آثار بزرگان ادب فارسی در زبان اسپانيايی

[Leon]

آثار بزرگان ادب فارسی در زبان اسپانيايی

پدرام فرزاد



کتاب دو زبانه (فارسی – اسپانيايی) رباعيات حکيم عمر خيام نيشابوری از روز جمعه، دهم مارس، در قفسه های کتابفروشی های اسپانيا قرار گرفت.
ترجمه اين کتاب حاصل کار مشترک کلارا خانس، شاعره اسپانيايی و احمد طاهری، روزنامه نگار و مترجم ايرانی است.
انتشارات آليانزا (Alianza Editorial) اين کتاب را در ۲۱۶ صفحه به چاپ رسانده است.
برگردان رباعيات خيام ششمين اثر مشترک کلارا خانس و احمد طاهری در طول ۱۵ سال همکاری مستمر آنهاست.
آنها پيش از اين رباعيات مولوی، گلچين اشعار نيما يوشيج، سهراب سپهری و احمد شاملو، سروده های ابوسعيد ابوالخير، ۱۰۱ غزل از حافظ شيرازی و رسايل و مناجات خواجه عبدالله را به اسپانيايی برگردانده اند. از ميان اين آثار، رسايل و مناجات خواجه عبدالله در انتظار نوبت چاپ است.
اولين برگردان مشترک آنها يعنی رباعيات مولوی توسط سازمان جهانی يونسکو به شکل دو زبانه انتشار يافت.


قبل از نشر اين اثر، بيشتر کتاب خوانان اسپانيايی، رباعيات را منحصر به خيام می دانستند چرا که حکيم نيشابور مشهورترين شاعر ايرانی در بين مردم اسپانياست.
کلارا خانس پيش از اين، کتاب ما هيچ، ما نگاه سهراب سپهری را به اسپانيايی ترجمه و نشر داده بود. وی گرايش خود به ادبيات ايران را نتيجه يک ماجراجويی فرهنگی توصيف کرد.
خانم خانس در اين باره گفت:„در اواخر دهه هشتاد ميلادی تنها گلچين موسيقی ايرانی مرا يک خواننده معروف اسپانيايی به امانت گرفت اما هرگز حاضر به بازگرداندن آن نشد. در اوايل ۱۹۹۰برحسب اتفاق آگهی کنسرت موسيقی شهرام ناظری را در جشنواره پاييز مادريد ديدم و به تماشای آن رفتم. موسيقی و آواز اصيل ايرانی مرا به وجد آورد. اين باور را يافتم که اگر موسيقی ايران دراين حد زيباست، شعر معاصر اين کشور نيز بايد اينگونه باشد، نهايت اين ماجرا شناختن اشعار سهراب و ترجمه ما هيچ، ما نگاه بود”.
خانم خانس تصريح می کند که روی آوردن وی به ترجمه اشعار کلاسيک پارسی حاصل توجه فراوان به موسيقی اصيل ايرانی و ترغيب مترجم ايرانی اين آثار بوده است و احمد طاهری نيز اعتقاد دارد در ترجمه شعر حتما بايد يک شاعر به زبان مقصد دخيل باشد.
کلارا خانس که با هفت زبان آشنايی دارد، در زمينه شعر جوايز و نشانهای متعددی را به دست آورده و در سال ۱۹۹۷ نيز جايزه ملی ترجمه را به اين مجموعه افزوده است.
انتشار اين دو اثر مولوی و سپهری و چاپ همزمان دو ترجمه متفاوت از بوف کور صادق هدايت در اوايل دهه نود توسط آروخيليو ليموزين و زهرا بهنام به ترجمه آثار ادب فارسی به اسپانيايی رونق بخشيد.
از تاريخ ترجمه های قديمی تر آثار فارسی به اسپانيايی اطلاعات دقيقی در دست نيست و دليل آن اندک بودن ارتباط مستقيم بين مردم و اهل ادب دو کشور بوده است.


مهمترين ترجمه ادبی در اين زمينه اوايل دهه ۱۹۵۰ ميلادی توسط رافائل کانسينو آسنس Rafael Cansino Assens با عنوان شاعران پارسی صورت گرفت. با اين حال اين اثر تا چهل سال بعد يعنی سال ۱۹۹۱ از چرخه نشر به دور و غريب مانده بود.
کانسينو آسنس به زبانهای متعدد تسلط داشته اما در باره اينکه گلچين پارسی خود را به طور مستقيم از زبان فارسی ترجمه کرده يا نه، ترديدهايی وجود دارد.
مسلم اين است که شمار ترجمه های مستقيم از فارسی به اسپانيايی تا اواسط دهه هشتاد اندک بوده است. ترجمه های صورت گرفته از طريق زبان واسطه تا حد زيادی بر کيفيت و مفاهيم، به ويژه در زمينه آثار ادبی تاثير گذار بوده به طوری که حتی برخی از آثار منظوم در قالبی شبيه نثر انتشار يافته است.
در زمينه شعر نوين پارسی خانس و طاهری، کتاب سه شاعر ايرانی را با گلچيينی از سروده های نيما يوشيج، سهراب سپهری و احمد شاملو نشر داده اند. در اين کتاب شعر بلند صدای پای آب سپهری به همراه اشعار متعددی از نيما و شاملو در کنار هم قرار گرفته اند.
در همين سالها کلارا خانس مکاتباتی را با احمد شاملو صورت داد و به توصيه شاعر بزرگ ايران، کار ترجمه رباعيات ابوسعيد ابوالخير را با همکاری احمد طاهری تحقق بخشيد.
انتشار دو زبانه کتاب رباعيات محکم و پر نشاط ابوسعيد توسط موسسه انتشاراتی تروتا Trotta تاثير بيشتری در شناساندن اين قالب شعر فارسی به مردم اسپانيا داشت.
خانم خانس در اين مدت کتابهای اسرارنامه فريدالدين عطار نيشابوری را با همکاری سعيد غربی و تولدی ديگر فروغ فرخزاد را به اسپانيايی برگرداند و روانه بازار کتاب کرد.
احمد طاهری درباره وضعيت برگرداندن آثار ادبی فارسی به اسپانيايی می گويد: شمار افراد با انگيزه و مسلط به ترجمه مستقيم رو به افزايش است و آثار متعددی که از ادب فارسی در سالهای اخير توسط افراد مختلف و در نقاط مختلف اسپانيا نشر يافته، گواه اين نظر است.
نازنين اميريان از مترجمان آثار فارسی به اسپانيايی است که از جمله کارهای او می توان به کتاب آشپزی ايرانی اشاره کرد.
خواکين رودريگز اسپانيايی نيز که به فارسی تسلط دارد به اين مجموعه پيوسته است. آقای رودريگز به تازگی کتاب سو و شون اثر سيمين دانشور را به اسپانيايی برگردانده و منتشر ساخته و هم اکنون در انديشه نشر گلستان سعدی است.
با آنکه مخاطبان آثار ايرانی در اسپانيا را طيف مشخصی دربر می گيرد، معمولا موسسه های انتشاراتی اين کشور از ترجمه های خوب استقبال می کنند.


برخی از اين آثار توسط موسسه های انتشاراتی صاحب نام به بازار کتاب راه يافته که اين مسئله از يکسو مشوق مترجمان است و از سويی ديگر دامنه مخاطبان را گسترده تر می سازد.
کلارا خانس معتقد است که برای معرفی جامع آثار اديبان معاصر و کلاسيک ايرانی هنوز بايد کار بسيار زيادی در اسپانيا صورت گيرد. وی می گويد که زمينه مناسبی برای پذيرش اين آثار وجود دارد اما ترجمه اين آثار، نياز به زمان و دقت بسيار دارد.
در مجموع شرايط کنونی بيانگر اين مسئله است که روند صعودی ترجمه آثار ادبی ايران به اسپانيايی که از ۱۵ سال پيش آغاز شده ، همچنان ادامه دارد.
اکنون بيشتر مترجمان حرفه ای در انتظار چاپ آثاری هستند که به موسسه های انتشاراتی تحويل داده اند و در عين حال کارهای تازه ای را به دست گرفته اند تا از شتاب اين روند کاسته نشود.