازن مي ماند؛ سپس فشار از انگشت چهارم برداشته مي شود، آرشه مجددا روي سيم مي افتد و اجازه مي يابد كه روي سيم پرش داشته باشد تا هنگامي كه خود به خود روي سيم آرام بگيرد، و به اين منظور دست بايد كاملا وارهيده باشد. اگر واقعا به دست آزادي حركت داده شود، احساس مي شود كه اين پرش ها در دست، و بالاتر از آن در تمام بازو، «پژواك» مي يابند.
در دومين مرحله از تمرين، كه يك اثر كمانه اي (ricochet effect) واقعي ايجاد خواهد شد، در لحظه ي برداشتن فشار از انگشت چهارم، آرشه در كمال آرامي كشيده مي شود تا در پايان پرش ها سر آرشه روي سيم قرار گرفته باشد. (نوازندگاني كه بازويشان طولي متعارف دارد، نبايد خيلي به سر آرشه نزديك شوند، زيرا نگه داشتن آرشه به اين صورت براي آن بخش آرشه مناسب نيست.) سپس آرشه به كمك فشار انگشت كوچك دوباره بالا مي رود، به نقطه شروع باز مي گردد و بار ديگر رها مي شود. به عنوان تنوع، به عوض برگرداندن آرشه به نقطه شروع، مي توانيد از بالاي نقطه اي كه در پايان آرشه راست مي توان به آن رسيد (منظور اين نيست كه آرشه راست اجرا شود.) ، آغاز كنيد و آرشه را به طرف پاشنه آن ببريد تا يك كمانه ي آرشه چپ (up-bow ricochet) ايجاد شود. تداوم پرش ها به سبُك گرفتن بازو و شانه بستگي دارد، كه يك پيش شرط اساسي براي اين تمرين است.
سپس مي توان مرحله ي دوم تمرين را با قرار دادن همه انگشتان روي آرشه تكرار كرد. در اينجا مي توان احساس كرد كه هنگام نگه داشتن آرشه، انگشت هاي دوم و سوم، به ويژه دوم، به صورت فعال كمك مي كنند، زيرا «دايره» دوباره وارد عمل شده است. هنگام رهاسازي آن، يعني در حالت پرش، انگشت هاي دوم و سوم مي توانند به احساس كردن پرش ها كمك كنند و البته به هيچ وجه نبايد مقاومتي در مقابل آن ايجاد نمايند. تعداد كمانه ها در حالتي كه انگشت هاي مياني روي آرشه هستند، بايد با حالتي كه روي آرشه قرار ندارند، يكسان باشد.

اگر پس از چند روز انجام دادن اين تمرين هاي كمانه اي متوجه شديد كه انگشت دوم تمايل غالبا رايج به «تسليم شدن» (cave in) در مقابل فشار را حفظ كرده است، تمرين تقويتي بعدي سودمند خواهد بود. به اين صورت كه در شروع تمرين كمانه اي، آرشه با فشار انگشت چهارم از سيم برداشته شود، اما بجاي فرو افتادن روي سيم بر اثر برداشتن فشار، تا حد امكان آهسته و آرام پايين برده شود، و بي سر و صدا و بدون لرزش روي سيم قرار گيرد.


حركت گذر از سيم

تمرين ديگري كه مانند تصاوير 22 و 23 با نگه داشتن ويولن انجام مي گيرد، عبارت است از قرار دادن سر آرشه روي سيم سل براي چند لحظه، بعد با يك حركت تمام دست (مجموعه ي بازو و آرنج و ساعد مورد نظر است.) سر آرشه روي سيم مي قرار مي گيرد. سپس آرشه به آهستگي روي سيم سل باز مي گردد. اين تمرين در وسط آرشه و در پاشنه آرشه تكرار شود، با اين تمرين يك انگشت كوچك تربيت نيافته دقيقا از عملكرد متوازن كننده ي خود آگاه خواهد شد. (در اين مرحله ابتدايي، تاكيد مي شود كه تغيير سيم در پاشنه آرشه بايد با يك حركت تمام دست و بدون هر گونه حركت مستقل مچ و يا انگشتان انجام بگيرد. البته در درس 4 در مورد مزاياي تناوب (staggering) حركات دست و بازو در گذر از سيم در پاشنه آرشه بحث خواهيم كرد.)

[Mehrdadgh4]

حركات تمام آرشه (whole bows) با نوسان آزاد دست (free-swinging arm)


اكنون در موقعيتي هستيم كه نوسان آزاد دست را، كه در تمرين هاي نشان داده شده در تصاوير 18 و 19 درس 1 (بخش 3) انجام داده ايم، با توانايي حمل آرشه بدون سفت شدگي (stiffening) ، تركيب كنيم.
ابتدا بدون ويولن يا آرشه، منحني هاي ايجاد شده در تمرين هاي درس 1 را به منظور تطبيق دادن با صفحاتي كه دست هنگام نواختن در آنها حركت مي كند، اصلاح مي كنيم. تصور مي كنيم كه در هوا يك حركت آرشه چپ نسبتا سريع ايجاد مي كنيم و بعد آهسته بر مي گرديم. در آغاز دست راست را كاملا مي گسترانيم و آن را به سمت چپ بالا نوسان مي دهيم، گويي آرشه را به سمت پاشنه مي رانيم. البته اين حركت فراتر از پاشنه آرشه خيالي مي رود، تا اينكه ناكل دست راست تقريبا همسطح گوش چپ قرار مي گيرد. اگر مچ و انگشتان نرم باشند، در ادامه ي حركت دست به سمت چپ و بالا خم مي شوند. سپس جهت را تغيير مي دهيم و دست را به عقب باز مي گردانيم، در حالي كه انحناء مختصري به آن داده ايم گويي قصد داريم سر آرشه را روي سيم قرار دهيم. اين حركت را چند مرتبه بي وقفه تكرار مي كنيم. سپس اين تمرين را با آرشه راست خيالي انجام مي دهيم، دست را با انحناي مختصري به راست مي بريم تا كاملا گسترده شود و سپس فراتر از پاشنه آرشه خيالي به نقطه ي بازگشت برسد.
سپس ويولن را مانند تصاوير 22 و 23 اين درس مي گيريم و تمرين هاي آرشه چپ و آرشه راست را به ترتيب ذيل چند مرتبه روي هر سيم انجام مي دهيم:

در تمرين هاي آرشه چپ كه اكنون انجام داديم، بايد اطمينان حاصل كنيم كه تمام دست به نرمي و رواني به حركت خود ادامه مي دهد، يعني هنگامي كه آرشه سيم را ترك مي كند مثل هواپيمايي است كه آرام از باند فرودگاه بر مي خيزد، نه اينكه با شدت و سرعت از آن جدا شود. هر چند در تمرين با آرشه، دست نيازي به آن ندارد كه مانند تمرين بدون آرشه آنقدر به سمت چپ و بالا برود اما تا وقتي كه پشت دست همسطح بيني قرار نگرفته، نبايد بازگردد.
در نقطه ي بازگشت در هوا، هنگامي كه دست تمام وزن آرشه را تحمل مي كند، شخص از يك افزايش جزئي در نيروي فشاري (tension) ، به ويژه در انگشت كوچك، آگاه مي شود، مشابه با احساسي كه موقع با فشار بلند كردن آرشه در تمرين كمانه اي وجود داشت.
اين حالت «فنر مارپيچي» (coiled - spring) دست به منظور جلوگيري از ضربه ي ناگهاني تماس با سيم در تمرين آرشه راست لازم است. احتمالا لازم است با مقادير مختلف نيروي فشاري فوق الذكر تمرين شود تا مهارت به حدي برسد كه پاشنه آرشه به آرامي فرود آيد و براي نت يك شروع مشخص و مجزا فراهم آورد بدون آنكه صداي خراش (scratch) (فشار بيش از حد) يا سوت (splash) (فشار ناكافي) ايجاد شود.

دو نوع نيرو (effort)

در آرشه كشي با دو نوع نيرو سروكار داريم. يكي كه من آن را «شلاق - خيز» (smack-bounce) مي نامم، نيروي پيشراننده سريع در يك جهت است كه واكنشي در جهت مخالف در پي آن مي آيد (مانند توپي كه در برخورد با ديوار مي جهد). ديگري مدت زمان بيشتري به طول مي انجامد و نيرو را فقط در يك جهت تداوم مي بخشد (مانند كشيدن يا هل دادن يك بار سنگين به بالاي تپه).
اولي در تغيير جهت، يك جزء ضروريست (آرشه چپ به آرشه راست و بالعكس) ، دومي بين دو تغيير جهت رخ مي دهد و مربوط است به نقش ممتد استروك. در هيچ يك از تمرين هاي بعدي به ويولن نيازي نيست، بنابراين مي توانيد آن را فعلا كنار بگذاريد. بعدا هنگامي كه مهارت كسب كرديد، بايد دوباره به آن صورت كه در تصاوير نمايش داده شده است، آن تمرين ها را روي ساز اجرا كنيد. البته بايد پيچك (scroll) ويولن را، مانند تمرين هاي ابتدايي با آرشه، نگه داريد.


تمرين هاي «شلاق - خيز»

تمرين هاي بعدي را، كه ابتدا در آنها از آرشه استفاده نمي شود، مي توان در دو جهت انجام داد كه مربوط به تغيير از آرشه راست به آرشه چپ و تغيير از آرشه چپ به آرشه راست هستند. اين تمرين ها بايد در دو سر آرشه و در هر دو صفحه نهايي سيم مي و سيم سل و در حالي كه دست در وضعيت مناسب براي نواختن قرار دارد، انجام شوند.
طبيعي ترين كار اين است كه پيش از هر حركت پرتابي در يك جهت، يك حركت آمادگي جزئي در جهت مخالف انجام شود. در تمرين بعدي دستتان در ابتدا طبيعي ترين شكل بين آرشه راست و آرشه چپ را دارد و با يك حركت كوچك سريع در جهت مخالف، براي پرتاب اصلي آماده مي شود.

آرشه چپ سريع، آرشه راست طولاني
حركت رو به بالاي سريعي به مچ بدهيد، همراه با يك حركت عمدي انگشتان كه به وضعيت خميده برسند تا دست و انگشتان از يك شكل آرشه چپ به شكل آرشه راست تبديل شوند. حركتي كه بلافاصله بر خلاف اين حركت دست در جهت اصلي مي آيد، كشش يك استروك آرشه راست است كه حركت مچ با آن همراهي مي كند.
هنگامي كه ساعد جهت را بين دو استروك تغيير مي دهد، دست (hand منظور از مچ تا انگشتان) و انگشتان مي توانند به حركت نخستين ادامه دهند در حالي كه بازو قبلا حركتش را در جهت مخالف آغاز كرده است. تصور كنيد كه با پشت دست به شانه خود شلاق زده ايد.
اين را در دو ريتم تمرين كنيد:

دومين پرش يا سومين نت در (b) واكنشي به اولي است، منتها كوچكتر است و در صورت لزوم به صورت طبيعي رخ مي دهد. در هر دو مورد تمام مفاصل بايد تا حد ممكن رها و انعطاف پذير باشند، به نحوي كه تمام حركت به عمل شلاق زدن شباهت پيدا كند.
آرشه راست سريع، آرشه چپ طولاني

در اينجا پرتاب اصلي از شانه ها صادر مي شود، تمام اعمالي كه در فوق شرح داده شد، معكوس مي گردد و شلاق، گويي با كف دست زده مي شود.
هر گاه زمان كافي صرف تمرين هاي فوق شد تا درك و احساس لازم به دست آيد، آنها را با آرشه انجام دهيد، انگشت ها تا حد امكان رها باشند، تا هنگاميكه احساس فزاينده ي اطمينان جايگزين هراسي شود كه از افتادن آرشه از دست ممكن است در دل داشته باشيد.
تاكنون «شلاق خيز» فقط در خط مستقيم انجام شده است، اما آن را مي توان با ساختن دايره يا بيضي همراه ساخت. اساس آن همان اصول نيروي پيشرانه و مومنتوم درس 1 است (بخش 3) در تمرين هايي كه براي هر دايره فقط از يك ضربه استفاده مي شد. در اين دايره، شلاق بصورت يك منحني در مي آيد و نيروي محرك آن، باعث چرخش دست و مچ و بازو در بخش ديگر دايره مي شود كه از بازگشت ارتجاعي (re-bound) آن ايجاد شده است.

[Mehrdadgh4]

تمرين هاي نيروي ممتد (كشش - رانش/ pull-push)

در همه ي تمرين هايي كه در پي مي آيند، آرشه از روي انگشت اول دست چپ عبور مي كند تا اصطكاك موي آرشه روي سيم ها شبيه سازي شود. البته هنگام نواختن، اين اصطكاك با توجه به وزن بازو و فشار انگشت كه از طريق آرشه به سيم منتقل مي گردد، متفاوت خواهد بود.
اكنون به تفصيل به شرح تمهيداتي خواهيم پرداخت كه براي موازي نگه داشتن كامل آرشه با خرك، امري كه به انعطاف پذيري همه ي مفاصل بستگي دارد، لازم هستند.

آرشه راست

از وضعيتي آغاز مي كنيم كه آرنج خم شده و پاشنه ي آرشه روي سيم است (تصوير 24). قسمت فوقاني بازو و كتف به پايين مي افتند و ساعد را كه منفعل است با خود به عقب مي كشند. زاويه ي آرنج تا رسيدن به وسط آرشه، يعني هنگامي كه ساعد شروع به هدايت حركت مي نمايد، تقريبا ثابت است. مچ تدريجا پايين مي رود.
در وسط آرشه (تصوير 25) پشت دست، مچ و ساعد تقريبا در يك خط راست هستند.
در نيمه ي بالايي آرشه (تصوير 26) ساعد با به جلو كشيدن قسمت فوقاني بازو، حركت را هدايت مي كند. هنگامي كه تمام دست در يك خط مستقيم قرار بگيرد، آرنج اندكي به بالا مي چرخد (حركتي كه از قسمت فوقاني بازو صادر شده است) ، و مچ شروع مي كند به اينكه زير خط مستقيم بيفتد. شانه مي چرخد و استخوان كتف مستقيما به سمت جلو كشيده مي شود، گويي سعي مي كند به محل تماس آرشه برسد. در آخرين بخش حركت، مچ هدايت حركت را از ساعد تحويل مي گيرد و دست را مي كشد و آنگاه كه تماس سيم با آرشه به سر آن رسيد، به پايين ترين نقطه ي خود مي رسد. سرانجام، در پايان حركت، انگشتان حالت آرشه چپ را به خود مي گيرند.


آرشه چپ

در ابتدا دست گسترده و سر آرشه روي سيم است (تصوير 27) ، و براي شروع آرشه چپ مچ اندكي بالا مي آيد. سپس ساعد است كه هدايت مي كند، و قسمت فوقاني بازو را همراه با شانه و استخوان كتف به عقب و پايين مي راند. پشت وارهيده است و گويي در تمام مدت ‌آرشه چپ به اطراف گسترده مي شود. ساعد نيز اندكي از آرنج به سمت خارج مي چرخد.
در وسط آرشه (تصوير 28) پشت دست، مچ و ساعد در يك خط راست هستند. در نيمه ي پاييني آرشه (تصوير 29) قسمت فوقاني نيروي محركه را ايجاد مي كند. اين نيروي محركه بايد بدون وقفه مستقيما بسوي آرشه جاري شود، حتي با وجود اينكه مچ و انگشتان شكل و حالت خود را تغيير مي دهند. (اگر يك زاويه ي حاده در مفصل مچ ايجاد شود، اين جريان قطع مي گردد.) در همين بخش پاياني حركت، پيش از آرشه راست متعاقب آن، انگشتان با رفتن به شكل و حالت آرشه راست، براي آرشه راست آماده مي شوند. حركت استخوان كتف، كه در واقع در آغاز آرشه چپ شروع مي شود اما در نيمه پاييني مشخص تر مي نمايد، به صورت يك «گسترش به راست» احساس مي شود.
در عين حال بايد عملكرد موازنه ي آن با وزن قسمت فوقاني بازو و ساعد، كه در حال برخاستن هستند، به روشني احساس شود.



حركات انگشت و شست

در هر دو نيروي «شلاق - خيز» و كشش - رانش ممتد، بايد به خاطر داشته باشيد كه حركات متقابل شست و انگشتان را كه در صفحه 62 مورد بحث قرار گرفت (تركيب «دايره» و «پل») به كار ببريد.
براي بهتر درك كردن فشار موي آرشه روي انگشت دست چپ (يا سيم) ، چه فشاري خيلي جزئي باشد و چه زياد، مي توان از فشارهاي متقابل در «پل» به شيوه اي جديد استفاده كرد. ديديم كه ستون ها در آرشه راست و آرشه چپ چگونه به دور از هم رانده مي شوند. در آرشه راست انگشت اول بطرف شما كشيده مي شود، در حاليكه انگشت چهارم از داخل ميله به بيرون رانده مي شود (تصوير 30).
در آرشه چپ عمل متقابل بين انگشت هاي اول و سوم است، و انگشت سوم همان طور كه در تصوير 31 نشان داده شده، به سويتان كشيده مي شود.


براي اينكه از لغزيدن آرشه روي سيم به سوي شما يا در جهت مخالف شما جلوگيري شود، لازم است كه فشاري متقابل بين آرشه و سيم فراهم آيد، اين فشار متقابل نتيجه ي ديگري از عمل «دايره» ي بين شست و انگشت دوم در راندن آرشه است (تصاوير 32 و 33).


موي آرشه را روي انگشت اول دست چپ تكيه دهيد و همانطور كه پيش از اين در مورد آرشه راست شرح داده شد، انگشت اول را به طرف خود بكشيد و انگشت چهارم را فشار دهيد تا چوب آرشه به طرف شما حركت كند - البته بدون اينكه در قرار گرفتن موي آرشه به صورت تخت بر روي انگشت اول دست چپ اختلالي ايجاد شود. چوب آرشه با رانش رو به بالاي شست در مقابل انگشت دوم به وضعيت اوليه ي خود باز مي گردد.
در آرشه چپ، چوب آرشه با عمل انگشت هاي اول و سوم همانطور كه گفته شد به دور از شما رانده مي شود، و با رانش رو به پايين شست در مقابل انگشت دوم، به وضعيت اوليه ي خود باز مي گردد.
به ياد داشته باشيد كه هر چند كشش و رانش را در تمام طول آرشه به صورت ممتد در نظر گرفته ايم، اغلب مي توانيم آن را در يك نت كوتاه حس كنيم. بر عكس، با آنكه «شلاق - خيز» معمولا حركت كوچكي است كه طول كوچكي از آرشه را در بر مي گيرد، اما ممكن است در تمام طول آرشه به كار برده شود. در درس 4 مجددا به اين مبحث خواهيم پرداخت.


تركيب كشش - رانش ممتد و «شلاق - خيز»

هنگامي كه با كشش - رانش ممتد در آرشه راست و آرشه چپ آشنايي به اندازه ي كافي آشنا شديد، مي توانيد آنها را به كمك يك حركت «شلاق - خيز» در هر تغيير آرشه، به يكديگر متصل سازيد.
به عنوان مثال، با شروع از وضعيتي كه پاشنه ي آرشه روي سيم است خواهيم داشت: كشش - شلاق - خيز، رانش - شلاق - خيز، كشش - شلاق - خيز و به همين صورت ادامه مي دهيم. يك راه براي درك ساده تر اين مطالب تصور يك شكل 8 انگليسي است، هر چند اكثر وضعيت هاي نواختن فقط مختصر نشاني از اين شكل دارند.

بازگشت به حداقل نيرو و وضعيت بنيادي نگه داشتن آرشه

مدتي است كه بر اصول قدرت و سرعت و جزئيات دقيق مربوط به فشار انگشتان در مباحث نيروي پيشراننده و مومنتوم تمركز كرده ايم، اما اكنون ناچاريم به نقطه مقابل آن باز گرديم تا پادزهري براي آن افراط باشد - به حالت شناور حداقل نيرو، نقطه ي آغاز يا حالت «صفر» ، كه در آن آرشه فقط به دست راست تكيه دارد.
در اين حالت، ساده تر مي توانيم از نقش كلي دست در توازن آرشه، و نقش قسمت بازو و شانه در تحمل وزن آرشه حين اجراي يك نت آگاه شويم.
همچنين به ياد داشته باشيد كه يك وضعيت بنيادي نگه داشتن آرشه وجود دارد كه هميشه به آن باز مي گرديم، يعني همان وضعيتي كه در آغاز درس شرح داده شد. در اين حالت، شست هميشه گرد شده (خميده) است و سر آن به سوي سر آرشه گرفته شده است. شست چه آرشه را در جهت عقربه هاي ساعت بچرخاند، چنانكه در آرشه راست عمل مي كند، و چه در خلاف عقربه هاي ساعت، همچنان كه در آرشه چپ، به طور كلي هميشه بر چوب آرشه فشرده مي شود. تمام حركات ديگري كه با دو جهت آرشه راست و آرشه چپ همراهند، فرع بر اين حالت بنيادي نگه داشتن محسوب مي شوند. هنگامي كه در اين حركات انعطاف زيادي به دست آوريم، بايد سعي كنيم از مبالغه در آنها بپرهيزيم. در واقع بيشتر اين حركات بايد به نحوي غير قابل مشاهده انجام شوند. بايد از درون احساس شوند، به ويژه آن حركاتي كه به انگشتان دست راست ناشي نمي شود، بلكه اين انگشتان جنبش هايي را از مفاصل بزرگتري كه به آنها متكي هستند، گرفته و منتقل مي سازند.
ما اين تمرين ها را براي پرورش انعطاف پذيري و هماهنگي به كار مي بريم، اما پس از هزار بار تمرين كردن، نهايتا بايد اين «دستور» (grammar) را همراه با تمام موارد استثنايي و خلاف قاعده آن را فراموش كنيم و به همان قاعده ي اصلي نگه داشتن آرشه در حالتي انعطاف پذير، داراي خاصيت ارتجاعي و در عين حال با كمترين مقدار جا به جايي و پس و پيش رفتن، باز گرديم.
مسلما در نواختن ويولن فقط به دو حد نهايي (يعني حمل آرشه در هوا و اعمال تمام نيرو روي سيم) نياز نداريم، بلكه درجات مختلفي از طيف ميان اين دو حد را به كار مي بنديم. براي آنكه نوازنده توانا شود تا به هر آنچه موسيقي الزام مي كند، چه از نظر بياني و چه از جنبه تكنيكي، پاسخگو باشد، نه تنها بايد بر تمام اين طيف تسلط يابد، بلكه بايد بتواند دائما و در هر شرايطي از يك انتهاي طيف به انتهاي ديگر برود.
اين درس را با يك سري ديگر از حركت هاي تمام آرشه، سريع و آهسته، به پايان مي بريم، اما اين بار بدون كمك گرفتن از دست چپ، و با بذل توجه به اينكه دست راست تا حد امكان نرم باشد اما آرشه را رها نكند. به خاطر داشته باشيد كه صداي شاخص ويولن نوايي بيانگر (expressive) و ملوديك است، يك خط لگاتو (پيوسته و متصل legato) كه با حركت پيوسته ي آرشه به پيش مي رود تا توهم يك نواي پيوسته و ممتد را ايجاد كند.

[Mehrdadgh4]

خطاهاي رايج در نگه داشتن ويولن

هنگامي كه از واژه «نگه داشتن» (hold) استفاده مي كنيم، ممكن است واژه گمراه كننده اي به كار برده باشيم، زيرا عموما محكم و ساكن گرفتن چيزي را به ذهن متبادر مي سازد. مي دانيم كه نوازنده ي ويولن بر خلاف پيانيست يا نوازنده ي ويولنسل كه سازهايشان بر زمين تكيه دارد، ناچار است كه اين ساز را بدون ياري ديگر حمل كند. (ويولونيست نمي تواند پشت يا زير سازش مخفي شود يا پناه بگيرد!) به علاوه، اين تكيه گاه بايد به نحوي تامين شود كه در هر زمان آزادانه ترين حركات را در سراسر گريف (fingerboard) امكان پذير سازد، علاوه بر آن بايد اين امكان وجود داشته باشد كه حركات مذكور با هر حركت قابل تصوري در دست راست هماهنگ شود. در اينجا نيز همچون مورد آرشه، پرورش احساس توازن و انعطاف پذيري بنياني آزادتر و سالمتر پديد مي آورد تا اعمال زور و فشار، كه موجب مي شود ويولن بين سر و شانه فشرده شود يا بين شست و انگشت اول دست چپ قبضه شود.
تفاوت اصلي در استفاده از شست ميان ويولن و پيانو در اين است كه نوازنده ي ويولن مجبور است در عين اينكه ساز را حمل مي كند و آرشه را نگه مي دارد، شست را حين هر تلاشي وارهيده نگاه دارد. (هر چه باشد پيانيست ناچار نيست كه پيانو را حمل كند.) بسيار مهم است كه دست چپ از نگه داشتن معاف باشد، زيرا گير كردن شست در مقابل انگشتان ديگر مانع آزادي حركت خواهد شد.
موقع پيانو نواختن شست مانند ساير انگشتان عمل مي كند و شست هنگامي كه نمي نوازد - روي كليدي فرود نمي آيد - وارهيده است، كه اين نكته نواختن پيانو را بسيار ساده تر مي سازد. تا زماني كه نياموزيم كه چگونه شست را وارهيده سازيم و به كار گيريم، ويولن را به بهترين صورت آن نخواهيم نواخت؛ از اين رو من بيشتر بر شست و آموختن چگونگي استفاده از آن تاكيد دارم.

نگه داشتن

ويولن فقط به دو تكيه گاه نياز دارد: يكي منفعل - ترقوه - كه نسبتا ثابت است (ويولن روي ترقوه حركت داده مي شود) ؛ ديگري فعال است - دست چپ - كه دائما در تحرك يا آماده براي حركت است (دست ويولن را حركت مي دهد). فشار آرام (وزن) سر روي زير - چانه (chin - rest) از لغزيدن ويولن روي سطح ترقوه جلوگيري مي كند.
بنابراين راس شانه - كه در آن بازو به بدن مي پيوندد - هيچ نقشي به عنوان تكيه گاه ويولن ندارد و بايد به آن اجازه داد به حالت وارهيده عادي باقي بماند. يعني نوازنده حين نگه داشتن يا نواختن ويولن مي تواند آزادانه حالت ايستادن در وارهيدگي را حفظ كند و از ايجاد قوز در شانه چپ كه ميان بسياري از ويولنيست ها شايع است، و نه تنها منبع بسياري از رنجوري ها و دردهاست بلكه از حركت آزاد وسيع يا كوچك دست و انگشتان ممانعت مي كند، احتراز نمايد. ترجيحا از انواع بالشتك (shoulder - pad, shoulder - rest) استفاده نكنيد. اگر از آن به عنوان تكيه گاه استفاده كنيد، در آزادي حركت شانه محدوديت ايجاد مي كند، و اگر گير داده شود (clamped) آن را منجمد خواهد كرد. براي آنهايي كه گردني بلند و ترقوه اي نه چندان برجسته دارند، يك بالشتك يا پارچه تا شده مي تواند موجب آسايش باشد، اما در هيچ شرايطي نبايد بيش از تماسي آرام و فاقد فشار با آن وجود داشته باشد.
وجود يك زير - چانه با لبه ي نسبتا برجسته براي نگه داشتن ويولن به صورتي كه شرح خواهيم داد، مفيد خواهد بود. مدل كارل فلش (Carl Flesch) طرح خوبيست، اما انتخاب زير - چانه تا حد زيادي به سليقه ي خودتان بستگي دارد.

[Mehrdadgh4]

سلام. دوستان عزيز اين تاپيك مدتي ديگه قفل ميشه و مطالبش در وبلاگي كه توسط mona اعلام ميشه قرار ميگيره.