روش های پیوند شعر و موسیقی

[yosefnejad]

...
دکتر حسین گل گلاب ،شاگرد استاد کلنل وزیری از جمله ی این شعرا ست.
...

سرود اي ايران

در شهريور 1323زماني که نيروهاي انگليسي و ديگر متفقين تهران را اشغال کرده بودند، حسين گل گلاب تصنيف سراي معروف، از يکي از خيابان هاي معروف شهر مي گذرد.
او مشاهده مي کند که بين يک سرباز انگليسي و يک افسر ايراني بگو مگو مي شود و سرباز انگليسي، کشيده محکمي در گوش افسر ايراني مي نوازد. گل گلاب پس از ديدنِ اين صحنه، با چشمان اشک آلود به استوديوي روح الله خالقي (موسيقي دان) مي رود و شروع به گريه مي کند.
غلامحسين بنان مي پرسد ماجرا چيست؟ او ماجرا را تعريف مي کند و مي گويد:
کار ما به اينجا رسيده که سرباز اجنبي توي گوش نظامي ايراني بزند ! سپس کاغذ و قلم را بر مي دارد و با همان حال، مي سرايد:
اي ايران اي مرز پرگهر
اي خاکت سرچشمه ي هنر
دور از تو انديشه بدان
پاينده ماني و جاودان
اي دشمن! ار تو سنگ خاره اي من آهنم
جان من فداي خاک پاک ميهنم...

همانجا، خالقي موسيقي آن را مي نويسد و بنان نيز آن را مي خواند و ظرف يک هفته، تصنيف „اي ايران” در يک ارکستر بزرگ اجرا مي شود.

سرود «اي ايران» دقيقا در 27 مهر ماه سال 1323 در تالار دبستان نظامي [دانشکد? افسري فعلي] و در حضور جمعي از چهره‌هاي فعال در موسيقي ايران متولد شد. شعر اين سرود را «حسين گل گلاب» استاد دانشگاه تهران سروده بود، و از ويژگي‌هاي آن، اول اين است که تک‌تک واژه‌هاي به کار رفته در سروده، فارسي است و در هيچيک از ابيات آن کلمه‌اي معرب يا غير فارسي وجود ندارد. سراسر هر سه بند سرود، سرشار از واژه‌هاى خوش‌تراش فارسى است. زبان پاكيزه‌اى كه هيچ واژه بيگانه در آن راه پيدا نكرده است، و با اين همه هيچ واژه‌اى نيز در آن مهجور و ناشناخته نيست و دريافت متن را دشوار نمى‌سازد.
دومين ويژگي سرود «اي ايران» در بافت و ساختار شعر آن است، به‌گونه‌اي که تمامي گروه‌هاي سني، از کودک تا بزرگ‌سال مي‌توانند آن را اجرا کنند. همين ويژگي سبب شده تا اين سرود در تمامي مراکز آموزشي و حتي کودکستان‌ها قابليت اجرا داشته باشد.
و بالاخره سومين ويژگي‌اي که براي اين سرود قائل شده‌اند، فراگيري اين سرود به لحاظ امکانات اجرايي است که به هر گروه يا فرد، امکان مي‌دهد تا بدون ساز و آلات و ادوات موسيقي نيز بتوان آن را اجرا کنند.
آهنگ اين سرود که در آواز دشتي خلق شده، از ساخته‌هاي ماندگار «روح‌الله خالقي» است. ملودي اصلي و پايه‌اي کار، از برخي نغمه‌هاي موسيقي بختياري که از فضايي حماسي برخوردار است، گرفته شده.
اين سرود در اجراي نخست خود به‌صورت کر خوانده شد. اما ساختار محکم شعر و موسيقي آن سبب شد تا در دهه‌هاي بعد خوانندگان مطرحي همانند «غلامحسين بنان» و نيز «اسفنديار قره‌باغي» آن را به‌صورت تک‌خواني هم اجرا کنند.
در سالهاي اوليه پس از انقلاب، اين سرود براي مدت کوتاهي به‌عنوان «سرود ملي» از راديو و تلويزيون ايران پخش مي‌شد، اما بعدا چند سالي از رسانه‌هاي داخلي حذف شد تا در ده? اخير که باز در مناسبت‌هاي مختلف تاريخي، آن را مي‌شنويم.

اي ايران اي مرز پر گهر
اي خاكت سرچشمه هنر
دور از تو انديشه بدان
پاينده ماني و جاودان
اي … دشمن ارتو سنگ خاره اي من آهنم
جان من فداي خاك پاك ميهنم
مهر تو چون شد پيشه ام
دور از تو نيست انديشه ام
در راه تو ، كي ارزشي دارد اين جان ما
پاينده باد خاك ايران ما

سنگ كوهت دُر و گوهر است
خاك دشتت بهتر از زر است
مهرت از دل كي برون كنم
برگو بي مهر تو چون كنم
تا … گردش جهان و دور آسمان بپاست
نور ايزدي هميشه رهنماي ماست
مهر تو چون شد پيشه ام
دور از تو نيست ، انديشه ام
در راه تو ، كي ارزشي دارد اين جان ما
پاينده باد خاك ايران ما

ايران اي خرم بهشت من
روشن از تو سرنوشت من
گر آتش بارد به پيكرم
جز مهرت بر دل نپرورم
از … آب و خاك و مهر تو سرشته شد دلم
مهرت ار برون رود چه مي شود دلم
مهر تو چون ، شد پيشه ام
دور از تو نيست ، انديشه ام
در راه تو ، كي ارزشي دارد اين جان ما
پاينده باد خاك ايران ما