مقدمه ای بر تاریخ نی

[s_guitar]

مقدمه ای بر تاریخ نی
نی به عنوان قدیمیترین وسیله موسیقی ساخت دست بشر شناخته شده است. نتیجه کاوشهای بعمل آمده در این زمینه، تاریخ است�? اده از گیاه نی را برای ساختن سازهای بادی در ارت�? اعات امریکای جنوبی (در کشور پرو) به ده هزار سال قبل باز می گرداند. نقاشان ایرانی در مینیاتورهای خود از هزار سال قبل تصویر „نایی” را در جلسات سماع همراه با د�? به تصویر کشیده اند. نی در موسیقی دراویش ترکیه در استامبول و قونیه دارای اهمیت ویژه ای است و صدای نی همواره در مراسم ذکر در تکیه ها به گوش می رسد. نزدیکی تاثیر صدای نی به صدای انسان و کی�? یات صوتی این ساز، آنرا بصورت نمادی از روح بشر معر�? ی کرده است. چنانچه در پنج هزار سال قبل در مصر، نی را به همراه جسد نوازنده آن به خاک می سپردند! با این باور که روح نوازنده در ساز او باقی می ماند. در ادبیات �? ارسی نیز نوازنده نی و نایی مورد توجه اکثر شعرای کلاسیک ایران بوده و در اشعار آنها دارای منزلت خاصی می باشد. گیاه نی نسبت به شرایط اقلیمی و خاک نقاط مختل�? کره زمین دارای تنوع بسیاری است و به صور مختل�? برای ساختن سازهای بادی مورد است�? اده بشر قرار گر�? ته است. اما بطور کلی هر ساز بادی از دو قسمت اصلی تشکیل شده یکی مولد صدا و دیگری لوله تشدید یا رزنانس. ت�? اوت در شکل لوله تشدید انواع نی ها خیلی کم می باشد در صورتی که مولد و نحوه تولید صدا در �? رهنگهای مختل�? دارای انواع گوناگونی است. در سازهای بادی صدا یا در اثر برخورد ستونی از هوا به لبه تیز تیغه ای تولید می شود مانند تولید صدا در نی لبک و انواع نی ها یا صدا در اثر لرزش زبانه ای از جنس پوسته بیرونی نی تولید میشود مانند مولد صدا در سرنا و قره نی و یا در اثر لرزش لبهای نوازنده در ترومپت، سپس نسبت به طول های مختل�? لوله تشدید، �? رکانس ها و نت های مختل�? ی را میتوان تولید کرد. در نی ایرانی سر تیز لبه نی، بین دندانهای �? وقانی نوازنده قرار میگیرد و هوا از بین زبان سق�? دهان گذشته و بوسیله زبان به سر تیز لبه نی هدایت میشود و صدا تولید میگردد. در موسیقی محلی ترکمنستان نیز، نی را بر روی دندانها قرار می دهند و سر�? لزی ساز با دندان نوازنده در تماس است، این تنها موردی می باشد که به تکنیک مورد است�? اده در مکتب ایران و یا مکتب اص�? هان تشابه دارد. در نقاشیهای موجود در یکی از موزه های اروپا اثر میرزا علی نقاش اوایل دوره ص�? ویه یعنی اوایل قرن نهم هجری طرز قرار گر�? تن نی در دست نایی را کاملا" متشابه با تکنیک امروز نشان می دهد.

تصویری از نوازندگی نی با دندان توسط نوازنده محلی ترکمن
توجه به این مینیاتور قدمت است�? اده از دندان در نوازندگی نی و تولید صدا توسط زبان در ایران را احتمالا„از دوره قاجاریه و نایب اسدا…اص�? هانی به دوره قبل از قاجار بر می گرداند یا شاید در دوره های قبلی این تکنیک متداول بوده ولی قبل از” نایب„�? راموش شده و او مجددا” آن را احیا کرده است. چندین نسل نوازندگان نی ایران از شهر اص�? هان برخاستند از جمله سلیمان، آقاباشی، نایب اسدا… اص�? هانی، مهدی نوایی، حسین یاوری و استاد بزرگ زمان ما، استاد سید حسن کسائی. امروز نیز آثار علاقه به این ساز و سنت نی نوازی در بین مردم اص�? هان مشهود است. کم و بیش همه از چگونگی این تکنیک مطلعیم. تنها می توان اضا�? ه کرد که است�? اده از زبان، حجم داخل دهان و دندان و لب های نوازنده همگی رنگ و کی�? یتی خاص به صدای نی ایرانی بخشیده که آن را از همه سازهای هم خانواده خود متمایز ساخته است.
منبع : سايت گ�? تگوي هارمونيك