آشنایی با "اتود"

[keeps_gettin_better]

اتود به قطعاتی از موسیقی می گویند که به منظور آموزش، و عموماً برای یک ساز (بیشتر برای پیانو) تصنیف می شود. این گونه قطعات کوتاه، که اکثراً در مجموعه هایی گردآوری می شوند، راهگشایی هستند برای فرم های گوناگون و مسائل تکنیکی در نوشتن یا اجرای موسیقی.

هر چند پیش از قرن نوزدهم، به یک قطعه موسیقی „اتود” نمی گفتند، امّا از مدّت ها قبل از آن، ساختن چنین قطعات آموزشی مرسوم بود. برای مثال می توان از درس های پورسل و هندل در انگلستان، و سونات های دومنیکو اسکارلاتی در ایتالیا نام برد که تألیفات آموزشی آن ها در جزوه هایی به نام „تمرین های موسیقی” به چاپ رسیده است.

بعضی از قطعات تله مان و از آن مهم تر Well Tempered Clavier اثر معروف یوهان سباستین باخ از آموزنده ترین قطعات آموزشی است. باخ در این قطعه بسیاری از مسائل مانند قرار دادن هر انگشت برای اجرای هر نت و تکنیک های سازی را در کمال استادی به جویندگن هنر می آموزد. پاره ای از ساخته های موسیقی دانان فرانسوی مانند فرانسوا کوپرن و ژان فیلیپ رامو نیز به نوعی آموزشی هستند و شیوه ی نواختن جدیدی را ارائه می دهند.

در قرن نوزدهم با ظهور نوازندگان بزرگ پیانو مانند لیست، و هومل، و نوازنده چیره دست ویولون پاگانی نی، نوشتن این گونه اتودها برای کشف دشواری های مخصوص این سازها بیشتر توسعه پیدا کرد؛ از جمله گام های آرپژها، تریل ها، دوبل آکوردها و تیرس ها، اکتاوها، آکوردهای متوازی و غیره در پیانو، و حرکات کششی سریع و دوسیمه ها در ویولن، موضوعاتی برای این اتودها پدید آوردند، لیکن تهوّر در نوشتن چنین اتودهایی به بزرگان هنر اختصاص دارد و اصولاً این اتودها به دقایق و جزئیات در سطحی بسیار بالا و والا می پردازند، و کمتر به مسائل ساده تکنیکی توجه می کنند. در قرن نوزدهم دفترچه های بسیاری در „اتود” برای پیانو منتشر می شود، که از آن میان اتود با چهل و دو تمرین تألیف از یوهان باپتیست کرامر، و Gradus ad Parnassum اثر کلمنتی و چندین اثر از چرنی، موشلِس و هومِل معروفترند. امّا با ظهور آهنگسازانی چون شوپن، شومان و لیست این امر وارد مرحله جدیدی شد. زیرا اتودهای آنان نه تنها جنبه آموزشی دارند بلکه هر کدام به صورت قطعه کاملی در کنسرت ها نواخته می شوند، که از میان یک رشته اتودهایی که این سه آهنگساز بزرگ خلق کرده اند می توان 24 اتود اپوس 10 و 25 (1833-1837) شوپن و اتودهای سمفونیک برای پیانو اپوس 13 از شومان و 12 اتود از فرانتس لیست (1851) را نام برد.

اتودها تا اوایل قرن بیستم همچنان به حیات خود ادامه می دهند و به خصوص آهنگسازانی نظیر اسکریابین 24 اتود، اپوس 8، اپوس 42 و اپوس 65 را در سال های 1895، 1904 و 1912 می آفریند. و آخرین مجموعه اتود، از کلود دوبوسی است به نام دوازده اتود برای پیانو (1916) که آهنگساز این نوع از موسیقی را با بدعت ها و نوآوری ها همراه می سازد.

بعد از دوبوسی اتودها تا مدّتی بی یار و یاور می مانند. تا آن که الیویه مِسیان چهار اتود ریتم (1949) را برای پیانو منتشر می سازد. و اخیراً نیز آثاری الکترو آکوستیک از آهنگسازانی مانند پی یِر شِفِر، پی پیر هانری و کارل هاینتز اشتوکهاوزن به چاپ رسیده است، که نام اتود را بر ساخته های خود نهاده اند و در این ردیف باید از اتودهایی برای ساز تنها تألیف لوچیانو بریو، که در سال 1958 انتشار یافت یاد کرد، که ظاهراً از آخرین آثار موفّق در این نوع از موسیقی است.


برگفته از کتاب آثار کلیدی موسیقی، نوشته ژان ژاک سولی