نظری بر موسیقی تركیه

[Amir]

موسیقی امروز تركیه تركیبی است از موسیقی سنتی، ترانه‌‌های بومی، موسیقی نظامی عثمانی، نغمه‌های اسلامی و موسیقی غربی. موسیقی سنتی تركیه، موسیقی دوره سلاطین عثمانی است كه در آن سنتهای موسیقی ایرانی و عربی به‌شدت رواج داشت. این موسیقی در جایی ثبت نشده و فقط به‌صورت مقامهای مختلف، سینه‌به‌سینه نقل شده است. بداهه‌نوازی، در موسیقی سنتی تركیه جای ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.

مشخصه موسیقی تركیه در همه انواع آن، مونوفونیك بودن آن است. در این موسیقی حدود 24 فاصله نامساوی و تعداد بی‌شماری لحن (mode) وجود دارد. بر اساس منابع مكتوب تعداد (modes) لحنها 600 بوده، اما امروزه فقط 212 (mode) باقی مانده است. این (mode) ها را می‌توان به‌سه‌دسته: (mode) های ساده (mode) های تركیبی و (mode) هایی با گامهای متغیر تقسیم‌بندی كرد. آهنگسازان تركیه از میراث غنی موسیقی در دربارهای عباسی و تیموری كه به‌شدت تحت تأثیر موسیقی ایران بود بهره می‌گرفتند و به خلق آثار گوناگونی می‌پرداختند.

مبنای این موسیقی، موسیقی مقامی و آواز بود.
در طول زمان در موسیقی تركیه از سازهای گوناگونی از جمله عود، تنبور، كمانچه، نی، قانون، دف، سنتور، رباب، سنج و امثال آنها استفاده شده است. موسیقی تركیه را از نظر محتوایی می‌توان به چهار دسته تقسیم كرد:

1. موسیقی غیرمذهبی (باكلام یا بی‌كلام)
2. موسیقی نظامی
3. موسیقی مسجدی
4. موسیقی عرفان اسلامی

تاریخچه موسیقی تركیه را مخصوصاً از نظر واریاسیونهای ملودیك می‌توان به چندین دوره تقسیم كرد. دوره اول به سالهای 1360 تا 1453 برمی‌گردد كه تركها اسلام را پذیرفتند. پس از فتح استانبول و قبل از دوره موسیقی سنتی، موسیقی عثمانی تحت تأثیر موسیقی بیزانس بود. این تأثیرپذیری مخصوصاً در فاصله سالهای 1640 تا 1712 مشهودتر است.

در موسیقی بومی تركیه كه نوعی موسیقی پلی‌ریتمی است، روی هم‌نشینی دو یا چند ریتم كه هر یك فضای ذهنی خاص خود را به ذهن متبادر می‌سازند، در مجموع تشكیل یك بافت غنی ریتمیك را می‌دهند (AKSAK). واریاسیونهای ناحیه‌ای در كاراكتر موسیقی فولكلور، در اطراف آناتولی و تریس، حتی امروزه هم بر عرصه موسیقی احاطه دارند.

موسیقی نظامی تركیه با حضور گروه جانی‌ساری (Janissary) در قرن 18 و 19 میلادی بر موسیقی اروپا تأثیر فراوان گذاشت. موتزارت و بتهوون تحت‌تأثیر این موسیقی قطعات جالبی را نداشتند و لولی و هندل اپراهائی را تصنیف كردند. موسیقی غربی در قرن نوزدهم در شرق شناخته شد، چون بسیاری از موسیقیدانها به استانبول سفر و كنسرتهایی را اجرا كردند. جیوسپه دونی زتی (Giusseppe Donizetti) یكی از آنها بود. هنگامی كه سلطان محمود دوم، گروه جانی‌ساری را در سال 1826 منحل كرد، دو‌زتی گروهی را در سال 1831 به‌وجود آورد.

در سال 1923 با اعلام جمهوریت توسط ‎آتاتورك و تحت رهبری او دوره جدیدی آغاز شد. تركیه دچار چنان تحولاتی شد كه آن كشور را از یك امپراتوری شرقی به یك ملت غربی تبدیل كرد. در سالهای اول حكومت آتاتورك، گروهی از موسیقیدانهای بااستعداد به مراكز فرهنگی اروپا اعزام شدند تا آموزش ببینند. هنگامی‌كه آنها بازگشتند، پایه‌گزاران موسیقی مدرن تركیه شدند. پنج آهنگساز در نسل اول موسیقیدانهای تركیه از اعتبار ویژه‌ای برخوردار هستند:

كمال رسیت‌ری(Cemal Resit Rey) (1985 – 1904) ، عُلوی كمال اركین (Ulvicemal Erkin) (1972 ـ 1906) ، حسن فرید اَلنار(Hasan Ferit Alnar) (1978 ـ 1906) ، احمد عدنان سیقون (Ahmad Adnan Say gun) (1991 ـ 1907) و نیكل كاظم الكس (Necil Kazim Akses) (ـ 1908). اینها كسانی هستند كه چراغی را فرا‌راه نسلهای بعدی قرار دادند و راه را بر آنها گشودند. هدف اصلی آنها استفاده از هنر تركی و موسیقی بومی تركیه و تركیب آن با هنجارهای موسیقی غربی بود.

كمال رسیت‌ری (1985 ـ 1904) در میان آهنگسازان پولی فونیك تركیه، پیشتاز است. او رهبر، پیانیست و مربی موسیقی بود و اركستر شهر استانبول را پایه‌ریزی كرد. او در پاریس و ژنو تحصیل كرد و شاگرد گابریل فائور (Gabriel Faure) بود.

احمد عدنان سیقون (1991 ـ 1907) در آهنگسازی پولی‌فونیك تركیه،‌از نقش بسیار بر‌جسته‌ای برخوردار است. او همچنین كارشناس اتنوموزیكولوژی (قوم‌شناسی موسیقی) و مربی بزرگی بود و در زمینه موسیقی پری ـ مُدال (pre – modal) و مُدال (modal) تحصیل كرد. آثار او همه در ساختار مُدال هستند، اما از كاراكتر پنتاتونیك (Pentatonic) برخوردارند.

علوی كمال اركین (1972 ـ 1906) ، یكی از پیشگامان موسیقی مدرن تركیه، آهنگساز، پیانیست و معلم موسیقی بود. آثار او تركیبی هستند از عناصری كه از رقصهای فولكلور، نغمه‌های سنتی و فلسفه عرفانی اسلامی و هنجارهای موسیقی غربی گرفته شده‌اند.

بولنت آرل lent Arel) 1991ـ 1918) استودیوی موسیقی الكترونیك را در دانشگاه ایالتی نیویورك پایه‌گزاری كرد. اغلب آثار او كلاً از صداهای الكترونیكی ساخته شده‌اند.
احسان عثمان بسIhsan Usmanbas1921به نسل دوم آهنگسازان پولی فونیك تركیه تعلق دارد. اولین موفقیت او پس از كسب جایزه موسیقی فروم (Fromm) در سال 1955 پیش آمد. شیوه آهنگسازی او محصول روحیه انتخابگر اوست. او طیف وسیعی از موسیقی را، از نئوكلاسیسم تا مینی‌مالیسم در‌می‌نوردد.

در حال حاضر، سه گروه نماینده موسیقی تركیه هستند. گروه اول به موسیقی پولی‌فونیك می‌پردازند. گروه دوم تفسیر شخصی خود را از موسیقی سنتی بیان می‌كنند. مشهورترین ایشان احساس اوزگن (Ihsan Uzgen) است. گروه سوم به «موج نو» شهرت دارند و در عین حال كه پیوند خود را با موسیقی سنتی قطع نمی‌كنند، از موسیقی روز جهان نیز بهره می‌گیرند.
تركیه از نظر میراث موسیقی، كشور غنی و قدرتمندی است. موسیقی تركیه محصول اندیشه، احساس، مهاجرت و تغییر وضعیتهای جغرافیایی مردم آنجاست و تغییراتی را كه در طول تاریخ در كشور تركیه به‌وجود آمده است، به‌خوبی نشان می‌دهد.

ترانه‌ها هم در تركیه از اهمیت خاصی برخورار هستند. موسیقی بومی تركیه، همه رویدادهای طبیعی و اجتماعی را نشان می‌دهد. از سال 1926 به بعد، بنیادهای دولتی فراوانی در زمینه موسیقی تركیه به پژوهش پرداخته‌اند. در سال 1826، سلطان محمود دوم سعی كرد ارتش تركیه را مدرنیزه كند و یك گروه موسیقی نظامی شبیه به ارتشهای غربی پدید آورد. در سال 1828 گروه موسیقی سلطنتی ایجاد شد.

پس از اعلام جمهوری، این گروه، نام هیئت موسیقی ریاست جمهور را به خود گرفت و در سال 1958. نام آن به اركستر سمفونی ریاست جمهوری تغییر پیدا كرد و هنوز هم به همین نام شناخته می‌شود.
آكادمی ‌آموزگاران موسیقی در سال 1924 و كنسرواتوار ایالتی آنكارا در سال 1936 گشایش یافتند. در استانبول و ازمیر هم كنسرواتوارهای مختلفی وجود دارند.

جریان موسیقی پاپ اروپا بر موسیقی تركیه هم اثر گذاشته و از سالهای 1960، تركیه روند موسیقی وارداتی غرب را دنبال و در عرصه موسیقی، هنرمندان بسیاری را به دنیا معرفی كرده است.
نسل جدید موسیقی تركیه، آثار پولی‌فونیكی را خلق كرده‌اند. برخی از آنها عبارت‌ اند از: كامران انیس (Kamran Ince) (1960) و فاضل سی Fazil Say) (1970 كه آثار آنها آمیزه‌ای از موسیقی سنتی تركیه و سبكهای جدید موسیقی غربی، از جمله عناصر پاپ و جاز است.

در تركیه شش كنسرواتوار ایالتی، چهار اركستر سمفونیك و سه خانه اپرا وجود دارند.
در دانشگاه بیل‌كنت (Bilkent) دانشكده اختصاصی موسیقی و در آنكارا یك اركستر سمفونیك اختصاصی وجود دارند. جشنواره‌های موسیقی كه همه‌ ساله در استانبول برگزار می‌شوند از قدمت 25 ساله و جشنواره‌های سالانه آنكارا از قدمت 14 ساله برخوردار و عضو انجمنهای جشنواره‌های موسیقی اروپا هستند.

منبع : سوره مهر


شما هم نظر بدید بعدش من هم نظر می دم