زندگی نامه واشعارپروین اعتصامی

[hichnafar]

هرکه باپاکدلان ...

هرکه با پاک دلان صبح و مسایی دارد
دلش از پرتو اسرار صفایی دارد
زهد با نیت پاک است نه با جامه ی پاک
ای بس آلوده که پاکیزه ردایی دارد
شمع خندید به هر بزم ، از آن معنی سوخت
خنده،بیچاره ندانست که جایی دارد
سوی بت خانه مرو پند برهمن مشنو
بت پرستی مکن این ملک خدایی دارد
هیزم سوخته شمع ره ومنزل نشو
باید افروخت چراغی که ضیایی دارد
گرگ،نزدیک چراگاه و شبان رفته به خواب
بره دور از رمه و عزم چرایی دارد
مور،هرگز به در قصر سلیمان نرود
تاکه در لانه ی خود ، برگ و نوایی دارد
گهر وقت ،بدین خیرگی از دست مده
آخر این در گرانمایه بهایی دارد
فرخ آن شاخک نورسته که در باغ وجود
وقت رستن هوس نشو و نمایی دارد
صرف باطل نکند عمر گرامی ،پروین
آنکه چون پیر خرد راهنمایی دارد

[hichnafar]

ای خوش اندر گنج دل ...

ای خوش اندر گنج دل ، زر معانی داشتن
نیست گلشن ،لیک عمر جاودانی داشتن
عقل ر ادیباچه اوراق هستی ساختن
علم را سرمایه ی بازارگانی داشتن
کشتن اندر باغ جان هر لحظه ای رنگین گلی
وندران فرخنده گلشن باغبانی داشتن
دل برای مهربانی پروراندن لاجرم
جان به تن تنها برای جانفشانی داشتن
ناتوانی را،به لطفی ،خاطر آوردن به دست
یاد عجز روزگار ناتوانی داشتن
در مداین میهمان حغد گشتن یک شبی
پرسشی از دولت نوشیروانی داشتن
صید بی پربودن و از روزن بام قفس
گفتگو با طایر ان بوستانی داشتن

[fanoos]

زن در ايران، پيش از اين گويي كه ايراني نبود
زندگي و مرگش اندر كنج عزلت مي گذشت
كس چو زن، اندر سياهي قرنها منزل نكرد
در عدالتخانه انصاف، زن شاهد نداشت
دادخواهي هاي زن مي ماند عمري بي جواب
بس كسان را جامه و چوب شباني بود، ليك
از براي زن، به ميدان فراخ زندگي
نور دانش را ز چشم زن نهان مي داشتند
زن كجا بافنده مي شد، بي نخ و دوك هنر
ميوه هاي دكه دانش فراوان بود، ليك
در قفس مي آرميد و در قفس مي داد جان
بهر زن، تقليد تيه فتنه و چاه بلاست
آب و رنگ از علم مي بايست، شرط برتري
ارزش پوشنده، كفش و جامه را ارزنده كرد
سادگي و پاكي و پرهيز، يك يك گوهرند
از زر و زيور چه سود آن جا كه نادان است زن
عيبها را جامه پرهيز پوشانده است و بس
زن، سبكباري نبيند تا گراسنگ است و پاك
زن چو گنجور است و عفت گنج و حرص و آز، دزد
اهرمن بر سفره تقوا نمي شد ميهمان

[fanoos]

پيشه اش، جز تيره روزي و پريشاني نبود
زن چه بود آنروزها، گر ز آن كه زنداني نبود
كس چو زن، در معبد سالوس، قرباني نبود
در دبستان فضيلت، زن دبستاني نبود
آشكارا بود اين بيداد، پنهاني نبود
در نهاد جمله گرگي بود، چوپاني نبود
سرنوشت و قسمتي، جز تنگ ميداني نبود
اين ندانستن، ز پستي و گرانجاني نبود
خرمن و حاصل نبود، آن جا كه دهقاني نبود
بهر زن هرگز نصيبي زين فراواني نبود
در گلستان، نام ازين مرغ گلستاني نبود
زيرك آنزن، كاو رهش اين راه ظلماني نبود
با زمرد ياره و لعل بدخشاني نبود
قدر و پستي، با گراني و به ارزاني نبود
گوهر تابنده، تنها گوهر كاني نبود
زيور و زر، پرده پوش عيب ناداني نبود
جامه عجب و هوي بهتر ز عرياني نبود
پاك را آسيبي از آلوده داماني نبود
واي اگر آگه ز آيين نگهباني نبود
ز آن كه مي دانست كان جا جاي مهماني نبود

[fanoos]

اينکه خاک سيهش بالينست اختر چرخ ادب پـروينست
گرچه جز تـلخي از ايام نديد هـرچه خواهي سخـنش شيرينست
صاحب آن هـمه گـفتار امروز سـائـل فـاتـحـه و يـاسـيـنـسـت
دوستان به که ز وي ياد کنند دل بي دوست دلي غـمگـيـنـسـت
خاک در ديده بسي جان فرساست سنگ بر سينه بسي سنگينست
بـيـند اين بستر و عـبرت گيرد هـر که را چـشم حقـيقت بـينست
هـرکه باشي و ز هـر جا برسي آخرين منزل هـسـتي ايـنـسـت
آدمي گر چه توانگر باشـد چـون بـدين نـقطه رسد مسکـينست
اندر آنجا که قضا حمله کند چاره تـسلـيم و ادب تـمکـيـنـست
زادن و کشتن و پـنهـان کردن دهـر را رسم و ره ديريـنـسـت
خرم آن کس که در اين محـنت گاه خاطري را سبب تسکينست

[Mona]

آسایش بزرگان


شنیده اید که آسایش بزرگان چیست:
برای خاطر بیچارگان نیاسودن
بکاخ دهر که آلایش است بنیادش
مقیم گشتن و دامان خود نیالودن
همی ز عادت و کردار زشت کم کردن
هماره بر صفت و خوی نیک افزودن
ز بهر بیهده، از راستی بری نشدن
برای خدمت تن، روح را نفرسودن
برون شدن ز خرابات زندگی هشیار
ز خود نرفتن و پیمانه ای نپیمودن
رهی که گمرهیش در پی است نسپردن

دری که فتنه اش اندر پس است نگشودن

[vdod]

بی رنج زین پیاله کسی می نخورد
بی دود زین تنوز بکس نان نمیدهد

تیمارکار خویش تو خود خور که دیگران
هرگز برای جرم تو تاوان نمیدهد.

پروین اعتصامی

[nabegheh95]

گربه
ای گربه، ترا چه شد که ناگاه

رفتی و نیامدی دگر بار

بس روز گذشت و هفته و ماه

معلوم نشد که چون شد این کار


جای تو شبانگه و سحرگاه

در دامن من تهیست بسیار


در راه تو کند آسمان چاه

کار تو زمانه کرد دشوار


پیدا نه بخانه‌ای نه بر بام

ای گمشده‌ی عزیز، دانی

کز یاد نمیشوی فراموش


برد آنکه ترا بمیهمانی

دستیت کشید بر سر و گوش


بنواخت تو را بمهربانی

بنشاند تو را دمی در آغوش


میگویمت این سخن نهانی

در خانه‌ی ما ز آفت موش


نه پخته بجای ماند و نه خام

آن پنجه‌ی تیز در شب تار

کردست گهی شکار ماهی


گشته است بحیله‌ای گرفتار

در چنگ تو مرغ صبحگاهی


افتد گذرت بسوی انبار

بانو دهدت هر آنچه خواهی


در دیگ طمع، سرت دگر بار

آلود بروغن و سیاهی


چونی به زمان خواب و آرام

آنروز تو داشتی سه فرزند

از خنده‌ی صبحگاه خوشتر


خفتند نژند روزکی چند

در دامن گربه‌های دیگر


فرزند ز مادرست خرسند

بیگانه کجا و مهر مادر


چون عهد شد و شکست پیوند

گشتند بسان دوک لاغر


مردند و برون شدند زین دام

از بازی خویش یاد داری

بر بام، شبی که بود مهتاب


گشتی چو ز دست من فراری

افتاد و شکست کوزه‌ی آب


ژولید، چو آب گشت جاری

آن موی به از سمور و سنجاب


زان آشتی و ستیزه کاری

ماندی تو ز شبروی، من از خواب


با آن همه توسنی شدی رام

آنجا که طبیب شد بداندیش

افزوده شود به دردمندی


این مار همیشه میزند نیش

زنهار به زخم کس نخندی


هشدار، بسیست در پس و پیش

بیغوله و پستی و بلندی


با حمله قضا نرانی از خویش

با حیله ره فلک نبندی


یغما گر زندگی است ایام