چه خوب که شهریار مرد و ندید

[Leon]

ضوع :چه خوب که شهریار مرد و ندید

نویسنده : نیما رضایی

چند سالی است که بحث افت موسیقی ایران در بین اهل هنر مطرح است و هر کس از دید خود نظری میدهد که موسیقی ایران نابوده شده ، گذشته ها شعر ها شعر بود ، موسیقی روح داشت و ... اما همه انتقاد می کنند و دیگری را مقصر قلمداد می کنند. در این مجال می خواهم به یکی از دلایل این افت بپردازم که به عقیده من عمده ترین مشکل اوضاع و احوال موسیقی ماست.

سالها به این نکته فکر می کردم که چرا ترانه و موسیقی پیش از انقلاب با آنچه پس از انقلاب در داخل و خارج می شنویم آنقدر متفاوت است و متاسفانه در بیشتر موارد افت فاحشی را نشان می دهد. از دلایلی همچون بسته بودن مجراهای یادگیری موسیقی و ترانه ، یکسونگری، عدم تخصیص بودجه ، مجال ندادن به جوانان ، کمبود امکانات ، مطرب انگاری و ... که بگذریم (که از نظر من این عوامل سهم کمتری در شکل گیری این معضل داشته اند.) به بی فرهنگی دست اندرکاران موسیقی میرسیم.

آری! منظور من دقیقا همین کلمه است ، بی فرهنگی. چطور انتظار داریم که از دل جامعه ای که بی فرهنگی در آن نوعی فرهنگ شده است هنرمند فخیم پا به عرصه هنر بگذارد؟ می خواهید بدانید این بی فرهنگی از کجا پدید آمده؟ به عقیده من از مدارس و رسانه ها. به کتابهای درسی نگاه کنید. هر روز از حجم کتاب ادبیات کم می شود.

روزگاری دانش آموزان موظف به حفظ اشعار بودند اما اکنون هر روز شعری از اشعار مفاخر این مملکت از این کتابها حذف می شود. با این روند به جرات می توان گفت که سالهای نه چندان دور جز نامی از سعدی و حافظ و فردوسی و دیگر یزرگان بر خیابانها چیزی باقی نمی ماند.

بحث را به درازا نمی کشیم. تنها می خواهم جواب این سئوال را بدانم که چند درصد ترانه سرایان ، آهنگسازان و آوازخوانان ما با حافظ و فردوسی و مولانا آشنا هستند؟ اگر به یکی از آنان بگوئیم که غزلی را حتی از روی نوشته (نه از حفظ) به درستی بخواند و معنا کند قادر به انجام این کار هست؟ حال همین خواننده از شبکه ماهواره ای پرطرفدار ماهواره ای میخواند: „از سر راه درت میکنم ، پیش همه بدت میکنم” یا میخواند :„برو برو دلم جای دیگه دیگه هست دیگه نمی خوام ببینمت” از شاعر (توهین بزرگی به هنر میکنم که این نااهلان را شاعر می نامم) آواز خوان ، آهنگساز گرفته تا مدیر شبکه تلویزیونی همه گرفتار همین بی فرهنگی هستند

متاسفانه و صد افسوس که برخی آوازخوانان قدیمی ما هم اینگونه اند. تنها به موردی بسنده میکنم. در مراسم تدفین خانم مهستی یکی از آوازخوانان با سابقه و پرطرفدار اینگونه می خواند : „علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را” (تن استاد شهریار در گور لرزید) و جالب آنکه همین آوازخوان در مراسم تدفین خانم سوسن هم همین اشتباه را انجام داده بود و جالبتر آنکه هیچ کس پس از مراسم به وی تذکر نداده که شما مصرع دوم را از بیتی دیگر خواندید.

عامل این فرهنگی را از همین جا جستجو کنید. سالها این گلایه شنیده میشد که درهای موسیقی پاپ و رپ و ... در مملکت بسته است. اما اکنون که انواع هزلیات تهوع آور را از منابع زیرزمینی می شنویم باز هم بهانه ای داریم؟ وقتی گوینده خبر یا برنامه های پرطرفدار تلویزیون ، کوچه بازاری ترین کلمات و سخیف ترین الفاظ را بکار می برند ، شما توقع دارید اوضاع فرهنگ بهبود یابد؟

اگر میخواهیم شعر یا ترانه را متحول کنیم ابتدا باید قالب کلی شعر و ترانه را بشناسیم و زوایا و گوشه کنارش آشنا باشیم. نیما خود یکی از بهترین صاحب نظران شعر کلاسیک بود و به همین دلیل بود که پدر شعر نو نام گرفت و تحولی ایجاد کرد. ترانه ما با بزرگانی چون ایرج جنتی عطائی ، اردلان سرفراز و شهیار قنبری که هر کدام ید طولائی در شناسایی ادبیات کهن ما دارند به اوج رسید. خیال پردازی ها و استعاره های ایرج ، ساده نویسی مفاهیم عمیق اردلان و واژه سازیهای شهیار همه برگرفته از همین درک ادبیات کهن ماست. اینان کوچه و بازار را در ترانه به محترمانه ترین وجه ممکن یاد میکنند : „گیج و ویج از خود گم شدنها” ، „هر کی میخواد با کلاشی سر کلاس نقاشی” .

در پایان می گویم : انتقاد کار بسیار ساده ایست. از من نویسنده این مطلب گرفته تا هر کسی که این نوشته را می خواند و انتقاد می کند، اگر از همین امروز خود به بازیابی فرهنگمان که سالها دنیا را در سیطره خویش گرفته بود نپردازیم ، هر روزمان بدتر از دیروز خواهد شد.