شیوه های بداهه نوازی در موسیقی سنتی ایران

**Amir** · Monday 8 January 2007

تا پیش ازحدود دو قرن پیش ، موسیقی سنتی ایران از 12 مقام – که نماد 12 ماه بود – تشکیل میشد . م�? هوم زمان ، در ساخت و اجرای موسیقی شرق به ویژه موسیقی قدیم ایران نقش عمده ای به عهده داشت و درهر زمان از روز یا شب ، مقام خاصی متناسب با آن زمان اجرا می شد . چنان که در موسیقی هند ، راگای صبح ، راگای عصر و یا راگای شب ، ناظر بر همین ویژگی نقش زمان است.

اسامی برخی آهنگ های به جای مانده از قدیم نشان می دهد که در مراسم و روزهای خاصی از سال ، ملودی های خاصی متناسب با این ایام اجرا می شده اند و مساله ی مناسبت زمان در اجرای موسیقی ایرانی رعایت می شده است.

یکی ازتغییرات مهمی که کمتر از دو قرن پیش در موسیقی ایران رخ داد ، تبدیل مقام های دوازده گانه قدیم به ه�? ت دستگاه اصلی و پنج آواز است. ردی�? نوازی و بداهه نوازی از پیامدهای این دگرگونی است. شیوه ی بسیاری از اساتید گذشته در اجرای ملودی های این دستگاه ها و آوازها به گونه ای است که شاید بتوان گ�? ت بداهه نوازی در آن جلوه ی نسبتا" کمتری دارد و نوازنده با بیان حس خاص خود بیشتر به اجرای ملودی های ردی�? می پردازد .

در این شیوه ی اجرا – یعنی ردی�? نوازی – ریتم تحرک درونی دارد و غالبا" به صورت متغیر و یا آزاد تحت تاثیر کلام اجرا می شود . به عبارت دیگر ، ساز در این شیوه نوعی موسیقی آوازی را که تحت تاثیر تکنیک های سازی است ، اجرا می کند .

از شیوه های مختل�? بداهه نوازی که با الهام اصولی و مبتکرانه از ردی�? به دست استادان بداهه نواز ارایه شده ، شیوه ی استادانی چون حبیب سماعی ، علی اکبر خان شهنازی ، ابولحسن صبا ، حسن کسایی ، �? رامرز پایور ، اصغر بهاری ، جلیل شهناز ، محمد رضا لط�? ی و ... است که در نوع خود حایز اهمیت و توجه خاص است.

شیوه ی دیگر بداهه نوازی ، شیوه ای است که در موسیقی موسوم به مح�? لی یا مجلسی متداول است. اشارات نوازنده به ملودی های ردی�? در این شیوه ی اجرا غالبا" عامه پسندانه است و ریتم ها و ملودی ها به صورتی ساده و نسبتا" دور از ارزش های هنری ارایه می شود .