رعنا فرحان، خواننده ایرانی مقیم نیویورک که در سبک موسیقی جاز و بلوز فعال است، به تازگی دومین آلبوم خود را به انتشار رسانده است. این آلبوم «باز آمدم» نام دارد و دربرگیرنده ۸ قطعه به سبک بلوز و جاز با کلام فارسی است.
این قطعات که شعر آنها هم به جز یک مورد از رومی است، با همکاری و هم*فکری استیون توب شک گرفته است. رعنا فرحان که علاوه بر موسیقی، در هنر نقاشی نیز دست دارد، در گپی با «عصر شنبه» از فعالیتهای خود و این آلبوم جدید سخن گفته است.
دویچه وله: شما به*تازگی دومین آلبومتان را منتشر کرده*اید، تحت عنوان «باز آمدم»، که از دو نظر با آلبوم اول*تان تفاوت دارد. یکی اینکه کلام قطعات فارسی*ست و دوم اینکه موسیقی قطعات هم بیشتر حال و هوای بلوز دارند تا جاز. آیا اتفاق خاصی باعث شد که شما این راه تازه را پیش بگیرید، بخصوص در مورد استفاده از کلام فارسی، یا اینکه تلفیق این دو عنصر فرهنگی متفاوت از مدتها پیش مشغله*ی ذهنی* شما بوده
Bildunterschrift: رعنا فرحان: من همیشه فکر می*کردم که چطوری می*شود به*فارسی بلوز خواند و برایم جالب بود راهی پیدا کنم که بطور آسان،* آسان نه به این معنا که آسان به آنجا برسم، بلکه به*طور روان بلوز را بتوان به*فارسی خواند. در ضمن برایم جالب نیز بود که بتوانم کاری بکنم تا فرهنگ غربی با فرهنگ ما و فرهنگ ما نیز، با فرهنگ غربی آشنا بشود. پس دو عنصر خیلی زیبا و خیلی مهم این دو فرهنگ را برداشتم. یکی اشعار فارسی* از رومی و حافظ است و دومی هم موسیقی جاز و بلوز آمریکا و غرب. ما داریم سعی می*کنیم وقتی آمریکایی*ها فارسی را می*شنوند، بیشتر بروند دنبال رومی و بیشتر راجع به او تحقیق کنند و بیشتر با فرهنگ ایران آشنا بشوند و همینطور ایرانی*ها هم بیشتر با جاز و بلوز آشنا شده و بروند دنبالش و گوش بدهند ببینند واقعا چه سیری را طی کرده، از کجا آمده و به کجا دارد می*رود.
اگر درست بخاطر داشته باشم شما حدود ۳۱سالتان بود که از ایران راهی آمریکا شدید و الان هم حدود ۱۹ سالی می*شود که توی آمریکا زندگی می*کنید. اما آشنایی شما با موسیقی بلوز و جاز ولی به دوران اقامت*تان در آمریکا برنمی*گردد!
رعنا فرهان:* نه،* من از بچگی با بلوز و جاز در ایران آشنا شدم. من قبل از آمدن به آمریکا در واقع راک و پاپ و بلوز و جاز را گوش می*کردم، چیزهایی که همه گوش می*کردند، باضافه*ی اینکه من به بلوز خیلی علاقه داشتم و مثلا بی*بی*کینگ گوش می*کردم، آریتا فراکلین یا نینا سیمون، بیلی هالیدی...
ولی آن زمان هم به این فکر می*کردید که بلوز به فارسی چی می*تواند باشد؟
همیشه توی ذهنم بود، بخاطر اینکه من همیشه مجبور بودم به انگلیسی بخوانم. ولی واقعا فکر نمی*کردم که بتوانم یک روزی این کار را انجام بدهم و فکر می*کنم سالها طول می*کشد تا یک چیزی پخته بشود. اما بالاخره موفق شدم که جاز و بلوز را به *فارسی بخوانم.
آلبوم «بازآمدم» درمجموع دربرگیرنده*ی ۸ قطعه هست که شعر تمامی آنها، به*غیر از یک مورد، همه از مولانا از رومی*ست. شما در گفت*وگویی که بعد از انتشار آلبوم اولتان داشتیم، گفته بودید شعرهای مولانا واقعا برای موسیقی نوشته شده*اند. آیا این شعرها دید شما را هم به موسیقی عوض کردند؟
Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: خب جاز یک موسیقی پیشرو است و همیشه سعی کرده به چیزی تازه یا به یک آرمان تازه برسد. اشعار رومی نیز برای موسیقی نوشته شده، تک تک حروفی که در آن اشعار کنارهم نشسته*اند و آن صداهایی که رومی استفاده کرده است، بسیار زیباست و برای موسیقی غرب نیز تازگی دارد، طوری که حتا خیلی*ها که اینجا بزرگ شده**اند و فارسی هم نمی*فهمند،* وقتی آن را گوش می*کنند، می*گویند که چقدر زیباست. اما این اشعار به لحاظ معنایی نیز بسیار غنی هستند و چون شعر رومی و زبان فارسی واقعا قادر است تا صداها و ترکیبات جدیدی را در بلوز و جاز ایجاد *کند، ما هم با گذاشتن اشعار فارسی و استفاده از اشعار رومی داریم این ترکیبات را ایجاد می*کنیم. چون وقتی به آهنگها گوش می*دهید جاز و بلوز است، ولی یکجور بلوزی*ست که تا حالا شما نشنیده*اید... می*دانید با این صدا، یعنی همین آهنگها را من اگر بردارم و روی همین ملودی*ها شعر انگلیسی بگذارم، این تاثیر را نخواهد داشت.
فکر می*کنید که شعرهای کلاسیک ایرانی را بهتر می*شود با سبک جاز پیوند داد یا با سبک بلوز؟
می*دانید، بلوز خودش توی جاز جا می*گیرد و بخش بزرگی از جاز، بلوز است. در نتیجه این دو ازهم چیز خیلی جدایی نیستند. فقط در جاز یک ذره ترکیباتی دیگری هم هست. در واقع ما هیچ*جا نمی*توانیم خط بکشیم و بگوییم از اینجا به بعد دیگر جاز شد یا از اینجا به بعد بلوز
درست است که بلوز توی جاز می*گنجد، ولی بعضی قطعات آلبوم شما نمی*گویم بلوز خالص است، ولی نشانه*های جاز را چندان نمی*بینید.
در واقع بلوز است، اما هیچکدام از آهنگها آن توالی بلوز را... آن بلوزی که دوازده* «بار» نوشته می*شود نیست. شاید بشود گفت که کمی بلوز تخیلی*تر است، بلوزی*ست که کمی از آکوردهای جاز هم در آن استفاده شده است. ما وقتی می*گوییم جاز، منظورمان اصلا آن جاز خیلی آوانگارد نیست، بلکه جاز امروزی*ست،* جازی*ست که الان ما بیشتر با آن آشنایی داریم و هرکدام از آهنگها به یک ترکیبات امروزی*تری مایل شده*اند. مثلا: یکی*شان هست که حتا کمی حالت گاسپل دارد...
اتفاقا این هم یکی از سوالات من است. به نظر من تاثیر موسیقی گاسپل در دو قطعه بسیار مشهود است، یکی «بازآمدم» و همچنین قسمت*های پایانی قطعه*ی «بی من مرو» که در آنجا هم شیوه*ی خواندن شما و هم آن دست*زدنی که در قطعه گنجانده شده، حال و هوای موسیقی گاسپل را دارد...
حال و هوا و ترکیب «باز آمدم» خیلی گاسپل است،* ترکیب «بی* من مرو»... آخرهایش یک حالت دست*زدن و اینها پیدا می*کند، ولی اصولا بیشتر حالت سول یا گاسپل دارد.
شما خودتان درحین شکل*گیری این دو قطعه حس کردید که موسیقی گاسپل به شعر و ترانه می*خورد، یا اینکه وارد کردن این عنصر چگونه بوده است؟
این را خیلی طبیعی ... ، بخصوص آن آهنگ «باز آمدم»، تمام این آهنگ شاید بیش از ۲۰ دقیقه نوشتن*اش طول نکشید. چون استیو رفت پشت پیانویی که ما داریم اینجا و شروع کرد یکی*ـ دوـ سه*تا آکورد را گذاشت و در همان زمان این آهنگ بوجود آمد. راستش را بخواهید من به موسیقی گاسپل خیلی علاقه دارم و اینجا خیلی زیاد می*روم و گوش می*دهم و این خودش فکر می*کنم تاثیرش را گذاشته است. و اصولا وقتی آدم آهنگ می*سازد، تاثیر تمام چیزهایی که در طول سالها شنیده... یعنی نمی*شود واقعا خط کشید و گفت... مثلا توی یک آهنگ ممکن است خیلی تاثیرهای مختلف از جاهای مختلف بگیرید، ولی آن چیزی که گوش*تان شنیده و به آن علاقه پیدا کرده*اید، اینها طبیعتا خودبه*خود شروع می*کنند خودشان را نشان*دادن در آهنگهایی که می*سازید.
همه*ی قطعات آلبوم محصول مشترک استیون توب (Steven Toub) و شماست. این همکاری به چه صورت بود؟ شعر را شما زمزمه می*کردید و استیون همزمان ملودی*های مختلفی را آزمایش می*کرد، یا اینکه این همکاری به شکل دیگری بود؟
Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: استیون توبنه، اصولا استیو یک Groove پیدا می*کرد. ملودی*ها بیشتر مال من است. بخاطر اینکه چون او طبیعتا فارسی بلد نیست،* نمی*توانست ملودی*ها را بسازد. او بیشتر هارمونی*ها را می*ساخت و تمام تنظیمها مال اوست. من بیشتر ملودی*ها و آن کاراکتر خیلی خیلی اصلی و اولیه*ی آهنگ را می*ساختم. ولی خب باز هم بستگی دارد. بعضی وقتها من به یک ملودی فکر می*کردم و او یک هارمونی برایش می*نوشت وبعضی وقتها هم، همانطور که گفتم، او یک Groove پیدا می*کرد و یک قسمتی می*نوشت و بعد من یک ملودی می*گذاشتم و با همدیگر انتخاب می*کردیم.
در انتخاب شعرها بیشتر چه چیز معیار بود: مضمون یا وزن و ریتم خودش، یا اینکه شعرهایی را انتخاب کردید که خودتان بیشتر از آنها لذت می*برید؟
شعرهایی را انتخاب کردم که طبیعتا ازشان لذت می*برم و بستگی هم داشت به حال و هوای آهنگ. مثلا بعضی شعرها که شاد بود مثل «بازآمدن» برای همین یک حالت گاسپل دارد، بخاطر اینکه به نظر من خیلی شعرش آن حال را دارد و آن باز آمدم و کلا یک حالت خیلی ملکوتی دارد. تنظیم آهنگها بطور کلی کار استیون توب است و این آهنگها را روی کامپیوتر برنامه*ریزی کردیم برای بیس و درامز و بعضی قسمت**ها هم از ارگ استفاده شده است. ولی وقتی ما این آهنگها را به*صورت زنده اجرا می*کنیم، از موزیسین*های میهمان استفاده می*کنیم و حتا در کنسرتی که ما در لس*آنجلس داشتیم که برای معرفی آلبوم*مان بود،* از موزیسین*هایی که در لس*آنجلس زندگی می*کردند استفاده کردیم و در نتیجه صدایی که در کنسرتهای آنجا به وجود آمد بیشتر حالت جاز ناب را داشت،* حالت جاز غرب آمریکا را داشت و کنسرتی که در نیویورک داشتیم یک حالت خیلی جاز آوانگاردتری داشت، بیشتر صدای جازی را داشت که در نیویورک و شرق آمریکا شنیده می*شود.
شما هم به انگلیسی می*خوانید و هم به فارسی، اگرچه موسیقی، معمولا موسیقی بلوز و یا جاز است. آیا وقتی به انگلیسی می*خوانید، درد و یا عشق را طور دیگری بیان می*کنید، حس دیگری دارید تا توی فارسی یا اینکه اصلا فرق چندانی نمی*کند؟
Bildunterschrift: نه،* حس دیگری ندارم. فقط قضیه این است که مولانا بقدری روحش بزرگ است که تاثیر می*گذارد و حرفهایی که می*زند به حدی عمیق است که ... خیلی*ها به من می*گویند وقتی فارسی می*خوانی، خیلی بیشتر شوق و حرارت توی صدایت احساس می*شود. من فکر می*کنم خب،* یک دلیلش این است که وقتی شما آهنگهایی را که خودتان می*نویسید بخوانید که بیشتر برای صدای خودتان نوشته شده و با احساس خودتان نوشته*اید، می*توانید با حرارت بیشتری بخوانید. ولی دلیل دیگرش هم این است که شعر رومی خیلی قوی*ست و برای اینکه آدم بتواند آن را منتقل بکند، هنگام اجرایش، حسی که لابد من هم داشته*ام، به یک حرارت بیشتری احتیاج هست تا بشود این شعر را توضیح داد و داستانش را گفت و بیان کرد.
قطعه*ی «دعای مطربان» اولین کاری*ست که شما موسیقی بلوز را با کلام فارسی تلفیق کردید و از ساخته*شدن آن هم الان تقریبا دوسالی می*گذرد. استقبال از چنین کاری تا بحال چطور بوده؟ آلبوم*تان گرچه تازه منتشر شده، اما این ترانه که یکی از ترانه*های این آلبوم هست، خیلی وقت است که به هرحال توی سایت شما در دسترس هست. واکنش*ها چطور بوده نسبت به این کار،* آیا انتقادی هم به این کار شده؟
انتقاد زیادی نشده است به آن صورت. بیشتر همه برایمان می*نوشتند که شما چرا از این آهنگها بیشتر نمی*سازید. و اتفاقا در یکی از شوهای رادیویی، کسی که مجری بود خودش گفت که قراراست رعنا و استیو آلبومی را به فارسی کار بکنند...
اما خودتان خبر نداشتید!
نه،* ما هم داشتیم گوش می*کردیم. ما به همدیگر نگاه کردیم و گفتیم خب لابد ما باید این کار را بکنیم، بخاطر این همه استقبالی که شده.
واکنش خود ایرانی*ها چطور بوده؟
ایرانی*ها خیلی استقبال کردند، خیلی هم پشتیبانی کردند. همین آلبومی که شما می*بینید، بدون پشتیبانی همه* دوستانمان و کسانی که علاقمند شدند امکانپذیر نبود.
آلبوم اول شما با موسیقی جاز و کلام انگلیسی بود. آلبوم دوم ترکیبی ازجاز و بلوز با اشعار کلاسیک فارسی. و... آلبوم سوم؟
هنوز معلوم نیست. چون این چیزی*ست که بستگی به حس شما دارد. ما خودمان هم خیلی صحبت می*کنیم ولی معلوم نیست، چون وقتی می*نشینیم و کار می*کنیم، نمی*شود برنامه*ریزی کرد که مثلا من اینجور آهنگی باید بسازم. در حال حاضر من می*خواهم یک مقدار شعر انگلیسی و فارسی را ادغام کنم توی آهنگ، ولی نمی*دانم، شاید اگر این کار را بکنم،* اصلا خوشم نیاید و یک تصمیم دیگری بگیرم.
بيوگرافي
علاقه مندي ها (Bookmarks)