تنبک نوازان" صاحب سبک"

[shahrdad]

ضمن سلام
همانطور که میدانیم ساز تنبک در گذر زمان بیش از هر ساز ایرانی دستخوش تحول و تکنیک بوده است یا به عبارتی از حیاط خلوت خارج و با اقبال عمومی چشمگیری مواجه گردیده تا آنجا که وقتی صدای ساز تنبک نوازان پنج-شش دهه قبل را میشنویم تفاوت زیادی به لحاظ کمیت و کیفیت در حرکات به گوش میرسد(آنکه صدا و همراهی تنبک قدما لطف و صلابت خاص خود را دارد بحث دیگریست) اما این روند بالانشینی تنبک که مسلماً حاصل زحمات طاقت فرسای امثال مرحوم تهرانی -رجبی و... بوده است با توجه به جایگاه ویژه اش نسبت به گذشته-خود باعث شاخص شدن شیوه نوازندگی گروهی از نوازندگان گردیده است که خود بخود آن شیوه و یا (سبک) باعث ایجاد دسته بندی در نوع نواختن و گرایش و تاثیر گرفتن نسل جدید نوازندگان تنبک بوده است.مانند سبک مرحوم فرهنگفر.
سوال من از دوستان در حقیقت شامل دو بخش است:
1-نوازندگان صاحب سبک از قدما تا کنون که میتوان دیگر نوازندگان را متاثر از آنها دانست نام ببرید شاید به نامی برخورد نمائیم که علی رغم تاثیر گذاری مظلوم واقع گردیده است.
2-تصور میکنید کدامیک از نوازندگان حال حاضر را میتوان به دارای سبک شدن نزدیک دید(در صورت امکان با ذکر دلایل فنی) تا بتوان او را هم در آینده جزو نامهای ماندگار دانست؟

[Kamanche]

با سلام به جناب شهرداد
آقا ما اولین نفریم گویا و جسارت میکنیم یه مطلبی مینویسیم.
در مورد سوال اول باید بگم که بستگی داره چجوری به نواختن تنبک نگاه کنیم . اگر به اون شیوه ی خاص تنبک نوازی دوران قاجار هم نظر داریم ، بله مثلما کسانی بودند. که بالاخره این جریان رو به جلو آوردند.
اما شاید اکثریت جامعه ی موسیقی چیزی به اسم تنبک نوازی رو مصادف با ظهور استاد تهرانی میدونند. و مسلمه که در این میان ابتدا باید از استاد تهرانی نام برد که نسل اول رو مستقیم و غیر مستقیم پرورش میدن و جلوتر که میایم محمد اسماعیلی ناصر فرهنگ فر و بهمن رجبی (به ترتیب سن نوشتم) و روی نسل سوم که خودم دارم به عینه میبینم و خودم هم از همین نسل هستم هنوز هم تاثیرات اساتید یاد شده به وفور دیده میشه به علاوه حضور پر رنگ کسانی مثل پژمان حدادی و نوید افقه در میان نسل جدید تر به وضوح قابل مشاهده س.
سوال دومتون رو هم به نظرم همین دو نفر پزمان حدادی و نوید افقه شامل میشن. دلایلش هم به نظرم حضور پررنگ تر در گرو ههای موسیقی و اجراهای متعدد و نو با اساتید بزرگ موسیقی ایران. نگرش جدیدی که نسبت به تنبک نه فقط به عنوان یک ساز همراهی کننده ی ساز های دیگه داشتند و همینطور استفاده از تکنیک های بدیع و نو در تنبک نوازی چنان که در اساتید گذشته کمتر دیده شده و نگرش خاص خودشون نسب به ریتم.

[خان]

مرسی شهرداد جان بحث خیلی خوبی راه انداختی.

همان طور که گفتی تمبک از هر سازه دیگه ای بیشتر دستخوش تغییرات شده است. و بیشتر از هر سازی هم تاثیر گذار بوده و هست.

یکی از موضوعاتی که شاید فکر همه ما رو به خودش جلب کنه اینه که ،اصلا دوستان سبک یعنی چی؟به چه کسی صاحب سبک گفته میشود؟آیا هر کسی که تنها حرکت و تکنیکی را به مجموعه داشته های یک ساز اضافه کنه صاحب سبک محسوب میشه؟؟؟

با یک نگاه اجمالی به تاریخ مکتوب و قابل رویت تمبک میتونیم ببینیم که در زمان دور و در عصر قاجار به تمبک به عنوان سازی سبک نگاه میشد و کمتر کسی به ساز و نوازنده آن بها میداد ، به علت همین نگرش هم بود که کمتر کسی به خود جرات تمبک نواختن میداد.
ولی همان طور که دوستان گفتند تحول نو در تمبک و تمبک نوازی از عصر استاد حسین تهرانی آغاز شد ،همه جای این انجمن در این مورد بحث شده و بازم میگم که تمبک از زمان تهرانی شخصیت و اعتباری دوباره یافت و در ادامه توسط اساتید دیگر والا مقام شد.

یکی از کار هایی که مرحوم تهرانی به نحو احسن انجام داد ،اجرای تمبک نوازی به وسیله نت و به کمک استاد صبا بود،استاد صبا به تهرانی خط و مسیر را نشان داد و ایشون به بهترین نوع تمبک را متعالی کرد ،تمبک از فرش داشت به عرش قدم میگذاشت همه و همه مبهوت تمبک نوازی تهرانی بودن و این سبک را با کسانی که در عروسی و مجالس بزم ساز میزدن مقایسه میکردن.
واقعا تغییرات گشرف بود ،و همه انگشت به دهان از هنر استاد تهرانی.
پس:::: در ابتدا حسین تهرانی سازه ما رو دوباره معرفی کرد.
روحش شاد.

بعد از تهرانی اساتید بزرگی همچون استاد امیر ناصر افتتاح و محمد اسماعیلی پا به عرصه تمبک نوازی گذاشته اند و کم کم اسم و رسمی برای خود پیدا کردن و چهره شدن.
استاد افتتاح از شاخص ترین اساتید موسیقی ایران هست. مردی که نه تنها تمبک نوازیش بلکه شخصیت و رفتار و منشش زبان زد بود و همین رفتار هم از نگاهی دقیق به نفع ساز دوباره متولد شده تمبک بود تا هر چه بیشتر پا بگیرد متعالی تر شود.
هیچ کس در تاریخ تمبک نوازی ایران به اندازه استاد افتتاح شاگرد نداشته و شاگرد پرورش نداده،بسیاری از آنها چهره شدن و خیلی ها هم با وجود استعداد نتوانستن به جایی برسن.

امیر ناصر افتتاح سبکی جدید را به تمبک نوازی افزود و آن استوار بودن در عین ساده بودن هست. استاد افتتاح تمبک را خیلی شسته رفته میزد و ریتم رو فوق العاده خوب میشناخت.
اگر دقت کرده باشید ایشون از هر کس دیگه ای بیشتر با اساتید این مملکت ساز زده و این امر دلیلش به غیر از مسلط بودن بر ساز نیست.
غیر ممکن بود ایشون ریتم رو گم کنه و در جایی هم که نوازنده تار یا سازه دیگه ای ضد ضرب میزنه با مشکل مواجه شود.
خیلی ها میخواستن با افتتاح ساز بزنن چون تمبک را ساده میزد ولی به بهترین شکل به صورتی که آنچنان محو تمبک نواختنش میشی که نیازی به تکنیک اضافه ندارد. همه میخواستن با افتتاح ساز بزنن چون خیالشون از تمبک راحت بود که فرد کار بلدی همچون افتتاح وجود دارد که محال است در ساز زدن دچار تردید شود و مشکل پیدا کند.

جالبه که آقای رجبی در مورد ایشون میگه :::افتتاح استاد خوبی بود نه نوازنده خوبی!!!
عجب!!!

استاد محمد اسماعیلی که عمرش زیاد باد ، از ادامه دهنده های راه تهرانی بوده و هست کسی که بهترین دوران عمرش ،یعنی زمانی که هر نوازنده تازه پخته میشه و گل میکنه مصادف شد با انقلاب و جنگ و در پی این رخ داد ها استاد خانه نشین شد و کمتر دست به فعالیت میزد.
پس یادتون باشه که محمد اسماعیلی یکی از بهترین دوران خود را در خانه و خلوت گذراند.
ولی عشق به مرحوم تهرانی مانع از دلسردی استاد شد.

یکی از ویژگی های محمد اسماعیلی این است که تمامی ویژگی های استاد خود یعنی تهرانی را دارد و به آنها تکنیک های بسیاری افزوده است ،که همه به دل مینشیند و آن خشکی ریتم های تهرانی را ندارد،حرکاتی که الان کمتر نوازنده ای اجرا میکند ،ولی چشم هر شخصی را به خود جلب مبکند.
نمونه های این تکنیک ها رو میتوانید در هم نوازی با استاد فرامرز پایور ببینید یا در همنوازی با استاد عالی مقام جلیل شهناز.
محمد اسماعیلی از دستانی سریع برخوردار هست ولی در خیلی از همنوازی ها اجرا با کوبیدن شدید روی ساز همراه بود.
یادتان باشد که استاد اسماعیلی به گفته خود تهرانی بهترین شاگرد ایشون بوده و خود محمد اسماعیلی هم میگوید که نوکر و غلام مرحوم تهرانی هست و با یاد حسین تهرانی زندگی میکند.

از عشق و علاقه استاد محمد اسماعیلی به تمبک و موسیقی همین بس که ایشون با داشتن سنی حدود 73 سال میرود و کتاب استاد خود را در استودیو میزند و در اختیار علاقه مندان قرار میدهد و هنوز هم به پرورش شاگرد مشغول است. به عقیده من استاد اسماعیلی را باید دارای سبک دانست ایشون آن روی تمبک نوازی به سبک تهرانی را به همه نشان داد ،استاد پایور هم بعد از تهرانی سالهای زیادی را با اسماعیلی ساز زد. به عقیده من استاد اسماعیلی دارای سبک هست ولی اساتید قدیمی باید قبول کنن که تمبکی که الان خیلی از جوان ها میزنن هم نو آوری هست و نباید آن ها را رد کرد و خشک و سفت عمل کرد.
خدا حفظش کنه.

[خان]

نوشته ها رو به دو بخش تقسیم میکنم تا خسته نشید و ادامه بدیم به بحث.
در ادامه من عقیده خودم رو در باره استاد ناصر فرهنگفر استاد بهمن رجبی و اساتید جوان میگم.

فقط از دوستان میخوام که تنها خواننده نباشن و به ما ملحق شن.
این بحثی که دوست عزیزم شهرداد راه انداخته خیلی جالبه و خیلی هم جا داره من خودم میخوام خیلی از حرف هایی که تا حالا در این انجمن نگفته ام را بزنم و نظر شخص خودم رو بگم.
و از حرف هام دفاع کنم.

منتظر نظر شما عزیزان هم هستیم.

موفق و پیروز خواهی بود.

[shahrdad]

از کمانچه نازنین و خان بزگوار بسیار سپاسگزارم جهت همراهی با این بحث و بسیار هم استفاده کردم همچنان ادامه خواهیم داد امشا اله با حضور دیگر دوستان صاحبنظر و در نهایت به اتفاق به جمع بندی خواهیم رسید و مطمئناً این بحث میتواند جای بسط و طرح زیرشاخه های فراوانی داشته باشد.

[rhusseiny]

من تا قبل از این که DVD کلاسها و سخنرانی های استاد رجبی رو از فروشگاه بخرم، خیلی راجع به درستی یا نادرستی انتقادهایی که به ایشون میشد فکر نکرده بودم. اما حالا که تقریبا تعداد زیادی از این ویدیوها رو دیدم، نکات زیر به نظرم میرسه:
1- استاد بلامنازع حال حاضر تمبک ایشان هستند. من ادعا نمی کنم کار همه ی تمبک نوازان رو دیدم، اما آنچه از اجراهای استاد دیدم „اندر وصف ناید” و بر این باورم که آن دسته از نسل جوان هم که در این مقوله حرفی برای گفتن دارن مستقیم یا غیرمستقیم شاگرد سبک او هستند.
2- در طی سنوات گذشته، آنچنان که باید و شاید نه تنها از ایشان تقدیر نشده بلکه برعکس توسط تعدادی افراد تاثیرگذار (به لحاظ اجتماعی) اما بی اخلاق و بی انصاف به وی نسبتهای ناروای بسیاری داده شده است. این نسبتها و حرفهای ناروا گاه آنچنان ناجوانمردانه ایراد شده اند که باعث می شوند استاد رجبی در مقام پاسخگویی برآشفته شده و الفاظی را که چندان شایسته ی بیان شدن در مجامع عمومی نیستند، به زبان آورد. خود من شخصا آرزو می کردم که ای کاش استاد در این گونه موارد به استناد „جواب ابلهان خاموشی ست” ، سکوت پیشه میکردند، اما باید استاد رجبی باشیم تا به درستی حال و روز ایشان را در لحظات شنیدن حرفهای ناروا درک کنیم (که نیستیم).

[shahrdad]

دوستان دیگر...

[خان]

من فکر میکنم که ناصر فرهنگفر از تاثیر گذار ترین افراد بر ساز تمبک بود .

دوستان عزیز عمر هنری استاد فرهنگفر کوتاه بود ،و کتابی همچون بهمن رجبی یا حسین تهرانی نداشته ،ولی یک نعو و شیوه جدیدی از تمبک نوازی را معرفی کرد که مورد پسند بسیاری از اهل فن بوده و هست.

پختگی و آشنایی کامل بر ساز و تسلط بی چون و چرا روی تمبک باعث شده که آثار فرهنگفر در یاد ها بماند.
تعداد کار های استاد فرهنگفر زیاد نیست ولی ریتم هایی که در این کار ها از جمله آستان جانان استفاده کرده همیشه جاودانه خواهد ماند.
یکی از ویژگی های تمبک ناصر فرهنگفر صدای دلربا و دلنشین ساز بود ،به طوری که خیلی از اساتید میگفتن ساز فزهنگفر برای خواب خوب هست و آرامش میده.
همه این دلایل باعث شده تمبک نوازی فرهنگفر با وجود عمر کوتاه و کم در یاد هنر دوستان باقی بماند و جاودانه شود.
یکی از ویژگی های ساز زدن ایشون ضد ضرب های به موقع و ریتم های لنگ و صدای پخته ریز بود ،که انصافا حرف نداره .

[shahrdad]

دوستان نظرتون در مورد:ارژنگ کامکار-مرتضی اعیان و محموذ فرهمند بافی چیه؟

[Kamanche]

آخ . جناب شهرداد از چه کسی اسم بردید.
مرتضی خان اعیان .
بنده علاقه ی بسیار زیادی به نوازندگی ایشون دارم . به خصوص استیل خاص نوازندگیشون که بسیار بسیار جذابه.
ضمن اینکه ایشون علاوه بر نوازندگی با هنرمندان و گروه های سرشناس موسیقی به طور جداگانه از بنیان گذاران گروه های سازهای کوبه ای هستند . گروه ضربانگ که امروزه با نوازندگی هنرمندانی مثل پزمان حدادی و بهنام سامانی و ... در خارج از کشور فعالیت میکنه در بین علاقه مندان ایرانی و خارجی محبوبیت خاصی هم پیدا کرده با کوشش های ایشون شکل گرفت و بعد ها هنرمندان دیگری بهش اضافه شدند و بعدها خود آقای اعیان از گروه جدا شدند. اما متاسفانه در 8-7 سال اخی رایشون خیلی ناپیدا شدند و خبری ازشون توی محافل هنری نیست.

آقای کامکار هم به نظر بنده بعد از انقلاب یکی از ارکان تنبک نوازی در گروه های موسیقی ایرانی هستند. و نقششون در پیشرفت نقش تنبک نوازی در گروه های موسیقی غیر قابل انکاره. در آثار فوق العاده ای تنبک نوازی کردند که اگه بخوام اسم ببرم مطلبم طولانی میشه. هر چند گویا خودشون برای نقاشی که رشته ی هنری اصلیشونه وقت بیشتری میزارند. وب هنقاشی علاقه مند ترند.
ببخشید دیگه من تا این حد میتونم نظر بدم ...
مخلصیم

[shahrdad]

سپاس ازنظر شما دوست نازنین.
حقیر باید عرض کنم پیدا کردن زیباترین گل(به شکل مطلق) کاری شاید غیر ممکن باشد و شاید هم زیباترین گل وجود نداشته باشد اما گلهای خوشبو و زیبا زیاد هستند. گاه در بیابان گاه در باغ و گاه درگلخانه و...
پس هر گلی بوی خودش را دارد در دنیای تنبک نوازی هم اینچنین است. وقتی ناصر فرهنگفر با پنج حرکت صاحب سبک میشود و نامش جاودانه میماند و جهانگیر خان ملک با تکنیکهائی هرچند محدود بخش فراوانی از موسیقی گلها را به تسخیر در می آورد -امیر ناصر افتتاح با تنبک وقار و متانت می نوازد-رجبی تنبک را به جلو میبرد و... و... و... آیا میشود زیباترین گل را جست؟در مورد مرتضی اعیان که از شاگردان نام آور افتتاح است باید بگویم بسیاری به شدت تحت تاثیر تنبک نوازی او هستند از جمله حقیر. به تنبک ارژنک کامکار پس از شنیدن همنوازیهایش با شجریان بخصوص در مرکب خوانی شجریان و قطعه ماندگار جام جهان دوش با همه وجود سر تعظیم فرود آوردم و فرهمند بافی که ملایم نوازی توام با تکنیک او حدیثی دیگر است.

[خان]

از چنتا از دوستانم شنیده بودم که آقای اعیان دیگر به تمبک نوازی نمیپردازه و تمبک دست نمیگیره ، شاید هم شایعه ای بیش نبوده ، ولی به قول شهرداد و ویشتاسب تمبک نوازی ایشون هم دارای لطف فراوانیست ، و ریتم و از همه مهمتر دارای حالتی خاص میباشد ، و در نهایت اینکه ایشون یکی از موسیقی دان های با سابقه میباشد.
من آقای فرهمند رو با تمبک ساده و ریتم های تمیزش میشناسم به صورتی که تمبک نوازی ایشون من رو یاد ساده ولی استواز تمبک زدن امیر ناصر افتتاح میاندازد.
ایشون شاگرد های برجسته ای هم تربیت کرده از جمله کامبیز گنجه ای و نوید افقه.

[shahrdad]

دوستان عزیز میدونید که سرگردون ترین هنر جویان شاید تنبکی ها باشند. با ورودشان متدهای متفاوت یک خط و سه خط و...
سر راهشون قرار میگیره و اخیراً هم که آقای محمد اخوان در حامل یک خطی علائم رو تغییر دادند هرچند که با عدم استقبال این صنف مواجه گردید اما مصداق گل بود به سبزه نیز آراسته شد. بهرحال از تنبک نواری آقای اخوان بگوئید و نظرتان در مورد ایشان. بنده قطعات مختلفی از ایشون شنیدم همراه با سنتور مسعود شناسا-تار مرحوم بیگجه خانی-تک نوازی تنبک که الحق همه آنها زیبا بود و رنگ و بوی حرفه ای گری داشت.

[خان]

من بیشتر کار های تک نوازی ایشون رو دیدم نه کار های همنوازی .
کار های تکنوازیش خیلی خوبه و من خودم به شخصه ، حرکت های دوبلش رو خیلی میپسندم .
دست های خیلی سریعی داره و در زمره نسل بعد از افقه و گنجه ای و حدادی قرار میگیره.
اگر کار خاصی به خصوص تک نوازی ازشون دارین لطفا برازین تا لذت ببریم.
راستی در مورد نوید افقه و کامبیز گنجه ای و پژمان حدادی حرف نمیزنین؟؟؟

[shahrdad]

خان عزیز من منظور شما رو از قرار گرفتن آقای اخوان در نسل بعد از افقه و گنجه ای و حدادی متوجه نشدم. آیا منظور قدمت ایشان در نوازندگی است یا تکنیک نوازندگیشان؟

[خان]

راستشو بخوای از هر دو موردی که گفتی منظورم بود.