0
بزرگ ، دوازدهمین مقام در موسیقیِ دوازده مقامیِ قدیم (مراغی ، ص 56). این مقام ، دارای دو شعبة همایون و نهفت بوده است. همایون دو گوشه به نامهای معروف و پَستایِ صفاهان ، و نهفت نیز دو گوشه به نامهای نیریز کبیر و حجاز بزرگ داشته است (عبدالمؤمن بن صفی الدّین ، شرح اصطلاحات ، ص 135).
عبدالقادر مراغی (ص 63) نغمات (نتهای) نُه گانة دایرة بزرگ را چنین نام می برد: «ا ـ ج ـ و ـ ح ـ ی ـ یا ـ ید ـ یو ـ یح » و ابعاد (فواصل) هشتگانة آن را این گونه ذکر می کند: «ط ـ ج ـ ج ـ د ـ ط ـ ج ـ ج ـ ج» که صورت نغمه نگاری امروزی آن چنین است : دو (Do) ـ رِ کُرُن (Re) ـ می کرن (Ep) ـ فا (Fp) ـ سُلْکرن (Gp) ـ سُل بِکارْ (Gp) ـ لا (A) ـ سی کرن (Cp) ـ دو.
بزرگ ، در شرح ردیف موسیقی ایران (برکشلی ، ص 30) هشتمین مقام ثبت شده و نغمات آن چنین است : «سل ـ لا کُرُن ـ سی کرن ـ دو ـ رِ کرن ـ می بِمُل ـ فا ـ سل ».
در موسیقیِ دستگاهی امروز ایران ، سی و یکمین گوشه از دستگاه شور، بزرگ نام دارد که ترتیب کاملِ نتهای آن در فاصلة یک هنگام با در نظر گرفتن درجات سازندة آن چنین است : دوـ رِکرن ـ می بمل ـ فا بِکار ـ سل بکار ـ لاکرن ـ سی بمل ـ دو (معروفی ، ص 22). لحن بزرگ در محدودة یک فاصلة پنجم (یعنی از دوتا سل ، و اشاره به نتهای لاکرن و سی بمل) گردش دارد. چنانکه ملاحظه می شود، پرده های سازندة گوشة بزرگِ امروز، بتقریب ، همانند پرده های سازندة همان دایره ای است که در قدیم بزرگ نامیده می شده است.
واژه های ترکیبی گام بزرگ ، پردة بزرگ و فاصلة بزرگ از مصطلاحات رایج در موسیقی است که هر یک تعریف جداگانه ای دارد.
منابع : عبدالمؤمن بن صفی الدّین ، رسالة موسیقی بهجت الروح ، با مقابله و مقدمه و تعلیقات ه. ل . رابینودی برگوماله ، تهران 1346ش ؛ عبدالقادربن غیبی مراغی ، مقاصدالالحان ، چاپ تقی بینش ، تهران 1356ش ؛ موسی معروفی ، ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی ؛ همراه با شرح ردیف موسیقی ایران نوشتة مهدی برکشلی ، تهران 1374ش .
/ حسینعلی ملاح /
دايره المعرف اسلامي
علاقه مندي ها (Bookmarks)