کهن ترین همنوازی جهان در ایران

[arian]

در کاوشی که بین سال­های 1961 تا 1966 میلادی در تپه «چغامیش» خوزستان (نزدیک دزفول) به دست پرفسور«دلوگاز» و«هلن. جی. کانتور» [1] صورت گرفته است، سندی پنج هزار ساله به دست آمده است که کهن­ترین همنوازی (ارکستر) جهان را در خود به یادگار دارد.
این باستان­شناسان در مورد این تصویر گفته اند :
«... این نمونه­های هنر تصویری با همه­ی اهمیتی که از نظر حالت هنری، و آگاهی ما به زندگی این دوران دارند، دارای ارزش­هایی هستند بسی از این بالاتر و اگر درست بگوییم سند نخستین دستاوردهای بشری هستند که ارزش جهانی داشته­اند. یکی از این نمونه­ها نخستین سندی است که بشر از موسیقی به شکل هنر سازمان یافته دارد، این تصویر یک گروه نوازنده را نشان می­دهد که در واقع پیشرو ارکسترهای امروزی را مجسم می­کند.

بر روی این تصویر چنگ بزرگی دیده می­شود که پشت سر آن نیمرخ نوازنده­ای زانو زده است. افزون بر چنگ نواز، نفر دومی دیده می­شود که با دست­های باز جلوی چیزی نیم دایره نشسته و طبل می­نوازد.
نوازنده­ی سوم دو چیز شاخ مانند به دست گرفته است. ما در آغاز می­پنداشتیم قاشک باشد. ولی روی تکه­ی دیگر به وضوح دیدیم که انتهای یکی از این شاخ­ها به دهان نوازنده می­رسد. بی­گمان نوازنده، یک آلت موسیقی بادی، که شاید بوق بوده، می­نوازد. یکی دیگر هم به دست دارد. نفر چهارمی که دستش را به گونه­ها برده، درست همان حالت آوازخوان را رادر که بعدها در هنر مصری یافته شد و هنوز هم در خاورمیانه این حالت را می­توان دید.
بنابراین در این تصویر با «ارکستری» روبرو هستیم که دارای سازهای زهی و ضربی و بادی است و خواننده­ای با آواز آنان را همراهی می­کند. تازه ارکستر گوشه­ای از صحنه است. نوازندگان جز طبل زن، به سمت راست برگشته­اند. برابر آن­ها مردی روی بالشی نشسته و میزی در جلوی خود دارد که روی آن خوراکی­ها و افشره­هایی چیده­اند و خدمتکاری مشغول پذیرایی است.
صحنه نمایشگر ضیافتی است همراه با موسیقی و احتمالا این ضیافت به آیین­های دینی نیز بستگی داشته است.[2]
باید چند نکته را نیز به این نوشتار افزود :
نخست اینکه، در سمت چپ لوحه نشانی از بریدگی می­بینیم، پس احتمالا سازهایی در طرفی که شکسته و اکنون وجود ندارد نیز وجود داشته است.
دو دیگر اینکه، این مراسم دینی نیست و بزرگی یا امیری را نشان می­دهد که در حال رامش است.
سه دیگر آنکه، آنچه روبروی این مرد است «خوان»[3] است مه ایرانیان روی آن غذا و شراب می­خورده­اند و نوشیدن نیز پس از صرف غذا بوده :

چونان خورده شد، خوان بیاراستند می رود و رامشگران خواستند
فردوسی

و این بیتی است که بارها در شاهنامه آمده است و اینک تصویر آن از پشت پرده­های پنج هزار ساله­ی روزگار بیرون می­آید !
این تصویر یک راز بزرگ دیگر را نیز روشن می­سازد و آن اینست که «چنگ»، سازی ایرانی است و چون در آن هنگام چنگ هفت وتری در ایران بوده پس نت­های موسیقی به ترتیبی که امروزه در جهان شناخته شده است در ایران حداقل پنج هزار سال مرتب شده بوده است!

برگرفته از سايت آريا بوم