مشقی ، دست ساز ، مساله این است

[javadvjj]

متاسفانه واژه ای در بین هنرآموزان و حتی اساتید باب شده تحت عنوان ویالون مشق،تا می گوییم ویالون مشقی صدایی ناهنجار و سازی معیوب در ذهن ها تداعی می شود و هر عیبی را به مشقی بودن ساز وصل می کنند. به راستی تفاوت یک ساز کیفیت پایین با یک ساز دست ساز در چیست؟
لازم به ذکر است که ویالون مشق هیچ گونه عیب ساختاری و فنی از قبیل دسته ی کوتاه، فینگر بورد کج ،ترک روی صفحه ها ،خرابی گوشی ها و عدم حفظ کوک، نباید داشته باشه و از لحاظ کاربری هیچ تفاوتی با یک ساز دست ساز ندارد مثل جای نت ها چه در پوزیسیون اول چه در پوزیسیون های بالا
و اگر اینچنین نبود ساز ایراد فنی دارد و باید دور انداخته شود.
پس تفاوت ساز دست ساز با ساز مشقی در چیست؟

1. رسایی صدا

در اینجا باید ذکر کنم ساز دست ساز لزوما باکیفیت نیست. می تواند با کیفیت باشد می تواند در مقایسه با هزینه ای که پرداخته می شود بی کیفیت باشد. به هر حال ما می بینیم حتی بدترین ساز دست ساز هم در مقایسه با یک ساز مشق صدای بهتری را ارائه می دهد . عمده ی علت صدا دهی خوب (رسایی صدا) در ساز های دست ساز به علت استفاده از خرک و پل مناسب منظور از مناسب استفاده از چوبی با تراکم بالا می باشد،به جرائت می توان گفت خرک و پل قلب ویالون هستند. یک قانون ساده ی فیزیک به ما می گوید رسایی صدا با ترکم محیط رابطه مستقیم دارد یعنی هر چه قدر محیط متراکم تر باشد رسایی صدا بالاتر می رود. البته این تراکم باید با نیروی ایجاد کننده ی صدا متناسب باشد. با وجود این اصل مهم متاسفانه در ساز های ارزان قیمت عمدتا از چوب های با تراکم پایین استفاده می شود زیرا:
1) بسیاری از اعمال فرایند تولید روی آنها به آسانی انجام می شود . (مانند برش ،تراش و ...) در نتیجه استهلاک وسایل و ابزار ها به حداقل می رسد.
2) این چوب ها ارزان قیمت ترند.
3) کار با آنها راحت تر است.
عامل بعد در رسایی صدا محل قرار گیری خرک و پل می باشد. نکته ی فوق العاده مهم که بسیاری از عوامل را تحت شعاع قرار می دهد. اگر محل قرار گیری پل و خرک درست نباشد کیفیت صدا،رسایی،رنگ صدا افت آشکاری پیدا می کند. حتی انگشت گذاری در پوزیسیون های بالا رنج آور می شود برای مثال عده ای میگویند که به زور سیم ها را در پوزیسیون های بالا روی فینگر بورد می خوابانند و حتی گاهی اوقات سیم می دست آنها را می برد این بریدگی باعث می شود تا مدت ها نتوانند با انگشت ذکر شده کار کنند. علت این است که خرک به فینگربورد نزدیک است این نزدیکی ممکن است چند میلیمتر باشد. وقتی محل خرک را تنظیم می کنیم این مشکل حل می شود. یا عده ای می گویند باید خودمان را بکشیم تا صدای سیم ر و به خصوص سیم سل در بیاید. این ها همه نشانه ی درست نبودن محل قرارگیری پل و خرک است و به مشقی بودن ساز ربطی ندارد.
در رگلاژ ساز های دست ساز به این موارد اهمیت داده می شود و استاد ساز سازی پل و خرک را در محل مناسبی بر حسب تجربه (عمدتا در ایران) یا به صورت علمی با دستگاه های دیجیتالی ارزیابی صدا (در خارج از میهن عزیزمان) در جای مناسب خود قرار می دهد. در حالی که در سازهای مشق چون این ساز ها خط تولیدی هستند اصلا به این موضوع حیاتی اهمیت داده نمی شود.

1. جنس مصالح ساز

در ساز های دست ساز خوب به شدت روی این قضیه توجه می کنند مهم است که
فینگربورد از چوب آبنوس
سیم گیر از چوب آبنوس
صفحه ی رو از درخت صنوبر یا کاج
صفحه ی زیرین از چوب افرا
دیواره ها از افرا
و...
چرا مهم است که از این چوب ها استفاده کنند در ادامه ی مقاله علت را می گویم.
در سازهای مشقی اصلا به این موارد اهمیت داده نمی شود و از چوب بی کیفیت و ارزان استفاده می شود.
در ساز های دست ساز از چسب حیوانی استفاده می کنند این چسب این قابلیت را به ساز می دهد که بعد ها بتوان روی آن تعمیرات اساسی انجام داد مثل صفحه برداری و ...
در ساز های مشقی از چسب چوب استفاده می شود به علت ارزان بودن و راحت تهیه شدن که تعمیر ساز را سخت می کند.
چون دید روی ساز دست ساز بلند مدت است یعنی سازی که برای مدت طولانی می خواهد کار کند لذا در فرایند تولید یک سری اقدامات دیگر روی این سازها صورت می گیرد تا ماندگاری آن را بالا ببرند. که صلاح نمی بینم آنها را ذکر کنم.

1. شکل ظاهری ساز

بله درست می بینید شکل ظاهری ساز هم در قیمت بی تاثیر نیست در ساز های مشقی اصلا توجه به این موضوع نمی شود در حالی که در ساز های دست ساز علاوه بر اینکه باید چوب ها از جنس به خصوصی باشند شکل ظاهری خاصی هم باید داشته باشند برای مثال صفحه ی زیرین از چوب افرایی استفاده می شود که خطوط موازی خط افق داشته باشند. برای دیواره ها از چوب افرایی استفاده می شود که خطوط عمودی نسبت به خط افق داشته باشند. ممکن است سوال پیش بیاید که چرا این کار را می کنند. می تواند دو علت داشته باشد

1. شکل کلاسیک ساز حفظ شود
2. طرز قرار گیری بافت چوب در رنگ آمیزی صدا تاثیر دارد.

1. رنگ صدا

نکته ی فوق العاده مهمی که هر نوازنده ای را به خرید ساز چند میلیونی ترغیب می کند همین نکته است. نمی دانم آیا آهنگ مولین روژ را گوش داده اید و صدای فوق العاده ی سیم ر و سل ویالون آ نرا شنیده اید. انسان را مبهوت می کند. ممکن است تا به حال قطعه ای از آهنگ مورد علاقه ی خود را با ویالون نواخته باشید ولی هر کاری می کنید صدا به دلنشنی اجرای اصلی قطعه نباشد ،همان قطعه را می زنید تمام نکات را رعایت میکنید از تحریر و نت های زینت استفاده می کنید ولی باز صدا به ویالونی که در اجرای اصلی قطعه به کار گرفته شده نمی رسد. جنس چوب و شکل ظاهری که ذکر کردم اینجا خود نمایی می کند جنس سیم ویالون هم تاثیر بسزایی دارد.البته قالب ساز هم در جنس صدا به شدت موثر است که خارج از حوصله ی این بحث است.
این همه ی عوامل تفاوت ساز های دست ساز با ساز های مشقی نیست به طور خلاصه بیان شده است.
چکار کنم تا ویالون مشقی ام صدای بهتری ارائه دهد.
بعضی از اقدامات شدنی نیست مثل جنس چوب و قالب و شکل ظاهری ساز ولی برخی از کارهایی که می گویم را حتما امتحان کنید قطعا ضرر نمی کنید. و کیفیت و رسایی صدا و تا حدود محسوسی رنگ صدا سازتان دلنشین تر می شود و شما و همه ی اطرافیانتان این تغییر را با تمام وجود احساس می کنند یعنی اینقدر تغییر سازتان محسوس می شود.

1. یک خرک از جنس چوبی متراکم بخرید .
2. یک پل از جنس چوبی متراکم یا بخرید یا از استاد نجار بخواهید برایتان بسازد. (یا از چوب بستنی ای که به شکل استوانه است استفاده کنید تراکم خوبی دارد این کار را من برای چند ساز انجام داده ام و نتیجه خوبی گرفته ام).
3. ساز را نزد یک استاد ساز سازی ببرید و از او بخواهید که پل و خرک جدید را در محل مطلوب قرار دهد.
4. بعد انجام کار های فوق اگر سیم های ویالون شما سیم تست است، سیم های ویالون خود را

عوض کنید. (پیراسترو سبز یا ویژن با روکش نقره ای)

با این اقدامات صدای ساز شما متحول می شود و از صدای جدید سازتان لذت می برید.
این اقدامات از روی حدث و گمان نیست، تست شده روی ساز مشقی هافنر 150 هزار تومانی و این سازها الان صدایی بسیار خوب در حد خودشان ارائه می دهد.

نکته : در حد یک پیشنهاد
سیم های تست اولیه و خرک اولیه ساز را دور نیندازید نگه دارید و در هنگام فروش دوباره آنها را روی ساز سوار کرده و ساز را با همان امکانات اولیه اش بفروشید تا هزینه هایی که می کنید از دستان نرود.

در آخر شما را به خدا می سپارم و امیدوارم که مورد استفاده ی دوستان قرار گیرد.

[vahid65]

سلام و تشکر بابت مطالب
فقط کاش چند تا عکس مرتبط به موضوع هم قرار میدادید(عکس چوب با تراکم بالا و پایین ، پل ، خرک و...)
روی خوب جا افتادن مطلب خیلی تاثیر داره.

[arei]

یه بستنی دایتی بخرین و نوشه جان کنین و اون چوبشو برای پل میتونین استفاده کنین/البته تغییر پل برای بعضی ویلن ها اسونه بسته به اون قوسی صفحه زیر داره اگه قوس زیاد خیلی مشکل تره و اگه قوس کمتر باشه و استاندارد به راحتی میشه پل رو تنظیم کرد.