سه تار نوازی استاد صبا

[alireza_amirsamimi]

سه تار نوازی استاد ابوالحشن صبا:
در این مقاله می خوام یه مقداری درباره سه تار نوازی استاد صبا(البته در حد معلومات خودم) صحبت کنم.
استاد صبا 1281 در تهران به دنیا امد و در همان کودکی برای اموزش سه تار نزد میرزا عبدالله رفت و 5 سال هر روز صبح زود خدمت ایشان میرفت. وبعد به کلاس درویش خان راه یافت که مهمترین تاثیر در نوازندگی و اهنگ سازی ایشان گذاشت. و هنگامی که علینقی وزیری مدرسه عالی موزیک را تاسیس کرد برای اموزش تئوری موسیقی نزد ایشان رفت.
به روایت شاگردان درویش خان شبیه ترین نوازندگی سه تار به درویش خان نوازندگی استاد صبا بود به طوری که از بیرون اتاق نمیشد تشخیص بدهی درویش خان ساز میزند یا صبا! همانطور که میدانید دسته سه تار بلندتر از دسته تار است ولی پرده بندی ها شبیه به هم است و سه تار دسته نازکتری دارد. برای همین استاد صبا اعتقاد داشتند که پوزیشن دست چپ در سه تار حساستر از تار است و اینکه در سه تار کنده کاری بسیار مهم است و در بعضی جاها حتی مثل مضراب زدن عمل میکند و استاد برای همین به پوزیشن های صحیح تاکید داشتند. آنطور که روایت میشود استاد با همیشه دست راست خود را روی یک جای مشخص در صفحه میگذاشتند و جای ان را تغییر نمیدادند و مانند بسیاری از نوازنده ها(استاد عبادی واستاد ذوالفنون و...) علاقه ای به این کار نداشتند. یک نکته جالب اینست که استاد صبا مانند همه نوازندگان که انگشت وسط دست راست را ازاد میگذارند این انگشت را روی صفحه ثابت نگه میداشتند. و کمی هم انگشت صبابه دست راست خود را بیشتر از بقیه به کف دست خود مایل میکردند. در زمان استاد صبا که هنوز اموزش ها دقیق نشده بود بعضی از نوازندگان سه تار به مضراب چپ بی توجه بودند و بعد از ممارست در نوازندگی بدون قاعده مضراب چپ میزدند ولی استاد صبا از دقیقترین و با حساب و کتاب ترین مضراب برخوردار بودند طوری که اگر از ایشان درباره یک گوشه سوال میکردید میدانست در هر قسمت چه تعداد مضراب راست و چپ به کار رفته. و همیشه به شاگردان میگفتند اگر 3 ماه با قاعده ساز بزنید دست شما به مضراب چپ درست عادت خواهد کرد و دیگر شلوغ ساز نمیزنید. استاد صبا اعتقاد داشتند برای جواب اواز بهتر است در سیلابهای شعری از مضراب راست استفاده شود و در موقع استفاده از نتهای زینت پای مضراب چپ به وسط بیاید. نکته دیگر استاد صبا تکیه را از ساز فلوت گرفت و وارد ویولون نوازی و سه تار نوازی کرد و به خوبی در قطعات ایشان استفاده به جا از تکیه مشهود است.
در زمان استاد صبا وقبل از ان میبینیم که چهار مضراب ها قطعات کوتاهی هستند و از ابتکار های استاد صبا این بود که فرم چهار مضراب را به شکل امروزی ان در اوردند و یک حالت مستقل به ان داند و چهار مضراب های زیبایی از ایشان به یادگار مانده که شاید معروفترین انها چهار مضراب ماهور درویش خان بود که ایشان ان را به شکل امروزی ان تدوین کردند. از قطعات دیگر استاد میتوان به کاروان که از شاهکارهای موسیقی ایرانی محسوب میشود و بهارمست و سامانی و زنگ شتر و به زندان(ایشان علاقه خاصی به این قطعه داشتند) و زرد ملیجه و در قفس و به یاد گذشته وکوهستانی و رقص قاسم ابادی و حکایت و... یاد کرد.
وقتی که نواخته های ایشانرا گوش میدهیم میبینیم که نوازندگی ایشان به سبک قدما وکاملا سنتی بوده ومضراب ها کاملا با حساب و کتاب و پخته است. و سکوت ها را با سیم بم و ریزهای زمان بندی شده واهسته پر میکردند. ایشان بسیار لطیف ساز میزدند و از شلوغ زدن دوری میکردند. و نواخته های ایشان از جمله بندی های بسیار دقیقی بر خوردار است. از میان تمام سازهایی که می نواختند، «سه تار» را برای خلوت تنهایی خود برگزیده بودند و عقیده داشتند که سه تار بهترین وسیله ای است که نوازنده می تواند با آن احساساتش را بیان کند. صبا را مى توان احيا كننده روش صحيح و قديمى سه تار نوازى دانست.
ایشان در سال1336به دلیل بیماری قلبی از دنیا رفتند و در قبرستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شدند. یادشان گرامی وراهشان پر رهرو.