0
زندگینامه حسینخان اسماعیلزاده
حسین خان نوازنده مشهور کمانچه و ویولن در اواخر [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و پسر اسماعیل کمانچه نواز است که در عهد قاجار زندگي مي كرد. پس از فراگرفتن [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] نزد عمویش قلی خان، مدتی با دسته ی [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] سرپولک همکاری می کرد، چون در نواختن کمانچه مهارت بسیار یافت و با [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] نیز آشنایی پیدا کرد، به تشویق ظهیرالدوله در [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] درآمد و نوازندگی در مجالس را کنار گذاشت، و در کلاس مشق کمانچه و تعلیم مشغول کار شد. وی در جلسات [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] هم شرکت می کرد و تکنواز کنسرتهای [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] بود. با مهارت فوق العاده ای که حسین خان در نواختن کمانچه داشت، با روی کار آمدن ویلن اغلب کسانی که می خواستند ویلن بزنند از محضر او استفاده می کردند. او ویلن را به سبک کمانچه روی زمین و گاه روی زانو می گذاشت و می نواخت و همان طور تعلیم می داد. از جمله شاگردان وی که در نوازندگی به شهرت رسیدند، می توان از [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]، شهباز برمکی و ابراهیم خان منصوری نام برد. [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] از شاگردان او در رشته ی کمانچه است که تا پایان عمر به این ساز وفادار باقی ماند. حسین خان اسماعیل زاده آخرین و برجسته ترین کمانچه نواز دوران اخیر است که تکنیک درست و صحیح کمانچه را تثبیت کرده است. علاوه بر این از وی [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] هایی باقی مانده که از جهت زیبایی و به خصوص از جهت تنوع و [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] یا وزن بی نظیرند. یکی دیگر از شاگردان اسماعیل زاده، مرحوم [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] معروف به [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] بود که همانند استادش قطعات چشمگیر زیادی خلق کرده است. حسین خان اسماعیل زاده نه فقط پایه گذار راستین کمانچه در قرن گذشته است، بلکه یکی از زبردست ترین آفرینندگان [ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید] و رنگ نیز محسوب می گردد.
در حدود هشتاد سال پیش انجمن اخوت به همت مرحوم ظهیر الدوله تشکیل شد و نوازنده ها شکل آبرومندی از نوازندگی را تجربه کردند و این تحولی بود در چگونگی ارائه ی موسیقی .
زندگی هنری حسین خان اسماعیل زاده نیز نمونه از این تحول است. در انجمن اخوت بزرگترین اساتید موسیقی وقت مثل درویش خان، سماع حضور و فرزندش حبیب سماعی ،سید حسن طاهرزاده ، عارف قزوینی و ... گرد هم جمع می شدند و برنامه های مختلف موسیقیایی ترتیب می دادند.
اسماعیل زاده از مطربان سر پولک تهران بوده است، اما به جمع هنرمندان انجمن اخوت می پیوندد و با آنان همکاری می کند و این سر آغاز تحول بزرگ زندگی اسماعیل زاده می شود. اسماعیل زاده به دلیل توانایی هایی که در نوازندگی داشت در کنسرت های انجمن اخوت و برنامه های درویش خان و عارف راه پیدا کرده و مهم تر از همه آنچه از نوازندگی نوازندگان مطرح ویولون در این دوره شنیده می شود تحت تاثیر نوازندگی او می باشد.
با ورود ویولون به ایران، اسماعیل زاده علاقه مندان این ساز را با کمانچه تعلیم می داد و خود و شاگردانش سعی کردند مطالب کمانچه را روی وبولون اجراکنند.
از شاگردانش استاد ابوالحسن صبا ،شیوه ی نوازندگی او را با در نظر گرفتن امکانت ویولون گسترش داد و شیوه ای را بنا نهاد که علاوه بر اینکه در نوازندگی ویولون پیشرفته ترین و سالم ترین شیوه ی نوازندگی است، اساس و الگوی نوازندگی عده ای از کمانچه نوازهای امروز نیز هست.
به روایت خالقی اسماعیل زاده مهارت و تسلط میرزا حسینقلی درتار را، بر روی کمانچه داشت.
از شاگردان او می توان به حسین خان یاحقی نوازنده کمانچه و ویولون، رکن الدین خان مختاری نوازنده ی ویولون، ابوالحسن صبا نوازنده ویولون و سه تار، رضا محجوبی نوازنده ی ویولون، ابراهیم منصوری نوازنده ی ویولون و علی اصغر بهاری نوازنده سرشناس کمانچه اشاره کرد.
مشخصات نوازندگی استاد اسماعیل زاده
اگر چه اجراهای اسماعیل زاده عین ردیف نیست (ردیف میرزا عبدالله و یا آقا حسینقلی) ولی کاملا مبتنی بر آن است. در نوازندگی های امروز نشانه هایی از ردیف به صورت تحریف شده شنیده میشود،ولی آنچه که کار را در حد چندش آوری تنزل میدهد استفاده ناآگاهانه از موسیقی های عربی و اروپایی و افغانی در نواختن است. از این نظر ساز اسماعیل زاده خالص و ناب است. البته روشن است که در زمان او نفوذ فرهنگ های غیر ایرانی کاملا محدود بوده است. ،و اجرای موسیقی غیر از این نمی توانست باشد، ولی این قسمت را برای مقایسه و شناخت روش درست نوازندگی مطرح کردم. در روند اجراها ترتیب خاص ردیف در نظر گرفته شده است با این تفاوت که به دلیل کمی زمان اجرا، گوشه های مهم و شاخص اجراشده است.
در اجرای موسیقی ردیف ، آرشه نقش تعیین کننده ای دارد. بیشتر حالت ها را آرشه مشخص می کند و برای این کار، از تغییر جهت آرشه، یا تغییر فشاربر موی آرشه، و یا به کار گرفتن قسمت های مختلف طول آرشه استفاده می کنند. اسماعیل زاده ضمن اینکه تقریبا این مشخصات آرشه کشی را دارد، در اجرای آوازها در حد مطلوبی از آرشه استفاده می کند و در بعضی موارد آرشه های یکنواخت و ثابتی به صورت چپ و راست می کشد و با تغییر فشار آرشه حالت های لازم را در ایجاد آکسان ها و بیان مطالب، به خصوص برای چهارمضراب ها ایجاد می کند. این شیوه مبنایی است برای اغلب چهارمضراب های استاد صبا. حالت افراطی این روش آرشه کشی همان است که نقش آرشه رابه ایجاد صوت محدود میکند، آرشه به طور ثابت و ملایم و یکنواخت بر روی یک یا دو سیم حرکت می کند و انگشتان دست چپ نتها را معمولا و ناچار با تکیه ها تحویل می دهند. اگر چه پایه گذار این روش اسماعیل زاده است، در کمانچه او و همچنین در ویولون استاد صبا استفاده از تکیه ها چیزی از افت و خیز ملودی ها نمی کاهد و اجراها شفاف و پرتحرک و زنده است ولی استفاده ناشیانه و ابتدایی از این روش سبب بی ارزش شدن آن شده است.
برای اجرای تحریرها و حالت های خاصی از تسلسل نتها استفاده از تکیه متداول شده است. در موسیقی سنتی اینکه تمام وصل نتها به وسیله ی تکیه صورت بگیرد مرسوم نبوده است. کمانچه نوازهای قدیم ایران و دیگر ملل، برای اجرای چنین حالت هایی از آرشه های کوتاه و سریع استفاده کرده اند وبرای زیبایی و نرمش در اجرای نتها از تریل نیز بهره جسته اند، و هنوز در کمانچه نوازی های غیر ایرانی همین روش برقرار است.
تکامل استفاده از تکیه در کار اسماعیل زاده ، با استاد صبا انجام پذیرفت.
استاد در سال 1320 در سن 60 سالگی درگذشت.
اجرای منحصر به فردی از کمانچه نوازی حسین خان اسماعیل زاده است در دستگاه چهارگاه. ذکر یه نکته ضروریه که مسلما نباید انتظار کیفیت انچنانی ازاین آثار داشت اما به هر حال برای علاقه مندان ، همین کیفیت ضعیف هم قابل استفاده است.
نمونه تکنوازی کمانچه حسین خان اسماعیل زاده
برگرفته از تاپیکآثار به جای مانده از کمانچه نوازان دوره قاجار
دستگاه چهارگاه
سال ضبط : 1290 خورشیدی (1912 م)
حجم : 1.23MB
[ میهمان گرامی برای مشاهده لینک ها نیاز به ثبت نام دارید]
علاقه مندي ها (Bookmarks)