** فرمول گام و پرده بندی دستگاههای موسیقی ایرانی **

[alireza_amirsamimi]

سلام و عرض ادب علیرضا جان
اینکه این آوازست و آن یکی دستگاه،قراردادیست. آنهم قرار دادی که اصل آن و دلیل پیدایشش هم در هاله ای از ابهام قرار دارد. چرا موسیقی ادواری باید میشد دستگاهی و چراهای دیگر. اینکه یک استادی صد سال قبل این ادوار اصلی و شعبات رو به این صورت طبقه بندی کرده طبیعتآ کاری سلیقه ای بوده و وقتی این استاد مجاز بوده سنتهایی با چند قرن قدمت رو ،با آسودگی خاطر عوض بکنه به نظر من طبعآ اساتید معاصر هم مجاز هستند به سنت صد ساله موجود انتقاد داشته باشند و نه تنها اساتید بلکه هنرجویان هم مجازند به دنبال منطق بگردند بجای اینکه تنها دنباله رو باشند. آنهم دنباله روی سنتی صد ساله که تضمینی هم نیست که همه چیزش درست باشد.
اصولآ به دلیل ماهیت و کاراکتر مستقل برخی به اصطلاح آوازها،طبقه بندی آنها به صورت مستقل منطقی تر بنظر میرسد. مثل همین مقامهای افشاری و بیات زند که همانطور که میدانید علاوه بر لهجه وفضای متفاوت دارای الگو های فرود مستقل و حتی نت فینال کاملآ مستقل هستند که قطعآ میدانید و بیشتر توضیح نمیدهم. منطقآ باید این مقامها را بصورت مستقل دسته بندی کرد نه بصورت زیر شاخه ای از دستگاه شور. و اگر بخواهیم با وجود اینهمه تفاوت اصرار داشته باشیم که ایندو مقام را زیر شاخه شور بدانیم آنگاه باهمین منطق باید حتمآ نوا را هم زیر شاخه شور بدانیم. (یک بام و دو هوا که نمیشود)
اما دشتی و سارنگ ،کاملآ به شور وابسته هستند و هم فینال مشترک با شور دارند و هم در رپرتوار آنها فرود مستقل وجود ندارد.



این هم مساله ای قراردادی و سلیقه ایست.
برخی از نت شاهد شروع و به آن ختم میکنند و برخی فاصله سوم زیرین را مبدآ قرار میدهند. ضمن آنکه در برخی الگوهای فرودی به نت دو سری(چهارم پایین) هم اشاره میشود.



اولآ اتفاقآ نظر جناب علیزاده اشتباه و غیر منطقی به نظر میرسد. تفکر صفر و یکی و اینگونه کلی گوییها در موسیقی ایرانی جواب نمیدهد باید در مورد تک تک گوشه های اصلی بحث بشود... شاید برخی گوشه ها گام نداشته باشند ولی این مساله قابل تعمیم به کلیت موسیقی ایرانی نیست،چون حاصل خلاف واقع خواهد شد.
دومآ:
مگر در موسیقی اروپایی گام مینور ملودیک نداریم که در بالا رونده و پایین رونده اش دو نت تغییر میکنند!! ؟؟؟اصلآ تغییرات عرضی برای ایجاد حالت محسوس جزیی از خصوصیات برخی گامهاست و منافاتی با تعریف گام ندارد. هیچ دلیلی ندارد که لزومآ همه درجات یک گام در صعود و نزول بدون تغییر بمانند. استدلال شما اشتباه است.
سومآ:
مخالف شخصیتی مجزا دارد. هرچند که به عنوان زیر مجموعه سه گاه درنظر گرفته شده ولی وقتی قرار به نوشتن گام باشد نباید گام دو مد مجزا را با هم نوشت. باید دو گام بنویسید :گام مخالف و گام سه گاه.

ضمنآ مرضیه خانم... فواصل افشاری و سارنگ منطبقند(صرف نظر از نت متغییر) و در افشاری هم مانند سارنگ درجه چهارم شور شاهد است. البته گام مستقل افشاری چپ کوک در متد پایه ویولن از „ر” و نه از „می” آغاز میشود و بدین ترتیب درجه پنجم این گام شاهد خواهد بود. ولی اگر این گام رو منظور کنید دیگر فاصله درجه اول و دوم 4/3 پرده نخواهد بود و پرده کامل است.
در واقع:اگر میخواهید افشاری را مشتق شور فرض کنید شاهدش درجه چهارم است نه پنجم وگامش هم از درجه اول شور آغاز میشود ولی اگر بخواهید انرا مستقل در نظر بگیرید شاهد درجه پنجم است و گام آن یک در جه قبل تر از شور شروع میشود. لطفآ اصلاح بفرمایید.

درود بر شما دوست عزیز جناب am3000

1. خیلی ممنونم که وقت گذاشتید و ارزش قایل بودید و پست من رو خوندید

2. من نرسیدم همه پس های خانم مرضیه رو کاملا بخونم متشکرم که بقیه اشتباهات رو که من نگفته بودم اشاره کردید

3. من اسم شما را نمیدانم ،اگر لطف کنید و بنده را قابل بدانید اسمی که مایل هستید بنده شما را با آن صدا بزنم بگویید ممنون میشوم و فکر میکنم شایسته تر باشد

4. من هم با نظر شما موافقم که امروزه مثلا دیگر افشاری و بیات ترک را به ندرت به شور فرود میاورند. و افشاری و بیات ترک را معمولا روی شاهد فرود میاورند و به نظر بنده حقیر که جایی از این موسیقی نیستم زیباتر هم هست. و به قول استاد ارزشمند و بزرگ موسیقی ایران زمین استاد محمدرضا شجریان که همین حرف را تایید میکنند و میگویند بهتر است به جای هفت دستگاه و پنج آواز بگوییم دوازده مقام. ولی انتقاد من از مرضیه خانم به استقلال این دو در موسیقی امروز نبود،بلکه انتقاد من به استفاده از کلمه دستگاه بود! اگر ما قرار است از کلمه دستگاه استفاده کنیم پس قرار داد و تقسیم بندی خانواده فراهانی در دوره قاجار را پذیرفتیم پس یا همه قرار داد را قبول داریم یا هیچکدام را! بله،درست است موسیقی ایران که نعوذ بالله وحی الهی نیست که نشود آن را تغییر داد و به قول شما قرار دادی بوده،و برای تقسیم موسیقی به سلیقه آن اساتید میباشد. حال اگر این قرار داد را نمیخواهیم قبول کنیم،باشد مسئله ای نیست! از کلمه دوازده مقام استفاده کنیم نه از دوازده دستگاه! تعریف و قرار داد دستگاه مشخص است! البته من قبول دارم که مقام تعاریف گسترده ای دارد ولی ذکر دوازده مقام یا مثلا گفتن مقام بیات ترک اشتباه نیست و چه بسا که شایسته تر هم هست

5. مسئله نوشتن فواصل سه گاه همانطور که فرمودید قرار دادیست ولی سلیقه ای بودن آن را بنده حقیر اطلاع ندارم و امیدوارم بر من ببخشایید. چون هر قراردادی سلیقه ای نیست بلکه قرار داد است. حال اگر سلیقه ای است چه منعی دارد که به شیوه دلخواه بنویسید

6. در مورد مسئله دانگ و گام:بله بنده هم در این مورد که باید برای هر گوشه بررسی کرد با شما هم داستانم ولی با عرض معذرت و به قول شما برحسب سلیقه ای بودن این مسائل نظریه استاد علیزاده را کلی تر و جامع تر میدانم. شما مینور هارمونیک رو مثال زدید ولی حرف من رو نقض نمیکنه در موسیقی اروپا شما وقتی بخواید یک گام رو در قطعه مثلا پاساژ بدید مثلا گام مینور معمولی دست به دامان مینور هارمونیک نمیشی همون گام رو استفاده میکنی ولی این حرف در مورد سه گاه همونطور که گفتم صدق نمیکنه و معمول نیست و اگر بخوایم از شاهد پایین به شاهد بالا بریم اگر بدون تغییر نت درجه پنجم این کار رو بکنیم هم به گوش بد میاد هم اگر بخواهم جسورا نه تر صحبت کنم ناشیانه هم هست

7. برای شما و دیگر دوستان آرزوی موفقیت دارم