ماكس اشتاينر در راس هرم آهنگسازان فيلم هاليوود

[Mona]

ماكس اشتاينر (Max Steiner) با نام حقيقي ماكسيميليان رائول والتر اشتاينر (Maximillian Raoul walter) در دهم مي 1888 در وين - اتريش، به دنيا آمد. پدرش گابور اشتاينر (Gabor) يك تهيه كننده معتبر تئاتر بود كه در عين حال براي قايق هاي بزرگ تفريحي، قطعات اصلي را تهيه مي كرد و از اين بابت شهرتي به هم زده بود. مادرش هم رستوران پردرآمدي را اداره مي كرد، اما پدربزرگش مدير معتبرترين خانه اپراي وين بود. مي گويند او كسي است كه توانست يوهان اشتراوس (Johann Strauss) ، سلطان والس را مجاب كند كه فرم هاي نمايشي طولاني تري را بنويسد كه بتوان آنها را در تئاتر، نمايش داد.
با چنين پيش زمينه اي، بديهي است كه از ماكسيميليان جوان انتظار مي رفت كه در موسيقي دستي بالا بزند. او در آكادمي سلطنتي موسيقي ثبت نام كرد و با رتبه ي عالي در نواختن پيانو و رهبري فارغ التحصيل شد. هجده ساله بود كه به روسيه رفت تا كارش را به عنوان رهبر يك شركت اپرايي سيار آغاز كند. پس از كسب شهرت در اروپا كه حاصل هشت سال رهبري موفقيت آميز اركسترهاي مختلف شهرهاي بزرگ بود، دوستان تئاتري اش در لندن، او را تشويق كردند كه به امريكا برود و به اين ترتيب، در سال 1914 و بلافاصله پس از شروع جنگ جهاني، توانست با قرض گرفتن از آنها به سفر برود.
عموي ماكس در نيويورك، يك دفتر رزرو بليط تئاتر داشت و به او پيشنهاد كرد تا زمان پيدا كردن كاري به عنوان رهبر اركستر در برادوي، همانجا مشغول به كار شود و به اين ترتيب اشتاينر در مناسب ترين زمان ممكن قرار گرفت. در ظرف شش سال بعدي، او يكي از برجسته ترين رهبران اركستر برادوي در همه آخر سالهاي 1920 بود. در اين ايام او گاهي به تنظيم آهنگها هم مي پرداخت، ولي كار او عمدتا رهبري اركستر بود.
در سال 1929 و مقارن با بحران اقتصادي آمريكا، اشتاينر ناچار شد بار ديگر مهاجرت كند و اين بار به سواحل غربي رفت و در سن 42 سالگي تغيير حرفه داد و به آهنگسازي براي فيلمها پرداخت و در هاليوود به عنوان مدير موسيقي فيلم مشغول به كار گرديد. در اين هنگام فيلمهاي كارتوني ناطق، پديده ي جديدي بود و بيش از دو سال از اختراع آن نمي گذشت. ضبط صدا نيز هنوز تكنولوژي پيشرفته اي نبود. ولي در سال 1929، استوديوهاي هاليوود، تصميم گرفتند كه از اين تكنولوژي نهايت استفاده را ببرند و در نتيجه سيستمي را راه اندازي كردند كه هر هفته بايد محصولاتي را بيرون مي داد. از اين رو متوجه تئاتر برادوي شدند تا در آن هنرپيشه هايي را پيدا كنند كه استعداد موسيقي و صداي خوشي داشته باشند. استعداد و تجربه هاي ارزشمند اشتاينر، بار ديگر بهترين موقعيت را براي او فراهم آورد.
RKO نخستين استوديويي بود كه استعداد اشتاينر را كشف كرد و از آنجا كه او در برادوي شهرت و اعتبار خوبي كسب كرده بود، اين استوديو با او قراردادي يك ساله منعقد كرد و از او خواست كه از نيويورك به هاليوود بيايد و در آنجا اقامت كند. نخستين كار او، اركستراسيون كار آهنگساز RKO ، هري تيرني (Harry Tierney) در فيلم ديكسيانا (Dixiana) بود. در فاصله سالهاي 1929 تا 1932، فقط موسيقي تيتراژ اول و آخر براي اغلب فيلمهاي ناطق ساخته مي شد و گاهي هم ترانه هايي در طول فيلم خوانده مي شدند.
اشتاينر ثابت كرد كه مي تواند براي همسرايان هم موسيقي بسازد و رهبري كند. بنابراين به سرعت وارد خط مونتاژ سيستم استوديويي هاليوود شد و هنوز يك ماه از ورودش نگذشته بود كه مدير موسيقي استوديو شد و دوست قديمي اش، روي وب (ROY Webb) را دعوت كرد تا از نيويورك بيايد و دستيار او شود.
نخستين فيلمهاي ناطق، سرشار از ترانه هاي مورد علاقه مردم بودند و اشتاينر گاهي هم در اين روند دخالت مي كرد و با تنظيم مجدد آهنگهاي فولكلور و ساختن آهنگهاي جديد، اولين فيلمهاي ناطق را با صداي موسيقي، غني كرد. البته آن روزها بايد يك نوازنده، آهنگها را همزمان با نمايش فيلم اجرا مي كرد. نخستين فيلمي كه اشتاينر موسيقي آن را ساخت، «سيمارون» نام داشت كه در سال 1931 به نمايش درآمد. البته اثر كامل اشتاينر در سال 1932 و براي فيلم سينمايي «سمفوني شش ميليون» ساخته شد و همين اثر، مقدمه اي بر مجموعه ي مفصلي از موسيقي فيلمهايي شد كه به سرعت و به صورت مستمر توسط اشتاينر ساخته شدند. او كه در واقع در اين زمينه پيشگام بود، توانست با ابداعات شگفت انگيز خود، تحول و تكاملي بي نظير را در موسيقي فيلم پديد آورد. استعداد و مهارت بي نظير اشتاينر در آثاري چون «پرنده بهشتي» ، «كينگ كونگ» و امثال آنها، او را در راس هرم آهنگسازان فيلم هاليوود قرار داد. او نخستين اسكار خود را در سال 1935 براي فيلم خبرچين گرفت.
موفقيت هاي پياپي اشتاينر باعث شد كه كمپاني هاي فيلم سازي رقيب، براي به چنگ آوردن او تلاشي بزرگ را آغاز كنند و در سال 1936 بود كه كمپاني برادران وارنر، توانست او را به استخدام خود درآورد و آنجا، براي هفده سال متمادي، خانه دوم اشتاينر شد. در همين سال بود كه او موسيقي فيلم «اتهام لايت بريگاد» را ساخت، ولي در واقع سه سال بعد بود كه شاهكار جاوداني خود را براي فيلم «بر باد رفته» خلق كرد.
اشتاينر با كمك اعضاي اركسترش، همچنان كه به خلق آثار ارزشمندي پرداخت، به رهبري اركستر برادران وارنر نيز ادامه مي داد و مجموعه اي از بهترين نوازندگان استوديويي را در هاليوود آن زمان گرد آورده بود. سالهاي 1940 و 1950، دو دهه اي بودند كه بهترين آثار اشتاينر پديد آمدند. او در سال 1935 كمپاني برادران وارنر را ترك كرد تا به صورت آزاد به كار بپردازد.
ساير موسيقي فيلمهاي قابل توجه او عبارتند از: كيدگالاهاد (1936) ، ستاره اي متولد شد (1936) ، حادثه عشق (1939) ، اينك ، مسافر دريايي (1942) ، از وقتي كه رفتي (1944) ، زندگي با پدر (1947) ، گنج هاي سيرامادره (1948) ، ماجراهاي دون ژوان (1949) ، مرد جوان با يك شيپور (1950) و جايگاه تابستاني (1959).

مترجم: عماد توحيدي / ماهنامه هنر موسيقي