دایره
0
« چو دایره ما ز پوست پوشان توایم در دایره ی حلقه به کوشان توایم
گر بنوازی به جان خروشان توایم ور ننوازی هم از خموشان توایم »
"ابوسعید ابولخیر"
در ? رهنگها راجع به ل? ظ دایره به این اکت? ا شده که:« سازی است معرو? که به وسیله ی انگشتان نواخته میشود».
در تل? ظ عامیانه به دایره، «داریه» میگن. اهالی ا? غانستان این ساز رو به نام «دریه» میشناسن.
دایره از حلقه ای چوبی از جنس چوب درخت بید به عرض 5 سانتیمتر و قطری برابر 30 تا 35 سانتیمتر تشکیل شده.
روی یکی از سطوح دایره پوست بره میکشن و توی جداره ی داخلیش تعدادی حلقه ی ? لزی یا زنگوله نصب میکنن.
در یکی از قسمتهای جدار چوبی یا «کمانه» یه ? رور? تگی رو ایجاد میکنن که به اون «شستی» میگن و نوازنده انگشت شست دست راستش رو در داخل شستی میزاره و ساز رو نگه میداره و با بقیه ی انگشتان هر دو دست روی پوست میکوبه.
در این حالت نوازنده ساز رو کمی حرکت میده تا صوتی زنگوار از حرکت حلقه های کوچک به گوش برسه. دایره ساز همراهی کننده ی کمانچه و قشمه، هست و در گذشته توسط لوطی ها نواخته میشده.
حالا که نسل لوطی ها در شمال خراسان منقزض شده این ساز کماکان در دست عاشقان آذربایجانی زنده مونده، ناگ? ته نمونه که استان گیلان دیار استادان بنام دایره بوده و هست و خواهد بود. دایره رو در قدیم «چنبر» میگ? تن و در زبان پهلوی هم «کمبر» تل? ظ میشد.
شواهد تازیخی نشون میده که قدیما، دایره رکن عمده ی مجالس عیش و طرب، مخصوصاً عروسیها بوده ولی امروزه اون اعتبار گذشته رو نداره.
در حال حاضر دایره در روستاهای ایران به ویژه بین روستانشینان آذربایجانی در گستره ی وسیعی متداول هست و از این جهت دایره رو یک ساز ترکی و به عبارت دیگه به نام «دایره ی ق? قازی» میشناسنش.
در منطقه ی گیلان هم دایره ای دیده شده، که به اون «دایره ی گیلکی» گ? ته میشه. شعاع این ساز کمی از دایره ی ق? قازی بیشتره و پوست اون هم ضخیمتره. از نوازندگان برجسته ی این ساز میتونیم از استاد مرحوم «محمود ? رنام» یادی کنیم. روحش شاد.
« در بزم زمانه بی نوایم، ایکاش مطرب زبرای من کشد دایره ای»
منبع:
کتاب سازهای ایرانی
اثر عبدالله کارنده
پاسخ با نقل قول
علاقه مندي ها (Bookmarks)