@@آشنایی با ساز بسیار زیبای دوتار@@

[LiOneL999]

سلام. متاسفانه امروزه بسیاری از سازهای مقامی مهم مانند دوتار فراموش شده اند.
امید است با احیای این موضوع کمکی به جامعه ی موسیقی ایرانی بکنیم.

[LiOneL999]

دوتار

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
دوتار شمال خراسان


دوتار یکی از [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] است و همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید، دارای دو سیم (تار) است. این ساز را معمولاً با [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] نمی‌نوازند و با ناخن، زخمه می‌زنند.[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

تاریخچه

دوتار پیشینه‌ای چند هزار ساله دارد و می‌توان آن را مادر [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] محسوب کرد.[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] امروزه حوزه‌های نواختن دوتار عبارتند از شمال خراسان در شهرهای بجنورد، اسفراین، شیروان، درگز و قوچان و جنوب و شرق خراسان در شهرهای تایباد‍، بیرجند،بردسکن ، قائنات، تربت جام، کاشمر، باخرز، خواف و سرخس و نواحی ترکمن‌نشین شمال شرق از جمله استان گلستان و بخش علی آباد کتول همچنین برخی مناطق استان مازندران . این ساز در نواحی مختلف، با اندکی تغییر در شکل و نحوه نوازندگی دیده می‌شود . انواع دوتار در محدوده مرزهای جغرافیایی ایران به «دوتار [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]» با دو گونه شمال و جنوب، «دوتار [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]» و «دوتار [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]» تقسیم می شود شکل ساز و نحوه در دست گرفتن و سبک نواختن در شمال و جنوب خراسان تا حدودی با هم تفاوت دارد . مردم مناطق خراسان قصه ها و داستان های خود را در قالب آهنگ هایی زیبا سینه به سینه به نسل های کنونی منتقل کرده اند. هنوز هم در شهرهایی مانند بردسکن نوازندگان چیره دستی وجود دارند که تاریخ را با پنجه های هنرمند هود بازگو می کنند.
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
ساختمان ساز

دوتار دارای کاسه‌ای گلابی‌شکل و دسته‌ای نسبتاً دراز و دو رشته سیم (تار) است. طول دستهٔ آن حدود ۶۰ سانتی‌متر و کل ساز حدود ۱ متر است.[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] قسمت گلابی‌شکل این ساز از چوب درخت [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و دستهٔ آن از چوب [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] یا درخت [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] ساخته می‌شود. در قدیم به جای سیم از ابریشم استفاده می‌شد. طبق نظر [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، برای سیم بم هشت لا و برای سیم زیر شش لا نخ ابریشم را به هم می-تابیدند. حاج حسین ایده‌آل صداگیری از ساز را نواختن با ابریشم می دانست، چرا که عقیده داشت زبان ساز یا سیم که در قدیم از ابریشم ساخته می شد، باید از جنس خود ساز (:چوب توت) باشد . حاجی قربان سلیمانی سیم زیر دوتار خود را مؤنث (: زن) و سیم بم را مذکر (: مرد) توصیف می‌کند. او، علاوه بر این، سیم زیر را به حضرت آدم و بم را به حوا نسبت می‌دهد.[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] استفاده از تارهای ابریشمی به جای سیم فلزی نیز در شمال خراسان و در نواحی ترکمن نشین رایج بوده‌است.[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
کوک دوتار خراسان

دوتار در شمال خراسان با نسبت چهارم و پنجم کوک می‌شود. با کوک ترکی می‌توان نغمه هایی همچون گرایلی، شاختا، نالش، دوست‌محمد و غریب و با کوک کردی آهنگهای الله‌مزار، لو، درنا و جعفرقلی را اجرا کرد.
نوازندگان دوتار

از سرشناس‌ترین نوازندگان پیشین دوتار، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]،‍ [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] ، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و از نوازندگان فعلی [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] را می‌توان نام برد.

[LiOneL999]

بهترین و خوش صدا ترین دوتار، دوتار شمال خراسان است.
برای اطلاع از صدای بسییییار زیبای دوتار لینک زیر را مشاهده بفرمایید:

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[LiOneL999]

اگر بخواهیم از نظر جغرافیایی به حوزه ی موسیقی خراسان نگاه کنیم ، در بیشتر شهرهای استان از جمله تربت جام ، تایباد ، بیدخت ، گناباد ، بیرجند ، سبزوار ، شیروان ، قوچان ، بجنورد ، علاوه بر وجود نغمات و مقام های مشترک موسیقایی ، به علت تنوع نژادی و قومی و زبانی ، موسیقی مخصوص هر شهر نیز وحود دارد . برای نمونه در شیروان و بجنورد ، عاشیق ها حضور دارند که موسیقی آنها شبیه به موسیقی عاشیق های آذربایجان است با همان سازها و آوازها ، یا در تربت جام علاوه بر حضور پر رنگ دوتار بسیاری از مقام ها با همراهی تنبورو سرنا و دهل نیز اجرا می شود .
از نگاهی دیگر موسیقی این استان را به دو گروه متر آزاد و متر مشخص ، تقسیم می کنند . در گروه متر آزاد نغمات با موضوعات عرفانی و مذهبی و گاه عاشقانه و روایی و حماسی ، هستند و در گروه متر مشخص ، علاوه بر موضوعات عرفانی ، موضوعات حماسی که اغلب بدون آواز هستند و نیز مقام های حماسی و تغزلی همراه آواز ، اجرا می شوند .
از جمله نغمه های متر آزاد می توان به انواع هزارگی ، جمشیدی ، کوهستانی و سرحدی اشاره کرد که نام تمامی این نغمه ها اشاره به ایل یا مکانی خاص است. از دیگر نغمه های متر آزاد می توان انواع کوچه باغی و انواع دوبیتی و ذکر الله را نام برد . مضمون این مقام ها و نغمه ها مضامین عرفانی و مذهبی تا مضامین عاشقانه و پند آمیز را شامل می شود .
از مقام های متر مشخص می توان به جان نبی جان ، جان زمان ، لااله الاالله ، در خم زلفت ، نوایی ، مشق پلتان و نوایی اشاره کرد که تنها مقام نوایی 12 شاخه دارد . از دیگر مقام های متر مشخص می توان به انواع پا دایرگی ها اشاره کرد ، زبیده ، زیرا زیرا ، هه لای هه لای ، اشتر خِجو و سه چکه و ... که دو نغمه ی آخری کاملا عاشقانه هستند .
قسمت دیگری از نغمه ها که بیشتر داستانی و روایی هستند منظومه ها هستند که از جمله ی آنهاست : شهر عجایب ، پهلوانی حضرت رسول ، سلطان جمجمه ، بچه جهود ، پیر زال ، مادر محمد حنیفه ، قربان کردن اسماعیل ، حضرت جامی ، لیلی و مجنون و..
از دیگر مقام ها می توان الله هو ، علی جان ، سودای گل ، صیاد ، نوروزنامه ، دوازده امام ، بوی محمد ، بارانی ، سبزه پری ، خسرو خوبان و شاه زمان را نام برد .
اما خود ِ ساز دوتار و نوع نواختن آن را هم ، می توان به نوع شمالی و شرقی ، تقسیم نمود . در دوتار شرق خراسان کاسه ی ِ طنینی ساز ، بزرگتر از کاسه ی ِ طنینی دوتار شمال خراسان است و تعداد پرده های دوتارهای شرق خراسان مابین 7 تا 18 است ، در حالی که تعداد پرده ها در دوتارهای شمال خراسان ، بین 11 تا 13 و معمولا 12 پرده است. در مورد نواختن دوتار باید گفت که ، تکنیک اجرای دست راست در هر دو منطقه شبیه است اما عمده تفاوت در اجرای دست چپ است که در دوتار نواختن شرق خراسان ، انگشت گذاری بر روی سیم اول که نقش سیم ملودی را دارد و سیم دوم که معمولا نقش سیم واخوان را دارد ، رایج است، اما در دوتار نوازی شمال خراسان ، هر دوسیم گرفته می شود که سیم دوم ، را شست می گیرد .
اما بعد از این معرفی مختصر بپردازم به چند استاد دوتار نواز که نام آنها در خارج از ایران پر آوازه تر از خود ایران است و این چیزی جز مایه ی شرمندگی برای ما نیست که هنر ما را بیگانگان بهتر از ما خریدار باشند .
ابتدا بهتر است یادی کنم از استاد محمد حسین یگانه . او متولد 1297 در قوچان بود . از 10 سالگی فراگرفتن دوتار نوازی را آغازید . بعد از شهریور 1320 ، از استاد محمد جوزانی ، که سرآمد دوتار نوازان و بخشی ها ی آن زمان بود ، بهره ها برد . او در انواع شیوه های دوتار ترکمنی ، باخرزی ، قوچانی ، کردی و ترکی محلی ، استاد بود . در جشن هنر 1352 ، داستان ابراهیم ادهم را که از ترکی به فارسی برگردانده بود ، اجرا کرد و آنقدر در نواختن غرق شده بود که متوجه شکستن انگشتش ، نشد . او به فارسی و ترکی و کردی ، شعر هایی مناسب ِ مجالس دوتار نوازی خود ، می گفت. او در قوچان ، یک مغازه ی سلمانی داشت که محل گرد هم آمدن استادان دوتار بود و به گفته ی استاد حاج قربان سلیمانی ، بخشی ها ، هر از چند گاه در آنجا جمع می شدند و از هنر هم می آموختند . محمد حسین یگانه در سال 1371 ، در گذشت. از شاگردان معروف او یکی علی غلامرضایی آلمه جوغی و دیگری محمد یگانه (فرزند استاد) را می توان نام برد .

زنده یاد حاج قربان سلیمانی نیازی به معرفی دوباره ندارد ، کافیست جستجویی در اینترنت انجام دهیم تا به انبوهی از سایت ها برسیم که همه بعد از فوت حاج قربان درباره ی او و هنرش نوشتند و چه دردناک است که حتی نام بسیاری از هنرمندان ما ، بعد از مرگ برای عموم شناخته می شود . من تنها به ذکر نقل قولی از کامبیز روشن روان در برنامه ای رادیویی بسنده می کنم که می گفت ، حاج قربان برای اجرایی به خارج از کشور رفته بوده و نوبت اجرای او بعد از ارکستری بزرگ بوده است. وقتی او به تنهایی روی صحنه می رود و برنامه ی خود را اجرا می کند ، تماشاگران تا چند دقیقه به تشویق او می پردازند ، تشویقی به مراتب بیشتر از آن ارکستر بزرگ . سازی ساده با دوسیم ، شوری بیشتر از اجرای یک ارکستر بزرگ ، در جان آن تماشاگران انداخته بوده است. او متولد 1299 در روستای علی آباد در شمال قوچان بود . دوتار نوازی ، میراث خانوادگی او بود . دوتار را از پدرش و پدرش از پدر بزرگش ، آموخته بود . بعد از مرگ پدر ، از بخشی های شمال خراسان مانند خان محمد ، عِوَض (عیوض) و غلامحسین ، نکته ها آموخت و در بسیاری از کشورها از جمله فرانسه ، ایالات متحده و عربستان ، به اجرای برنامه پرداخت.

استاد دیگر دوتار عبدالله سرور احمدی است. او متولد تربت جام است در خانواده ای که همگی با دوتار آشنا بودند . پدر بزرگ پدری او استاد عبدالوهاب و پدربزرگ مادریش ، استاد اسماعیل بودند که استاد اسماعیل از استادان به نام دوتار بوده است. پدر و مادر استاد ، هر دو در نواختن دوتار تبحر داشتند . مادر استاد علاوه بر آنکه بر تمام مقام های تربت جام ، تسلط داشته ، حافظ یک سوم قرآن هم بوده است. استاد از ده سالگی نواختن دوتار را نزد مادر شروع می کند . از سال 52 تا سال 58 تحت تعلیم استاد نظر محمد سلیمانی قرار می گیرد . ایشان بر تمامی نغمه ها و مقام های تربت جام مسلط است و در جشنواره های زیادی چه در خارج و چه در داخل ایران به اجرای برنامه پرداخته اند .
منبع:[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[LiOneL999]

در این کلیپ از آهنگ های گروه رستاک، 2 نوازنده ی دوتار(سارا نادری و فرزاد مرادی) را می بینید.

[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[shoorideh]

درود

جسارتا کدام استاد دوتار نواز فرموده اند بهترین و خوش صدا ترین دوتار دوتار شمال خراسان است؟

[LiOneL999]

متاسفانه اسم ایشون رو نمی دونم
اگر کلیپ های گروه رستاک رودیده باشید حتما ایشون رو نشون می ده
بسیار استاد چیره دستی هستند من همیشه کارهای ایشون رو تماشا می کنم اما نامشون رو نمی دونم
یه آقای پیر هستند که همیشه لباس محلی خراسان رو می پوشند.
من خودم در ابتدای کلیپ رستاک این آقا رو دیدم ولی متاسفانه در کلیپی که قرار دادم اولش رو نشون نمی ده.

[shoorideh]

عرض کنم که اگر منظور شما همان سی دی همه اقوام من باشه که اون اقایی که شما میگی اقای غلام علی پورعطایی هستن. دوما من یادم نمیاد ایشون در اون کلیپ چنین سخن از پایه بی معنایی زده باشن. سوما اقای پورعطایی در درجه نخست خواننده هستن و نوازنده نیستن و دوتار را هم در حدی مینوازند که صدای خود را یاری بدهند.

[m_rv_2008]

دوتار خراسان اگر خوش صداترين نباشه ولي از خوش صدا ترين هاست و از اقبال عامه بيشتري بر خورداره.
چه عجب يه جايي اسمي از بيدخت و گناباد آوردن. البته اشتباه نشه من متولد بيدخت نيستم. ولي به سانسور كردن اسم بيدخت ديگه عادت كرديم.

[saieh_2006]

استاد عزیز تنها اولین کسی بود درکه کتاب اموزش دو تار رو نوشت و به طور سخت کوشی ان را به کل خراسان و اطراف منتقل کرد

[k00r0sh]

hichkas be ostade geranghadr haj ghorban soleimani nemirese.

[shoorideh]

درود
دوست گرامی نوشتن کتاب که ملاک نیست. استاد تنها هم نوازنده خوبی هستن ولی در حوزه موسیقی تربت جام اساتید بسیار قوی تری از ایشان هم وجود دارد. همچنین کورش گرامی استاد سلیمانی از بزرگترین نوازندگان دوتار شمال خراسان بودند. مسلما حوزه های مختلف دوتار نوازی با هم متفاوت هستند و نمی توان با هم مقایسه کرد.

[dotarmohammadi]

دوتار ساز بسیار زیبایی است. خودم 24 ساال است که دوتار میزنم. این هم وبلاگم که چند تا از کارهای خودم رو گذاشتم واسه دانلود. امیدوارم بذت ببرید.
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]

[kadoee]

میخواستم از شما بابت معرفی این ساز و سازهای قدیمی فراموش شده تشکر کنم ...

[mostafaAX]

متاسفانه اسم ایشون رو نمی دونم
اگر کلیپ های گروه رستاک رودیده باشید حتما ایشون رو نشون می ده
بسیار استاد چیره دستی هستند من همیشه کارهای ایشون رو تماشا می کنم اما نامشون رو نمی دونم
یه آقای پیر هستند که همیشه لباس محلی خراسان رو می پوشند.
من خودم در ابتدای کلیپ رستاک این آقا رو دیدم ولی متاسفانه در کلیپی که قرار دادم اولش رو نشون نمی ده.

آقای پورعطایی از نوازندگان برجسته تربت جام هستند نه شمال خراسان

- - - Updated - - -

سلام دوستان


از شهرهایی که دوتار رو به عنوان فرهنگ و هنر یدک میکشند رو میشه قوچان . تربت جام. تایباد. گنبد. برخی شهرهای مازندران

[pooria83]

استاد عزیز تنها اولین کسی بود درکه کتاب اموزش دو تار رو نوشت و به طور سخت کوشی ان را به کل خراسان و اطراف منتقل کرد

استاد کیخسرو پور ناظری هم اولین کسی بودن که برای تنبور نت نوشتن و نتیجش فقط این بود که صدای همه اساتید در اومد. کتاب نوشتن که ملاک نیست عزیز