یه سؤال: از نظر علمی فرق دستگاه و آواز چیه؟

[rimlu]

از نظر علمی فرق دستگاه و آواز چیه؟

[ast1356]

از نظر علمی فرق دستگاه و آواز چیه؟

به يك عده نت كه با ترتيب خاصي نواخته ميشن دستگاه ميگن.

بر قرض مثال : ماهور ، شور، سه گاه ، چهارگاه و ...

آواز هم به اصوات موسيقي كه به وسيله تارهاي حنجره ايجاد ميشن گفته ميشه. كه ممكن روي هريك از دستگاه هاي فوق اجرا بشه.

[rimlu]

ببخشید که سؤالم رو خوب ننوشتم. منظورم دستگاه و آواز در ردیف نوازی (سازی) بود.

[am3000]

منظورتون „شرط دستگاه بودنه” که در کتاب های تئوری مطرح میشه یا منظور چیز دیگریه؟

[bardyaa]

از نظر علمی فرق دستگاه و آواز چیه؟

یه نگاهی به [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] می‌ندازی؟ مشخصاً، در سومین پاراگراف [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] شاید بشه یه‌چیزایی پیدا کرد.

[rimlu]

منظورم اینه که چرا ما به یک سری از ترتیب گوشه ها میگیم دستگاه (مثلا„شور) و چرا به یک سری دیگه میگیم آواز (مثلا” دشتی یا بیات ترک و ...) ؟

[Solo]

خوب یکم توجه به تاریخ چیزهایی رو روشن میکنه .
قبل از موسیقی دستگاهی موسیقی مقامی بود .
موسیقی مقامی در واقع موسیقی محلی مقام های مختلف اسلام در ایران هست.
مقام در واقع محل اون موسیقی بوده .
موسیقی مقامی از موسیقی خسروانی قبل از اسلام بوجود اومده .
واضح تر اینکه
موسیقی قبل از اسلام به 3 بخش خسروانی - 30 لحن - 360 دستان بوده
بعد از اسلام بعلت تاثیر گذاری دین روی موسیقی فقط موسیقی خسروانی تبدیل به موسیقی مقامی شد و بقیه توی موسیقی مقامی جا گرفت و خیلی چیزها از موسیقی قبل از اسلام حذف شد .
اوایل دوره قاجار موسیقی مقامی بخاطر جمع بندی و آموزش راحت تر به موسیقی دستگاهی تبدیل شد .
در واقع 12 مقام در موسیقی مقامی رو به 7 دستگاه و 5 آواز تبدیل کردند . و حالا یک دستگاه آوازهای متعددی رو توی خودش جا داده .
کلا لحجه ها و آوازهای شبیه بهم از لحاظ تئوریک و شنیداری رو در یک دستگاه قرار دادند .
و 7 دستگاه و 5 آواز بوجود آمد .
توی موسیقی امروز ما موسیقی دستگاهی تبدیل به موسیقی سنتی شده و در واقع رو به فراموشی میره .
و این بخاطر همین دستگاهی شدن موسیقی هست که موسیقی رو قالب بسته و بدون تغییر کرده در حالیکه موسیقی مانند همه ی علوم نیاز به پیشرفت داره .

[Happy Candler]

توضیحاتی که دوستان دادن (Solo و Choolak) تا حدود زیادی مطلب رو روشن کرده و من فقط برای توضیحات بیشتر مینویسم:
- مهمترین تفاوت دستگاهها در حقیقت تفاوت گام اونهاست. یعنی فاصله بین درجات (نوتهای گام) اونها باهم متفاوته. توضیح بیشتر اینکه برای مثال: بین دو نت اول گام ماهور یک پرده فاصله است، ولی در گام شور سه چهارم پرده. (توضیح واضحات: هرچه فاصله دو نت بیشتر باشه، فرکانس این دو نت اختلاف بیشتری با هم داره.) به همین ترتیب مابین سایر درجات (نت های) گام هم تفاوتهایی وجود داره و ...
- در یک دستگاه گوشه های مختلفی وجود دارند که بیشترشان در همان گام اصلی دستگاه یا با تغییرات اندکی نسبت به گام اصلی اجرا میشوند. تفاوتهای گوشه ها یا به خاطر تفاوت نت اصلی یا موکد (شاهد) در اونهاست، یا به خاطر ریتم و نوع تحریر (جمله بندی) و ملودی خاص، یا به خاطر تغییراتی که در فواصل درجات گام اونها با گام اصلی وجود داره، یا هر سه. برای مثال: در دستگاه ماهور: گوشه داد به علت تغییر نت مورد تاکید، مشخص میشه. گوشه کرشمه به علت ریتم و جمله بندی خاص مشخص میشه. و گوشه دلکش به علت تغییر در درجات گام. (گام گوشه دلکش همون گام دستگاه شور هست، یعنی از طریق گوشه دلکش میتوان از دستگاه ماهور به دستگاه شور تغییر مایه داد.)
- به غیر از گوشه، دستگاهها دارای زیر مجموعه های دیگری هم هستند که آواز نام دارند. آوازها را هم میشه با همون تعریفی که از گوشه در پاراگراف قبلی گفتم، تعریف کرد. تفاوت آوازها در اینه که خودشون اونقدر قابلیت بسط و گسترش داشتن که از قد و قواره یک گوشه در اومده ان و خودشون شامل گوشه هایی شده ان. برای مثال آوازهای دستگاه شور را مثال میزنم:
- آوازهای بیات ترک، ابوعطا، و دشتی به ترتیب روی درجات سوم، چهارم، و پنجم گام شور تاکید دارند. آوازهای افشاری و بیات کرد هم بر روی درجات چهار و پنج ساخته میشن. تفاوت افشاری و ابوعطا در استفاده از یک تغییر کوچک موقتی در یکی از درجات گام است (تغییر درجه پنجم گام شور) و تفاوت دشتی و بیات کرد، عمدتاً مربوط به نوع جمله بندی و تحریرهاست. همون طور که میبینید کلیات تعریف آوازها و گوشه ها بسیار شبیه هستن. در ضمن باید در نظر داشت که این تعاریف چندان ثابت و غیر قابل تغییر نیستند، به طوری که خیلی ها بیات کرد رو گوشه ای از شور (و نه آوازی از شور) در نظر میگیرند. (به قول معروف وحی منزل نیستن :))
- نکته بعد اینکه دسته بندی خود دستگاه ها هم چندان ثابت و غیر قابل تغییر نیست! با تعریفی که در ابتدا از دستگاهها ارائه شد، در تعریف دستگاه نوا و راست پنجگاه دچار دردسر میشیم. چون نوا دقیقا از گام شور استفاده کرده و راست پنجگاه هم گامش مطابق بر گام ماهور است. به همین دلیل هم استاد علینقی وزیری دستگاههای موسیقی ایرانی رو پنج دستگاه میدونستن و نوا را از متعلقات (یا آوازهای) شور و راست پنجگاه را از متعلقات ماهور به شمار می آوردن.
- حرف آخر اینکه: آنچه ما در مورد دستگاههای هفتگانه میدونیم براساس ردیفهای به جا مونده از چند نسل پیش، یعنی میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی و ... است که مطمئنا با روایات قدیمی تر متفاوت بوده و حتی اون چیزی که ما الان به صورت مکتوب و مضبوط در اختیار داریم با اون چیزی که خود میرزا روایت میکرده تفاوت زیاد داره. به همین دلیل هم نباید موسیقی ایرانی و ردیف و دستگاه و آواز را منحصر به همین یک روایت دانست.

[ahdhk]

با درود
بسیار سپاس گزارم از دوست دانشمندمون(happy candler) که توضیحاتشون این قدر کامل و خوب بود و فکر می کنم ایشون حق مطلب رو ادا کردن و دیگه نیازی به توضیح نیست.
اما در مورد نوا من ضمن تایید توضیح درست ایشون می خواستم اشاره کنم که مایه های دستگاه شور مانند دشتی و ... در واقع روی گام (تونالیته) شور اما با شاهد (تونیک) متفاوته اما نوا دارای گام متفاوته (با وجود یکسان بودن فواصل) به این صورت که برای نمومه در دشتی سی(B) یا همون چپ کوک که درجه ی 5 گام شور می (E) هست گام همچنان از می تا می تغییر می کنه با تاکید روی شاهد که در اینجا سی (B) هست اما در نوا خود گام از شاهد شروع شده و به شاهد بر می گرده. (البته این نظر منه)
اما در مورد راست پنج گاه شاید نتها تفاوتش با ماهور در نوع حرکت (به تعبیر ریبای استاد خرم تصاعد) و آزادی عمل بیشتر اون باشه (استاد خرم در تفسیر نام این دستگاه در ردیف چپ کوکشون - نوای مهر - می فرمایند راست پنج گاه یعنی پنج کاه راست و درست (کامل))
در مورد کرد بیات هم استاد صبا در ردیفشون کرد بیات رو به عنوان یکی از گوشه های دشتی پیش از طبری آوردن نع به عنوان یک آواز جدا اما بعضی از اساتید اعتقاد دارن که کرد بیات حتی می تونه یک دستگاه باشه.

[masram]

سلام می خواستم بدونم که چه طوری میتونیم فرق دستگاها را بفهمیم؟