زندگینامه صبا – ابوالحسن (٢٩/٩/١٣٣٦-١٢٨١)

[akanani]

در تهران متولد شد. صبا يكي از بزرگترين اساتيد موسيقي كلاسيك ايراني در قرن حاضر مي باشد. پدرش ابوالقاسم كمال السلطنه دكتر و هنرپيشه بود(وي سه تار نيز مي نواخت). او اغلب سازهاي موسيقي ايراني را مي نواخت. همچنين شاعر و آهنگساز نيز بود. اساتيدش، پدرش (سه تار) ، ميرزا عبداله فراهاني (سه تار) ، درويش خان (تار و سه تار) ، علي اكبر شاهي (سنتور) ، حاجي خان (تنبك) ، حسين اسماعيل زاده (كمانچه) ، اكبر خان (فلوت) و حسين هنگ آفرين (ويولن) بودند. صبا موسيقي ايراني را در مدرسه موسيقي وزيري آموخت. از شاگردانش مي توان حسن كسائي، فرامرز پايور، مهدي خالدي، علي تجويدي، حبيب اله بديعي، داريوش صفوت، محمد بهارلو، لطف اله مفخم پايان، حسين تهراني، همايون خرم و تقي تفضلي را نام برد.

[Leon]

ابولحسن صبا





شاهرخ گلستان :

به روايتی در سال 1281 و به روايت ديگری در چهاردهم فروردين ماه 1282 در خانه ای در کوچه ظهيرالاسلام تهران کودکی به دنيا آمد که نامش را ابوالحسن گذاردند.

پدرش ابولقاسم خان کمال السلطنه، که به طبابت اشتغال داشت، مردی از خاندان فضل و ادب و نوه محمودخان صبا، ملک الشعرای دربار فتحعلی شاه قاجار بود.

کمال السلطنه که خود ساز می زد و دوستانی از اساتيد موسيقی داشت، ابوالحسن را در شش سالگی به آنان سپرد تا به او نوازندگی بياموزند.



نخستين صفحه ای که با تکنولوژی ويولن صبا به بازار آمد در سال 1306 به نام „ای وطن” از ساخته های وزيری و با آواز „روح انگيز” بود
بزرگانی همچون ميرزا عبدالله و درويش خان تار و سه تار، علی اکبر شاهی سنتور، حسين خان اسماعيل زاده کمانچه و حاجی خان ضربی، تنبک زدن را به او آموختند.

ابوالحسن که بعدها لقب جد بزرگش „صبا” را برای نام خانوادگی برگزيد در نوجوانی نواختن ويولن و خواندن نت موسيقی را از حسين خان هنگ آفرين فرا گرفت و در سال 1302 که مدرسه عالی موسيقی به همت کلنل علينقی وزيری گشايش يافت صبا به شاگردی او رفت.

وزيری که تازه از اروپا برگشته بود با نو آوری هايش محيط موسيقی ايران را تکان داد و در امر آموزش و گسترش موسيقی دگرگونی های عمده ای به وجود آورد.

او با ارکستر مدرسه عالی موسيقی کنسرت هايی در تهران و شهرستان ها برپا می کرد و صفحات موسيقی متعددی با کارهای او تهيه می شد و ابوالحسن صبا دانشجوی ممتاز مدرسه به عنوان تکنواز ارکستر پله های اشتهار را می پيمود.



صبا که معتقد بود منابع اصلی موسيقی ايران آهنگها و ترانه های محلی است دوسالی را که آنجا بود به روستاهای دورافتاده می رفت و به نت نويسی و گردآوری نغمه های محلی می پرداخت و از آنها در خلق آثارش الهام می گرفت
نخستين صفحه ای که با تکنولوژی ويولن صبا به بازار آمد در سال 1306 به نام „ای وطن” از ساخته های وزيری و با آواز „روح انگيز” بود.

در سال 1308 صبا به رشت اعزام شد تا مدرسه صنايع ظريفه را تاسيس کند.

صبا که معتقد بود منابع اصلی موسيقی ايران آهنگها و ترانه های محلی است دوسالی را که آنجا بود به روستاهای دورافتاده می رفت و به نت نويسی و گردآوری نغمه های محلی می پرداخت و از آنها در خلق آثارش الهام می گرفت.

اين سفرها از صبا که تا آن زمان بيشتر به نوازندگی می انديشيد يک راهنما و مربی موسيقی ساخت.

در بازگشت از گيلان صبا در سال 1310 کلاس موسيقی خود را در خانه اش در تهران دائر کرد و چون سازهای مختلفی را درس می داد و روشهای آسانی برای آموزش برگزيده بود شاگردان فراوانی را دور خود جمع کرد.



صبا با شاگردانی که پروراند و با متدهايی که نوشت روی نسل های بعد از خود اثر گذاشت و چهار مضراب روی ويولن حتی تا امروز سبک صباست که دنبال می شود
در کلاس های صبا که بيش از 25 سال دائر بود و تا آخرين روز زندگی اش در آنجا تدريس می کرد نوازندگان بسياری تربيت شدند و در ميان آنان کسانی که به استادی رسيدند کم نيستند.

گفته اند که او در تعليم موسيقی دست و دل باز بود و هر چه را که می دانست به هر کس طالبش بود می آموخت.

صبا همچنين صاحب تاليفات متعددی در زمينه موسيقی است. از جمله سه دوره کتاب در تعليم ويولن شامل رديف های آواز و قطعات ضربی، دو دوره کتاب در تعليم سنتور و آثار چاپ نشده ای که در اختيار شاگردانش قرار می داد از جمله کتابهايی در تعليم سه تار و تعليم آواز شامل کليه رديف های موسيقی ايرانی.

صبا با شاگردانی که پروراند و با متدهايی که نوشت روی نسل های بعد از خود اثر گذاشت و چهار مضراب روی ويولن حتی تا امروز سبک صباست که دنبال می شود.

صبا به نقاشی که آن را در هنرستان کمال الملک آموخته بود و به پرورش گل و کارهای تزئينی بسيار علاقه مند بود.

او در خانه اش يک کارگاه نجاری داشت که در آن منبت کاری می کرد و سنتور و سه تار می ساخت.

خانه صبا پس از مرگش، در 1353 توسط دانشکده هنرهای زيبای کشور تبديل به موزه شد و بسياری از نقاشی ها و آثار تزئينی و سازهايی که ساخته بود در آن نگاهداری می شد اما به نوشته مطبوعات تهران از موزه صبا بعد از انقلاب اسلامی آنگونه که شايسته باشد نگاهداری نشد.

صبا که صدای اصلی ويولن را به خدمت موسيقی ايران گرفت و تا آخر عمر نوازنده ممتاز و استاد يگانه آن بود و بايد او را شخصيت برجسته ای در موسيقی و هنر ايران در نيمه اول قرن بيستم دانست، در بيست و نهم آذرماه 1336 در سن پنجاه و پنج سالگی به بيماری قلبی در تهران درگذشت و با يک تشييع جنازه بزرگ و پر احساس در گورستان ظهيرالدوله به خاک سپرده شد

[خان]

شعر شهريار در سوگ صبا
اي صبا با تو چه گفتند كه خاموش شدي؟
چه شرابي به تو دادند كه مدهوش شدي؟

تو كه آتشكده عشق و محبت بودي

چه بلا رفت كه خاكستر خاموش شدي؟

به چه دستي زدي آن ساز شبانگاهي را

كه خود از رقت آن بيخود و بيهوش شدي

تو به‌صد نغمه، زبان بودي و دل‌ها هم گوش

چه شنفتي كه زبان بستي و خود گوش شدي؟

خلق را گرچه وفا نيست و ليكن گل من!

نه گمان‌ دار كه رفتي و فراموش شدي

تا ابد خاطر ما خوني و رنگين از توست

تو هم آميخته با خون سياووش شدي

[marzi_a1732]

ابوالحسن صبا 14 فروردین 1282، در محله ظهیرالسلام تهران زاده شد. پدرش ابوالقاسم خان كمال السلطنه نوه محمودخان صبا، ملك الشعراى درباره فتحعلى شاه قاجار بود.


ابوالحسن كه بعدها نام جد بزرگش صبا را برای نام خانوادگی خود برگزید،از همان كودكی علاقه خاصی به موسیقی داشت به طوریكه در پنج سالگی به انگشتان پاهایش نخ می‌بست و با كمك دهانش صدای تار در می‌آورد. پدرش كه خود اهل موسیقی بود و به آن علاقه داشت،صبا را در شش سالگی پیش دوستانش كه از اساتید موسیقی بودند، برد تا به او نوازندگی بیاموزند.
صبا آن چنان شیفته موسیقی بود كه روزها سه ‌تارش را به مدرسه می‌برد و در زنگ تفریح، همشاگردی‌هایش را دور خود جمع می‌كرد و برای آنها می‌نواخت. وی بسیاری از سازهای ایرانی را می‌نواخت و هر كدام را نزد استادان برجسته زمان خود یاد گرفته بود به طوری كه ویولن از حسن خان هنگ آفرین، تار و سه تار از میرزا عبدالله و درویش خان، سنتور از علی اكبر شاهی، كمانچه از حسین خان و تنبك را از حاجی خان ضربی فرا گرفته بود.
علاقه و استعداد صبا در زمینه موسیقی باعث شد كه وی رفتن به مدرسه عالی موسیقی را به كالج آمریكایی ترجیح دهد. در سال 1302 كلنل علینقی وزیری، از تارنوازان برجسته تاریخ موسیقی ایران، مدرسه عالی موسیقی را تأسیس نمود و ابوالحسن صبا در آنجا مشغول به تحصیل شد. از همان جا بود كه صبا با ایجاد سبك جدیدی در نواختن ویولن تأثیر شگرفی در نحوه نواختن آن در موسیقی ایرانی گذاشت.
نخستین اثر ضبط شده صبا قطعه «زرد ملیجه» با ویولن بود. استاد صبا در سال 1360 از طرف استاد علینقی وزیری مأمور شد تا در رشت مدرسه‌ای مخصوص موسیقی تأسیس كند. وی در طول دو سالی كه در رشت اقامت داشت علاوه بر تدریس موسیقی به روستاها و كوهپایه‌های اطراف رشت می‌رفت و به جمع آوری آهنگ‌ها و نغمه‌های محلی می‌پرداخت. او آنچه كه در ساز نوازندگان یا نی چوپانان می شنید، به دقت به روی كاغذ می‌آورد.
صبا بعد از بازگشت از رشت در خانه پدری‌اش مشغول تدریس موسیقی شد و در
در سال 1311 با دختر عموی نیما یوشج ازدواج كرد و صاحب سه دختر با نام‌های غزاله، ژاله و ركسانا شد.
«رادیو تهران» از سال 1318 كه شروع به كار كرد، صدای ساز و آواز صبا را پخش می‌كرد و از آن هنگام صبا به عنوان استاد یگانه ویولن شناخته شد. او علاوه بر ویولن، سازهای دیگر را نیز تعلیم می‌داد و شاگردانی چون علی تجویدی، رحمت الله بدیعی، فرامرز پایور، منوچهر جهانبگلو، ملكه برومند و امیر همایون خرم تربیت كرد.
صبا علاوه بر موسیقی، نقاشی را در دوران جوانی در مدرسه كمال الملك آموخت. وی علاوه بر آشنایی كامل با ادبیات كلاسیك ایران، زبان انگلیسی را خوب می‌دانست و از ادبیات جدید نیز اطلاع داشت.
صبا در 29 آذرماه سال 1336 در سن پنجاه و پنج سالگی بر اثر بیماری قلبی در تهران در گذشت و در گورستان ظهیرالدوله تهران به خاك سپرده شد. خانه صبا پس از مرگش، در سال 1353 توسط دانشكده هنرهای زیبا تبدیل به موزه شد و بسیاری از نقاشی‌ها و آثار تزئینی و سازهایی كه ساخته بود در آن نگهداری می‌شود.