آشنایی با مقامات موسیقی اعراب

[M_T]

سلام بر دوستان

یکبار دیگه از دوستان عزیز درخواست می کنم به این تاپیک بیایند و ما را نیز از اطلاعات مفیدشون بهره مند کنند.

امروز میخوام از دو مقام معروف و در عین حال نزدیک به هم در موسیقی عربی صحبت کنم:

مقام بیاتی (بیات)
و
مقام کرد

عزیزان آشنا به موسیقی ایرانی مستحضر اند که ما آوازی بنام بیات کرد داریم.

ابتدا مطالبی در مورد اواز بیات کرد از سایت سوتیام در زیر ارائه می شود:

آواز بیات کرد

بیات کرد

در نامگذاری ردیف موسیقی ایرانی آوازها و گوشه هایی هستند که به نام منطقه ای اشاره می کنند که البته علت این نام گذاری ها دقیقا و یا اصلاً مشخص نیست و بد نیست نام آنها را برای اطلاعات عمومی هم که شده بدانیم :
بیات اصفهان ، بیات ترک ، بیات شیراز ، شوشتری ، بختیاری ، بغدادی ، راک کشمیر ، راک هندی ، قره باغی ، نیشابورک ، طوسی ، گیلکی ، دیلمان ، عراق ، آذربایجانی ، نوروز عرب ، فرنگ ، ماوراءالنهر ، بیات عجم ، زابل ، کهکیلویه ، نیریز ، اصفهانک ، پنجه کردی ، حجاز ، دشتستانی ، خوارزمی ، بهبهانی ، مرودشتی و بیات کرد که مورد بحث ماست.
همانطور که می دانید موسیقی ایرانی به 5 دستگاه و 7 آواز (که آواز ها به علت برخی شباهتها زیر مجموعه دستگاهها شمرده می شوند) تقسیم بندی می شود .

اکنون به بررسی بیات کرد از دیدگاه ردیف های معتبر می پردازیم :

1- ردیف میزرا عبدالله :

که بیات کرد را یکی از آواز های مستقل دستگاه شور می داند ولی گوشه هایی که برای آن بیان می کند اصولا از سایر آواز های شور وام گرفته شده که به نظر استاد حسین علیزاده نیز تناسبی با این آواز ندارد مانند گوشه های قطار (از بیات ترک) و قرایی (از افشاری) .
اگر شور سل اجرا کنیم نت شاهد (نتی که بیشتر از همه اجرا می شود و فرود بر آن انجام می شود) بیات کرد درجه پنجم شور یعنی نت ر می شود. که با توجه به نمونه ای زیر کاملا مشخص است.

آنچه در این ردیف (و ردیف موسی خان معروفی) مشخصه بیات کرد است تحریرهای مخصوص درآمد آواز است که تقریبا همگی به یک شکل هستند که با توجه به نت آنها کاملا مشخص است.

2- ردیف استاد عبدالله دوامی :

که ایشان نیز هویت مستقل به عنوان یکی از آواز های شور برای بیات کرد قایل است ولی ایشان نیز چند گوشه ای که برای این آواز بیان می کند مانند گوشه های حزین و بسته نگار از دستگاه شور می باشند .

3- ردیف موسی خان معروفی :

بیات کرد را فقط یکی از گوشه های دستگاه شور می داند .

4- ردیف استاد صبا :

ایشان در ردیف راست کوک خود بیات کرد را یکی از گوشه های آواز دشتی ذکر کرده اند .

5- ردیف آقای کیوان ساکت (برنامه رادیو فرهنگ : نیستان)

ایشان نیز بیات کرد را فقط به عنوان یکی از گوشه های آواز ابوعطا ذکر کرده اند و از آنجا که نت شاهد کرد بیات و حجاز یکسان می باشد آن را تنوعی دراجرای حجاز می دانند .
و اضافه کرده اند که اگر بخواهیم بیات کرد را در دشتی بنوازیم بیاد دقت کنیم که نت متغیر دشتی را بیات کرد ندارد .

6- ردیف استاد محمود کریمی :

اصلا ذکری از بیات کرد نکرده اند .

نمونه ها:

الف) آواز بیات کرد در آلبوم آستان جانان توسط استاد شجریان و مشکاتیان .
ب) آواز بیات کرد در آلبوم بی تو بسر نمی شود توسط استاد شجریان و علیزاده و کلهر.
ج) تصنیف با من صنما در بیات کرد توسط استاد شجریان در آلبوم بی تو بسر نمی شود .

-------------
خب این از آواز بیات کرد و اختلاف نظر اساتید.

حالا بریم سراغ موسیقی عربی.
اعراب دو مقام جداگانه دارند یکی مقام بیاتی و دیگری مقام کرد.
در ابتدا گفته شد این دو بسیار شبیه یکدیگرند و برخی مقام کرد را فرعی از فروع مقام بیاتی می دانند.

برای درک بهتر شباهت این دو مقام فواصل گام ها را بیان می کنیم:

اول فواصل یا بقول خود اعراب ابعاد مقام بیاتی:

D
Ehb
F
G
A
Bb
C
D

اکنون ابعاد مقام کرد:

D
Eb
F
G
A
Bb
C
D

مشاهده می کنید که تفاوت این دو مقام تنها در نت دوم یعنی نت می هست.
اگر می را ربع پرده پایین تر از جای اصلیش بنوازیم مقام بیاتی است و اگر همین نت را نیم پرده بم تر بنوازیم مقام کرد را اجرا کرده ایم.

حالا درخواست من از دوستان این است که لطف کنند و فواصل را در آواز بیات کرد مطرح کنند تا بتوانیم بررسی تطبیقی و بهتری انجام دهیم.


با تشکر