نوای شرق و همنوايی غرب

[Leon]

نوای شرق و همنوايی غرب در تالار آلبرت هال لندن

علی امينی نجفی


جشنواره سالانه موسيقی کلاسيک اروپايی که به وسيله بی بی سی امسال از ۱۶ ژوئيه تا ۱۱ سپتامبر در شهر لندن، برگزار می شود، يک برنامه کامل خود را به موسيقی خاور زمين اختصاص داد.
اين برنامه که در اختيار طرح هنری جاده ابريشم به سرپرستی يويو ما، موسيقی شناس و نوازنده برجسته ويولونسل گذاشته شده بود، روز يکشنبه (۱۵ اوت) به اجرا در آمد.
يويوما بهمراه نوازندگان ارکستر „جاده ابريشم”


يويوما هنرمند چينی تبار آمريکايی از سال ۱۹۹۸ طرحی را به عنوان „جاده ابريشم” پياده کرد که هدف آن گفتگو و مراوده فرهنگ های شرق و غرب از راه موسيقی بود. او با هدف کشف نزديکی ها و پيوندهای هنری دو نيم کره، عده ای از آهنگسازان و نوازندگان برجسته کشورهای گوناگون روی خط „جاده ابريشم” ، را گرد آورد.
يويوما عقيده دارد که شناخت فرهنگی شرق و غرب از يکديگر از زمان آن جاده تاريخی تا امروز، پيشرفت چندانی نکرده است. او بر آنست که يک داد و ستد فعال فرهنگی، به شکوفايی موسيقی هر دو طرف ياری می رساند. به گفته او: "هرگاه با سنتهای موسيقی بيگانه رابطه عميقی برقرار می کنيم، نواهايی می شنويم که در انحصار يک ملت نيستند. با آواهايی فرامليتی آشنا می شويم که به يک دنيای واحد تعلق دارند. ؟
اعضای گروه هنرمندانی هستند که هم موسيقی بومی منطقه خود را به خوبی می شناسند، هم به ارزش های موسيقی معاصر واقف هستند، و هم به همکاری و داد و ستد با موسيقی اقوام ديگر تمايل دارند. اين گروه در چند سال گذشته برنامه های پرباری را به اجرا گذاشته و سال به سال بر اعتبار و اهميت آن افزوده شده است.
نواهای رنگارنگ جاده ابريشم
برنامه ای که از „گروه جاده ابريشم” در جشنواره موسيقی بی بی سی به روی صحنه آمد، شامل شش قسمت بود که موسيقی شش اقليم „جاده ابريشم” را عرضه می کرد.
در بخش موسيقی مغولی، قطعه ای تحت عنوان „افسانه رودخانه هرلن” به اجرا درآمد. آهنگ واگويه يک داستان قديمی قومی است، که توسط يک آوازخوان زن و با همراهی چند ساز سنتی بيان می گردد. موسيقی بدوی، عبور کاروانيان را در درازنای صحرای گبی بازتاب می دهد. يويوما گروه نوازندگان چينی را با يک ساز محلی به نام مورين خور همراهی می کرد.
در بخش چينی اثری از ژاو جيپينگ به اجرا درآمد، تحت عنوان ماه بر فراز کوهستان گوان.
در اين قطعه تأثير موسيقی مدرن غرب بر موسيقی کلاسيک چين به خوبی قابل احساس بود.
جيپينگ يکی از برجسته ترين آهنگسازان معاصر چين است که به ويژه با تصنيف موسيقی متن برای فيلم های سينمايی شهرت به سزايی کسب کرده است.
موسيقی هندی نيز در اين برنامه با يک قطعه تازه معرفی می گردد، که رنگ و بوی غربی در آن محسوس است. سيتار، ساز مسلط موسيقی کلاسيک هند غايب است، اما در عوض طبلا، ساز خويشاوند تمبک، حضور فعال دارد، که با سازهای زهی اروپايی همنوايی می کند. آهنگساز گروه، سانديپ داس، يکی از بهترين طبله نوازان نسل جوانتر موسيقی دانهای هند است.
موسيقی مردمی ارمنستان، با دو قطعه از يافته های وارتابد کوميتاس (۱۸۶۹-۱۹۳۵) موسيقی شناس برجسته ارمنی، در برنامه حضور دارد. هر دو قطعه آثاری کلاسيک به شمار می روند، با همان لحن آشنای موسيقی ارمنستان، نواهای شورانگيزی که از شادی های ساده و حسرت های عميق حکايت دارند.
در بخش معرفی موسيقی قوم روما (اقوام کولی شرق اروپا) قطعه شاد و پرشوری به اجرا در می آيد که تمام نوازندگان با سازهای گوناگون و ناآشنای خود آن را همراهی می کنند.
شبهای ايرانی نيشابور کيهان کلهر، آهنگساز ايرانی با بينش جهانی


يکی از مفصل ترين بخش های برنامه، و شايد مهمترين قسمت آن به يک اثر ايرانی داده شده است از کيهان کلهر، آهنسگاز ايرانی که در سالهای اخير در معرفی موسيقی معاصر ايران به عرصه بين المللی گام های بلندی برداشته است. در اجرای اين اثر يازده ساز ايرانی و غربی شرکت دارند. جدا از خود کلهر که کمانچه نواز است، نوازندگان سازهای ايرانی عبارتند از: سيامک آقايی (سنتور) و سيامک جهانگيری (نی).
پيش از اجرای موسيقی ايرانی، يويوما در معرفی و ستايش از ساز ايرانی کمانچه سخن می راند و آن را با ساز خود، يعنی ويولونسل، خويشاوند می خواند. به راستی هم با قطعه کوتاه و بديعی که کلهر با اين ساز کوچک ارائه می دهد، قرابت نوای آن با ساز ويولونسل به گوش می نشيند.
سپس قطعه „شبهای فيروزه ای نيشابور” در دستگاه چهارگاه نواخته می شود، با درآمدی اندکی طولانی با کمانچه، تا نوبت به بسط هارمونيک قطعه می رسد با فراز و فرودهايی زيبا و دلنشين. چند ساز زهی اروپايی نيز در اجرای قطعه شرکت دارند و رنگ و بوی تازه ای به آن می دهند.
اين برنامه با استقبال فراوانی روبرو گشت.
کيهان کلهر به همراه همکاران هنرمندش برای شرکت در جشنواره ويژه بزرگداشت موتسارت عازم نيويورک است. برنامه آنها روز ۲۳ اوت به اجرا در می آيد.