مکتب پایور

[Razoniaz]

فارغ التحصيل شدن از مكتب استاد پايور مستلزم گذراندن چهار دوره‌ي مشخص است . براي كل دوره ، 9 كتاب در نظر گرفته شده است و در هر دوره ، يك يا چند كتاب بايد آموخته شود . جالب است بدانيد كه از ده‌ها هزار نفري كه اين دوره‌ها را آغاز كرده‌اند شايد تعداد انگشت شماري توانسته‌اند تا آخر دوره‌ها را طي كنند و اين حاكي از شرايط سختي است كه براي ورود به دوره‌ي عالي سنتور در نظر گرفته شده است. با هم نگاهي به اين چهار دوره مي‌اندازيم:

1-دوره‌ي مقدماتي يا آمادگي. در اين دوره هنرجو بايد كتاب دستور سنتور را بياموزد . دستور سنتور از سه قسمت مشخص تشكيل شده است. در ابتدا بخشي كوتاه به آموزش نت‌ها و كشش‌هاي آن‌ها اختصاص داده شده است. اين بخش با تمرين‌هاي ساده‌ي مضراب‌زدن (روي ميز) و آموزش محل نت‌ها روي سنتور به اتمام مي‌رسد . بخش دوم كه بدنه‌ي اصلي كتاب را تشكيل مي‌دهد ، از يك سري تمرين‌هاي ساده‌ي مضراب شروع و با چهار مضراب‌هاي ساده ، آهنگ‌هاي محلي و تصنيف‌ها و رنگ‌هاي قديمي دنبال مي‌شود . تمام اين قطعات ، با دقت بسيار ساده‌نويسي شده‌اند و از به كار بردن نت‌هاي زينت و ريز در آن‌ها پرهيز شده است. بخش سوم شامل وَرز آهنگ‌ها (اتودها) ي بسياري است كه هنرجو را براي آغاز دوره‌ي بعد كه رديف است ، آماده مي‌كند . مدت زماني كه براي اتمام دستور سنتور در نظر گرفته شده ، حدود 6 ماه است.

2-دوره‌ي ابتدايي.در اين دوره هنرجو به فراگيري كتاب دوره‌ي ابتدايي (اثر استاد پايور) مي‌پردازد . اين كتاب كه رديفي مختصر و مفيد به شمار مي‌رود ، در عين سادگي ، هنرجو را با اصول كلي نوازندگي رديف و تكنيك‌هاي مهم سنتور آشنا مي‌كند ؛ به گونه‌اي كه پس از اتمام آن ، درك و فهم رديف استاد صبا براي هنرجو با سهولت بيش‌تري انجام مي‌پذيرد . دوره‌ي ابتدايي شامل پنج دستگاه و پنج آواز است كه تنها دو دستگاه نوا و راست پنج‌گاه در آن به چشم نمي‌خورد . از سوي ديگر ، استاد به نگرش گوشه‌هاي مهم‌تر دستگاه‌ها و آوازها بسنده كرده ، تا هنرجو بتواند در اسرع وقت به دوره‌ي بعد كه در نوع خود كامل‌تر و پيشرفته‌تر است ، ارتقا پيدا كند . از ويژگي‌هاي اين دوره مي‌توان به وجود مقدمه ، رنگ و چهار مضراب‌هاي متنوع براي تقويت دانسته‌ها و قدرت نوازندگي هنرجويان اشاره كرد . زمان در نظر گرفته شده براي يادگيري اين دوره حدود 2 سال است.

3-دوره‌ي متوسطه.اين دوره كه از ديگر دوره‌هاي آموزش سنتور مفصل‌تر است ، شامل دو مرحله‌ي جزئي‌تر است :

الف. در مرحله اول ، هنر جو رديف استاد صبا را براي سنتور مي‌آموزد . اين رديف اولين كتابي است كه به طور اختصاصي براي ساز سنتور به چاپ رسيده و شامل هفت دستگاه موسيقي ايراني و پنج آواز فرعي آن است. رديف استاد صبا در نوع خود بي‌نظير است و ذوق سرشار و ابتكارهاي بديع استاد را در جاي جاي خود مي‌نماياند . همراه اين رديف ، به هنرجويان پيش درآمدها و رنگ‌هاي راست كوك از كتاب مجموعه‌ي پيش درآمدها و رنگ‌هاي استاد پايور تدريس مي‌شود تا كمبود نسبي قطعات ضربي رديف تا حدي جبران شود . گذراندن اين مرحله دو سال و نيم به طول مي‌انجامد.

ب. در مرحله دوم ، سه كتاب كه در بردارنده‌ي قطعات ضربي استاد پايور است ، با هم به هنرجو تدريس مي‌شود . اين كتاب‌ها شامل كتاب سي قطعه چهار مضراب براي سنتور ، قطعات موسيقي مجلسي براي سنتور و هشت آهنگ براي سنتور است. چهار مضراب‌ها و قطعات بسيار متنوع اين كتاب‌ها ، مهارت‌هاي نوازندگي هنرجو را تا حد اعلا بالا مي‌برد و به جرأت مي‌توان گفت كسي كه به خوبي از عهده‌ي نواختن چهار مضراب‌هاي سي قطعه برآيد ،‌ تقريباً هر قطعه‌اي را كه براي سنتور نوشته شود ، به راحتي مي‌تواند اجرا كند . زماني كه براي آموختن اين سه كتاب در نظر گرفته شده ، حدود سه سال است.

4-دوره عالي.دشوارترين و در عين حال زيباترين دوره‌ي آموزش سنتور همين دوره‌ي عالي است. بدنه‌ي اصلي اين دوره را رديف چپ كوك استاد پايور تشكيل مي‌دهد ؛ رديفي كه عميق‌ترين مفاهيم رديفي و دشوارترين تكنيك‌هاي نوازندگي سنتور را در بر مي‌گيرد ؛ رديفي كه در عين اصالت ، حاكي از نگرش عميق و نكته بينانه‌ي استاد به رديف‌هاي پيشينيان است . چهار مضراب‌هاي رديف چپ كوك در عالي‌ترين سطوح زيبايي شناختي و مهارت ، ساخته و پرداخته شده‌اند . بديهي است كه كوك خاص به كار رفته در اين رديف (چپ كوك) افق‌هاي بسياري را در اجراي دستگاه‌ها و آوازهاي مختلف گشوده است. در هر صورت هنرجوياني كه دوره‌ي متوسطه را به اتمام رسانده‌اند ، اگر آمادگي لازم را براي اجراي رديف چپ كوك احراز نكرده باشند ، رديف استاد صبا را در چپ كوك مي‌نوازند تا با مختصات اين كوك بيش‌تر آشنا شوند . پس از آن ، رديف چپ كوك به همراه پيش درآمدها و رنگ‌هاي چپ كوك تدريس مي‌شود و در پايان رنگ شهرآشوب شور كه توسط استاد پايور براي سنتور تنظيم شده است ، آموزش داده مي‌شود . دوره‌ي عالي در مجموع چيزي حدود سه سال تمام به طول مي‌انجامد.

با يك حساب سرانگشتي مشخص مي‌شود كه گذراندن چهار دوره‌ي خاص مكتب استاد پايور ، در حدود ده سال تمام طول مي‌كشد و اين در حالي است كه به گفته‌ي خود ايشان تخمين‌هاي ذكر شده ، متناسب با پيشرفت يك هنرجوي بسيار باهوش و كوشا در زمينه‌ي موسيقي ايراني در نظر گرفته شده است. چه بسا شاگرداني كه بعد از ده سال نوازندگي هنوز به دوره‌ي عالي سنتور راه پيدا نكرده‌اند . جالب اين‌جاست كه توالي دوره‌ها چنان منطقي و پشت سر هم است كه با دانستن دوره‌اي كه يك هنرجو در آن به سر مي‌برد ، مي‌توان بر آورد نسبتاً خوبي از مهارت‌ها و دانش او در زمينه‌ي موسيقي ايراني به عمل آورد.

[shabboo]

ممنون از این پست. خیلی جالب بود. من که خودم دستور سنتور یاد میگرفتم استادم برام این دوره هارو توضیح نداده بود. شاید فکر کرده اگه بگه هنرجو جا میزنه. ولی به نظر من آدم بیشتر ترغیب میشه واسه ادامه دادن. فقط من به سوال دارم: یاد گیری سنتور به سبک استاد مشکاتیان هم به همین شکل کلاس بندی و جامع هست؟

[Razoniaz]

ممنون از این پست. خیلی جالب بود. من که خودم دستور سنتور یاد میگرفتم استادم برام این دوره هارو توضیح نداده بود. شاید فکر کرده اگه بگه هنرجو جا میزنه. ولی به نظر من آدم بیشتر ترغیب میشه واسه ادامه دادن. فقط من به سوال دارم: یاد گیری سنتور به سبک استاد مشکاتیان هم به همین شکل کلاس بندی و جامع هست؟

سلام دوست عزیز. من ابتدا عذرخواهی میکنم بابت تاخیر در جواب پست شما. متوجه پست شما نشده بودم.
جامعیت و کلیتی را که در برنامه آموزشی زنده یاد استاد پایور مشاهده می کنید حاصل دیدگاه 100% آموزشی استاد پایور نسبت به سنتور بوده است. این دیدگاه را کمتر می توان در اساتید بزرگ دیگر مشاهده کرد.
زنده یاد استاد مشکاتیان آهنگساز فوق العاده ای بودند و دیدگاه ایشان بیشتر به سمت و سوی آهنگسازی بود تا تهیه و تدوین برنامه و یا کتب آموزشی سنتور. برای همین هم می بینیم که تقریبا تمامی کتابهای ایشان توسط شاگردان ایشان مانند علیرضا جواهری تدوین و تالیف می گردید. در صورتیکه تمام کتب استاد پایور از دستور سنتور گرفته تا ردیف عالی چپ کوک همگی توسط خود ایشان به نشر می رسید.