استاد مرتضی حنانه

[Amir]

مرتضي حنانه در يازدهم اس�? ند 1301 شمسي در تهران چشم به جهان گشود. او که در خانواده اي اهل دانش و �? رهنگ پروش يا�? ت، از دوران کودکي علاقه شديدي به موسيقي داشت. در سال 1313 به درخواست پدرش وارد هنرستان عالي موسيقي مي شود و زير نظر سرگرد غلام حسين مين باشيان به �? راگيري اصول تئوري و عملي موسيقي مي پردازد. در سال 1317 با استخدام استادان خارجي (چک) ، �? راگيري ساز هورن را نزد رودل�? اوربانتس آغاز مي کند. در همين سالها به تحصيل کمپزسيون و تکميل نوازندگي هورن-پيانو مي پردازد و قطعات کوچکي را براي دو و چار هورن مي نويسد. در سال 1321 با گر�? تن ديپلم هنرستان عالي، آمادگي آن را مي يابد تا با راهنمايي پرويز محمود رهبري ارکستر را به طور تجربي بياموزد. به همين دليل ، تحصيل موسيقي (کمپزسيون) را نزد محمود ادامه مي دهد و پس از تشکيل ارکستر سم�? ونيک تهران به رهبري پرويز محمود در سال 1321، حنانه در س�? مَت هورن نواز اول اين ارکستر مشغول به کار مي شود و همزمان در هنرستان موسيقي نيز به تدريس ادامه مي دهد. در سال 1331 با مهاجرت پرويز محمود و روبيک گريگوريان به خارج کشور، حنانه رهبري ارکستر سم�? ونيک تهران را بر عهده مي گيرد. در اين سال ها آثار مختل�? ي را با ارکستر اجرا مي کند و موسيقي �? يلم مستند ايران طلاي سياه را مي نويسد. در سال 1333 اثر معرو�? خود سوئيت شهر مرجان را مي سازد و آن را در کنسرتي با مناسبت هزاره ي ابن سينا با ارکستر سم�? ونيک اجرا مي کند. بعد از اجراي اين کنسرت مو�? ق به اخذ بورس تحصيلي در ايتاليا از آقاي چرولي، س�? ير وقت اين کشور مي شود و براي تحصيل به ايتاليا مي رود.

از سال 1333 تا 1335 در مدرسه ي عالي موسيقي واتيکان به تحقيق در مورد موسيقي مذهبي اروپا مي پردازد و موسيقي عروس دجله را هم در اين ايام مي نويسد. از سال 1336 تا 1339 نزد مانسترو کاردوچي در ر�? م به تحصيل در رشته ي کمپزیسيون مشغول مي شود و براي تامين کمک هزينه تحصيلي خود همراه با حسين سرشار و پروين زرين پور به کار دوبلاژ �? يلم هاي ايتاليايي به �? ارسي مي پردازد. تحصيل در رشته ي موسيقي �? يلم در چينه چيتا زير نظر کاند�? لّي و �? رارا، رهبران ارکستر، از �? عاليت هاي ديگر او در اين سالهاست. حنانه در سال 1340 با کوله باري پر از دانسته ها و تجربه ها به ايران باز مي گردد و دوره تازه اي از �? عاليت هنري را آغاز مي کند. در همين سال اثر دوئه پتسي پر ارکسترا (دو قطعه براي ارکستر) را به شيوه دودکا�? ونيک خلق مي کند، امّا تصميم مي گيرد که براي ارتقا و جهاني کردن موسيقي ايراني، شيوه اي خاص را برگزيند، نه اين که به شيوه غربي بنويسد. او با پيروي از اين ايده به نوشتن آثاري ارکسترال، پلي �? ونيک و هارمونيک روي تم هاي موسيقايي گوشه و کنار سرزمين خويش مي پردازد و مي کوشد تا به سبک شخصي يا بيان ويژه ي خود دست يابد. به تعبير حنانه، نوشتن موسيقي به شيوه مدرن يا دودکا�? ونيک، ا�? زودن�? چيزي به �? رهنگ غرب است، نه به �? رهنگ ايران زمين. در اين تلاش و براي رسيدن به اين خواسته است که در پي تحقيق و مطالعه گسترده در زمينه موسيقي ايراني، مو�? ق به اختراع هارموني زوج مي شود. در سال 1341 به عضويت شوراي موسيقي راديو درمي آيد و سپس رياست آن را عهده دار مي شود. در همان سال ارکستر �? ارابي را در راديو تشکيل مي دهد و در مقام رهبري و سرپرستي هنري ارکستر، آثاري را براي اين ارکستر مي نويسد و اجرا مي کند. ترجمه جزوه ارکستراسيون اثر شارل کوکلن از �? عاليتهاي ديگر حنانه در همين ايام است.

در �? اصله سالهاي 44 تا 47 از طريق اداره راديو به سمينار بين المللي آهنگسازان راديو و تلويزيون يونسکو اعزام مي شود و يکي از آثار خود به نام اوراتوريو را در آنجا اجرا مي کند. در سال 1346 موسيقي �? يلم عروس دريا و الماس 33 را مي نويسد. پس انحلال ارکستر �? رابي، مدرسه ي موسيقي راديو - تلويزيون ايران را تأسيس مي کند و گامهاي مثبت و مو�? قي در تربيت خواننده و نوازنده براي اين سازمان برمي دارد. حنانه در نخستين جشن هنر شيراز قطعه کاکوتي را که يکي از غني ترين آثارش محسوب مي شود، با ارکستر مجلسي تلويزيون اجرا مي کند و مو�? ق به دريا�? ت جايزه ي گراندماسيون مي شود. در دومين جشن هنر نيز قطعه ي کاپريس براي پيانو و ارکستر به رهبري �? رهاد مشکات اجرا مي شود. تصني�? اين قطعه که يکي از قوي ترين آثار پيانوي حنانه براي موسيقي ايراني و با هارموني شخصي اوست، از سال 1955 در رم شروع شد و تا آخرين سالهاي زندگي حنانه چندين بار تغيير يا�? ت و به گ�? ته خود او، آن چيزي نشد که او مي خواست و به همين دليل حنانه آن را «کاپريس لعنتي» مي ناميد. ويرايش سوم اين اثر اخيرآ با اجراي اميرعلي حنانه در استوديو ضبط شده است. در سال 1350 جايزه بهترين موسيقي �? يلم (�? رار از تله) نصيب حنانه مي شود. موسيقي �? يلم گرگ بيزار در �? اصله سالهاي 51 و 53 نوشته مي شود و از سال 1354 موسيقي �? يلم را کنار مي گذارد و به تحقيق ادامه مي دهد.

چاپ اول کتاب گامهاي گمشده در سال 1357 منتشر مي شود و سال هاي بعد نوبت به تحقيق درباره موسيقي قديم ايران و تالي�? و ترجمه کتابهاب ارکستراسيون(جلد دوم) ، �? رهنگ موسيقي و ترجمه و ت�? سير «مقاصدالالحان» مي رسد. در سال 1366 موسيقي مجموعه تلويزيوني هزاردستان و در سال 1367 موسيقي �? يلم «سلام، سرزمين من» ساخته مي شود. اين آخرين �? يلم سينمايي است که حنانه موسيقي اش را مي نويسد. امپرومپتو راگيا آخرين اثر حنانه، برگر�? ته از تم اصلي موسيقي �? يلم سلام، سرزمين من، قطعه اي است در دو موومان که مانند قطعه لالايي (1356) براي پيانو و بر اساس هارموني خاص حنانه نوشته شده است (راگيا بر گر�? ته از شعر راگيا سروده شهين حنانه است).

زنده ياد مرتضي حنانه در 24 مهر 1368 به علت بيماري سرطان، چشم از جان �? رو بست و در 29 مهر در امام زاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. روانش شاد و يادش گرامي باد.