مطالبی مهم در مورد نواختن ویولن

[Amir]

مایلم برای هر کسی که به ویولن علاقه دارد کلامی چند بگویم . ویولن سازی است که مسلما یکی از زیباترین ساخته های دست بشر و یکی از دمدمی مزاج ترین آنهاست. شاید بسیار صعب الوصول بودن آن است که بر اعجازش می ا�? زاید؛ جز برای کسی که برده وار, داوطلبانه و از صمیم قلب خود را تسلیم این ساز کند, ویولن سر نا�? رمانی و لجبازی خواهد داشت, نوارهای چندگانه و دامنه نامتناهی لطا�? ت خود را دریغ خواهد کرد, و شخص می ماند با یکی از آلات دوست داشتنی موسیقی و که رنجیده دل است و بلا است�? اده.

هیچ ویولنی مثل ویولن دیگر نیست, هر یک مانند یک وجود بشری ویژه و منحصر به �? رد است و پاسخ آن به آن آرشه ای که سیم هایش را لمس می کند, همچون پاسخ گروه های مختل�? مردم به یک عقیده, با دیگری مت�? اوت است.

در لگام زدن بر خلق و خوی او و تلون مزاج بی پایانش, در تسلط یا�? تن بر نوارهایش از شیرین ترین نجواها تا جانانه ترین غریوهاست که تمام مهارت ویولن نوازی نه�? ته است. زیرا نوازنده موجودی مستقل است: هیچ دست بیگانه ای در ملک طلق او اختیار ندارد, هیچ گوشی جز گوش او زیر و بم صدا را تعیین نخواهد کرد. او به تنهایی مخدوم و خادم است, و به محض اینکه آرشه اش ساز را لمس کند, چالشی شگ�? ت انگیز آغاز می شود. در این چالش که بی وق�? ه ادامه می یابد, کسب پیروزی به تمامی بر عهده خود اوست.

این ارتباط شگ�? ت انگیز بین ویولن و نوازنده است که این ساز و سایر خویشاوندان زهی آن را منحصر به �? رد ساخته, و با درک همین خصوصیت است که ویولنیست می تواند به هد�? ش نایل آید. در این راه هرگز اجازه ندارد خسته شود, گرچه ممکن است بارها با ناکامی روبرو شود؛ هرگز نباید از پا بی�? تد, همچون ناخدای کشتی که به بی پایانی ا�? قها آگاه است, او باید با صبر و شکیبایی به مقصود برسد. ویولن در حقیقت بنیاد حقیقی �? رهنگ موسیقی ماست که بدون آن هیچ یک از گروه های همنوازی موسیقی مجلسی یا مجموعه و گنجینه سم�? ونیک وجود نداشت.

ویولن سازی است که با گذر زمان پیش ر�? ته, هزاران سال پژوهش و اصلاح آن را از اصل کاربردی نوسان دادن یک زه کشیده در مقابل یک جعبه تو خالی, تا شکل �? علی آن تکامل داده است. در واقع هم ویولن و هم آرشه از تیر و کمان مشتق شده اند – که پس از رها شدن تیر از کمان و گسیل در مسیرش صدای پیتزیکاتو (pizzicato : یکی از تکنیک های ویولن, بدین صورت که صدا به جای آرشه توسط انگشت ایجاد می شود.) شنیده می شود. - آرشه ویولن در گذر زمان تغییر شکل یا�? ت و انعطا�? پذیر تر شد و در آن رشته ای از یکصد تار پرز دار موی اسب کشیده شد تا بر سیم ها ساییده شود, اما اساس آن به عنوان یک طول انعطا�? پذیر از چوب, همان است که بود. بدنه ویولن از یک جعبه توخالی به عنوان تشدید کننده – که البته مانند آرشه انعطا�? پذیر نیست, اما قادر است ارتعاشات را به دام اندازد, تشدید کند و تداوم بخشد – تا شکل �? علی آن تکامل یا�? ت. رشته ای از چهار سیم که این ارتعاشات را ایجاد می کنند در آن تعبیه شد, به صورتی که ارتعاشات به کمک خرک به بدنه انتقال یابند.

وجهه جهانی ویولن را می توان در سازگاری آن با �? رهنگ های مختل�? دید. ویولن �? علی که در قرن ه�? دهم تکمیل شده است, در کشور هندوستان به این صورت مورد است�? اده قرار می گیرد که نوازنده چمباتمه روی زمین می نشیند, قاعده ویولن را روی دنده هایش قرار می دهد و سر ویولن را به صورت اریب و رو به پایین گر�? ته روی یک پنجه اش تکیه می دهد.

از نوازندگان �? یدل (fiddle : اصطلاح محاوره ای برای هر یک از سازهای زهی به ویژه ویولن یک ساز عامیانه) �? لات هاردانگر در نروژ تا سرزمین کوهستانی اسکاتلند و دیگر مناطق اروپا و آمریکا و آسیا و ... , ویولن جای خود را در هر سبکی باز کرده و می تواند هر نیازی را برآورده سازد. (به عنوان نمونه ایجاد سبک های مخصوص ایرانی پس از ورود این ساز به ایران است که توسط ا�? راد مختل�? ی مانند استاد صبا و ... ایجاد شده و این ساز را با سازهای مخصوص موسیقی ایرانی هماهنگ کرده و جای خود را به خوبی در میان ساز های ایرانی باز کرده به طوری که هر روز به طر�? داران آن ا�? زوده می شود.)

این ساز هیچ محل ثابت و ساکنی به عنوان تکیه گاه ندارد و خود نوازنده نیز چنین وضعی دارد, جز در آن نقاطی که پایش زمین را لمس کرده و بر آن تکیه می کند. ویولن باید با حرکات سیال تمام بدن نوازنده یکی شود, در حالی که به نحو مشهودی به جریان گردش خون شخص و به نوسانات او, آونگی یا دایره ای, پاسخ می دهد. این جریان نباید در هیچ یک از م�? اصل بدن یا در نقاط تماس با ویولن و آرشه متوق�? شود, باید آنرا به سوی آخرین ماهیچه و م�? صل انگشت هدایت کرد. باید آن ماهیچه و م�? صل به نحوی تربیت شود که در تمام جهات حرکت کند و در حال حرکت کنترل شود, در حالی که خود نوازنده باید از آن چشمه درونی تاثر پذیرد که از ن�? س موسیقی و از عقاید و احساسات او نسبت به آن سرچشمه می گیرد.

برخلا�? اکثر سازهای دیگر و بطور کلی اغلب �? عالیت های دیگر (و ضمنا بر خلا�? نواختن ویولن به روش هندی) دست ها باید تا حد زیادی انعطا�? پذیر, قوی و دارای حالت �? نری باشند و تقریبا همیشه در سطح شانه یا در حدود سطح آن سطح به کار گر�? ته شوند, که بالاتر از قلب است. چون دست ها پیوسته نیاز به تامین خون دارند, قلب باید در وضعیت خوب و �? اقد هر گونه �? شار (یا کاهش �? شار) ناشی از اضطراب یا تنش باشد. مسئله ح�? ظ جریان گردش خون با ح�? ظ پیوستگی و تناوب حرکات, تلاش ها, �? شارها و وارهیدگی؛ مساله پرورش یا�? تن برای واکنش های صحیح؛ مساله گرم شدن دست پیش از هر اجرا؛ همه در نواختن ویولن کمال اهمیت را دارند.

دقت و صحت, تنظیم �? وری و برق آسای زیرایی (pitch : میزان زیر و بمی یک صدا که به �? رکانس (Frequency) یا تعداد نوسان های آن در ثانیه مربوط است.) , صدا دهی (سونوریته – ‘sonorite – tone) , تغییر از یک حرکات بسیار کوچک و نامرئی درونی تا آرشه کشی وسیع با نوسانی مانند یک گل�? باز, به درجه ای از مهارت نیاز دارد که حد و مرزی برای آن متصور نیست. علاوه بر آن, نوازنده ویولن باید درکی عقلایی و احساسی از کار موسیقی داشته باشد, تا سرانجام در یک حالت �? یض و الهام اجرای خوبی داشته باشد.

امیدوارم با این صحبت ها, کنترل و مهار ساختن سازی چنین عنان گسیخته و چنین ظری�? را همچون رام کردن مادیانی سرکش دشوار ننمایانده باشم. زیرا هر چند ویولن نواختن, حر�? ه ای بسیار پر زحمت است, ولی خوب ویولن نواختن به هیچ وجه غیر ممکن نیست و در واقع در آموزش دادن, �? را گر�? تن و تسلط یا�? تن بر آن رضایتی عمیق و طولانی نه�? ته است.

برای آنکه کسی به نحو مطلوب برای نایل شدن به این هد�? آماده گردد, لازم است که علاوه بر تمرکز بر نوازندگی, بذر ت�? کری در ذهن و دلش کاشته شود و عادت معینی در او به وجود آید تا در شرایط تندرستی �? یزیکی پرورش یابد. به این ترتیب همه موانع نوازندگی از پیش پایش برداشته می شوند.

لازم است چند کلمه ای نیز در مورد طرز ت�? کر اخلاقی و معنوی صحبت کنیم. معنویت نوعی پل میان گذشته و آینده, و شخص و دنیای خارج است. در موقع کار, شخص از تلاش و مجموع آموخته هایش مایه می گذارد تا در آینده به پاداشی دست یابد. هر قدر بیشتر و دقیق تر و کامل تر تلاش کند, اجر بیشتر و بزرگ تری نصیب او خواهد شد. اگر نوعی هم ارزی میان �? رد و کل دنیا قائل شویم, می توانیم همان قدر از آن موسیقی که می نوازیم و از شنوندگانی که برایشان می نوازیم الهام بگیریم, که از خود می گیریم. به طور کلی تصور وجود یک موازنه و داد و ستد بین شخص و دنیا در زندگی, تصوری سودمند است که اهمیت �? ضایلی نظیر وجدان , درستکاری و امانت داری را مورد تایید قرار می دهد. هنگامی که ما به تمرین ویولن مشغولیم, تنها هستیم. اما آنچه در خلال این ساعات تنهایی رخ می دهد, قطعاً در آنچه روی صحنه در مقابل شنوندگان رخ می دهد موثر است.

حتی واژه بهداشت نیز که در اینجا دور از ذهن به نظر می رسد, برای دستیابی به مهارت نوازندگی اهمیت خود را دارد, زیرا بهداشت ملازمی است که به آن نیاز بسیار است, و پاکیزگی, برانگیختن جریان خون به کمک اختلا�? دما مثلا با آب گرم و سرد, مالش پوست با دستکش زبر, و حرکت های ورزشی خاص و سایر �? عالیت های همراه با استراحت به صورت متناوب, علاوه بر تنظیم جریان خون در توازن عضلات نیز موثر است. این موارد نکات خوبی هستند که باید به خاطر سپرد. نواختن ویولن علاوه بر توام بودن با ظرا�? ت, به تاب و توان زیادی نیز احتیاج دارد. شنا کردن و حتی بازی تنیس و سایر ورزش ها سودمند است به شرط آنکه پس از آن کاملاً استراحت کند و حساسیت و ظرا�? ت نوازندگی ویولن را باز یابد و ضمناً به هیچ وجه شخص را از مرکز وجودش به عنوان یک ویولنیست, از نظر بدنی یا ذهنی بیگانه نسازد.

بدیهی است که رژیم غذایی نیز عاملی بسیار مهم است که با توجه به ت�? اوت بسیار زیاد متابولیسم و شیمی بدن ا�? راد مختل�? باید بر عهده خودشان گذاشته شود؛ اما یک رژیم غذایی متعادل که در آن میوه و سبزی خام �? راوان مصر�? شود و غذاهای سرخ کرده در حداقل باشد م�? ید است. همچنین از شیرینی های مصنوعی و سیگار و الکل و سایر غذاهای زیانبار مطلقاً پرهیز شود و هرگز از آنها است�? اده نکنید. این نکته را نیز �? راموش نکنید که هرگز پرخوری نکنید به خصوص پیش از نواختن.

سن ایده آل برای شروع نوازندگی ویولن, سه یا چهار سالگی یا حتی قبل از آن است. البته در سنین بالاتر نیز می توان آموزش ویولن را شروع کرد, اما هر چه سن بالاتر باشد نتایج بدست آمده ضعی�? تر و دشوارتر است.

مطالبی که تا اینجا ذکر شد موارد بسیار مهمی بود که یک نوازنده ویولن باید آنها را بداند و رعایت کند تا در کارش هر چه بیشتر مو�? ق باشد و پیشر�? ت کند.