وظیفه خرک در سازهای سیمی ایجاد تکیه گاهی برای سیمها و همچنین انتقال لرزش سیمها به دیگر المانهای ساختاری در ساز است تا صدا به محیط اطراف فرستاده شود.
شرح مسئله
بیشتر سازهای سیمی از طریق اعمال انرژی به سیمها که باعث لرزش آنها می شود، تولید صدا می کنند. ولی صدایی که از خود سیمها به تنهایی ایجاد می شود بسیار ضعیف است، زیرا آنها با لرزش خود فقط حجم کوچکی از هوا را جابجا می کنند. به این ترتیب لازم است که صدای حاصله از سیمها با مقاومت هوای اطراف تنظیم و مطابقت داده شود، این کار با انتقال این لرزش ها به سطوح بزرگتری که قادر باشند حجم بیشتری از هوا را جابجا کنند، انجام می شود (و به این ترتیب صدای بلندتری ایجاد می شود). برای این منظور باید به ترتیبی عمل شود که در آن علاوه بر اینکه به سیمها اجازه ارتعاش آزادانه داده می شود، ارتعاشات تولید شده نیز به طور موثری به یک سطح بزرگتر هدایت شود. خرک یکی از ابزارهای رایج و مرسوم برای انجام این کار است.
جایگاه و مکان قرار گیری خرک
معمولا خرک عمود بر سیمها و سطح بزرگتر قرار می گیرد(تقریبا سیم ها و سطح بزرگتر نسبت به هم موازی هستند). کشش و تنش سیمها، خرک و همچنین سطح زیرین آن را به سمت پایین فشار می دهد. برای اینکه آن سطح بزرگتر نسبت به صدا واکنش بیشتری نشان بدهد، معمولا به یک محفظه یا اتاق صدا متصل می شود (یک محفظه توخالی مانند بدنه ویالون یا گیتار) که این محفظه به تقویت صدا کمک می کند. با توجه به نوع ساز سیمی، سطحی که خرک برروی آن قرار می گیرد ممکن است از جنس چوب باشد، همانند سطح رویی یک ویالون یا گیتار؛ یا ممکن است از پوست گوساله یا پلاستیک باشد، مانند بانجو (نوعی تار)؛ یا از جنس فلز باشد، مانند انواع بخصوصی از سازهای رزوفونیک؛ یا از هر جنس ماده که بتواند به راحتی با سیم ها مرتعش شود.
ساختار خرک
خرک ها معمولا شامل یک تک قطعه معمولا از چوب هستند که بین سیم ها و سطح منعکس کننده صدا قرار می گیرند. خرک ها می توانند شامل چند بخش نیز باشند. یک نوع معمول، خرکی است که به یک سطح حمل کننده که سیم ها برروی آن قرار می گیرند متصل می شود، این سطح زین نامیده می شود. این سطح معمولا از جنسی سخت تر از جنس خرک ساخته می شود، همانند استخوان، عاج، پلاستیک فشرده یا فلز. یک گیتار کلاسیک از زینی استفاده می کند که به طور آزادانه بر خرک چوبی قرار می گیرد و توسط فشار سیمها در آنجا نگه داشته می شود. برروی سطح زین (به خصوص در مورد سیم های سه لایه) شیارهایی وجود دارد که از جابجایی آنها در زمان نواختن های شدید جلوگیری می کند. یک نوع دیگر از خرک های چند بخشی وجود دارد که در ساز هایی معمول است که صفحه صدای آنها نسبت به سطوح مسطح، خمیده تر است. ساز هایی از این نوع، همانند گیتارهای قوسی شکل یا مندولیدن ها، اغلب دارای خرکی هستند که شامل یک پایه و یک زین مجزا است که می توانند از نظر ارتفاع تنظیم شود.
نحوه عملکرد خرک
خرک می بایست ارتعاشات را به صفحه صدا یا هر سطح تقویت کننده دیگر، انتقال دهد. این کار توسط خرک به این صورت انجام می شود: زمانی که سیمها به ارتعاش در می آیند، خرک با دوبرابر سرعت نوسان سیم در امتداد سیم شروع به حرکت و خمش به سمت عقب و جلو می کند. این امر باعث می شود که صفحه صدا با فرکانسی مشابه با فرکانس حرکت موجهای سیم و صدا، شروع به لرزش و نوسان کند.
خرک ها برای نگه داشتن سیمها در یک ارتفاع مناسب بالاتر از صفحه یا دسته انگشت گذاری در ساز طراحی شده اند. ارتفاع مناسب و ایده آل خرک در حدی است که بتواند یک زاویه کافی به سیم ها بدهد تا بتوانند نیروی مناسبی را به سمت پایین وارد کنند. علاوه بر آن این ارتفاع باید در حدی باشد که سیمها به قدر کافی به دسته انگشت گذاری نزدیک باشند تا نگه داشتن سیمها راحت انجام شود. ارتفاع خرک می تواند ثابت یا قابل تغییر باشد.
خرک علاوه بر نگه داشتن سیمها و انتقال ارتعاشاتشان، فاصله سیمها نسبت به هم را نیز کنترل می کند. این کار به کمک شیارهای کم عمقی که برروی خرک یا زین آن وجود دارد، انجام می شود. سیمها درون این شیار ها قرار می گیرند و به این ترتیب در یک وضعیت افقی مناسب نگه داشته می شوند.
شیطانکی که در ساز در انتهای مقابل خرک یا سیم گیر قرار دارد (به طور معمول در جایی که محفظه گوشی های تنظیم به دسته ساز وصل می شود)، وظیفه حفظ فاصله مناسب سیمها نسبت به هم را در انتهای دیگر ساز بر عهده دارد.
باید احتیاط نمود که به زین چسب زده نشود، زیرا باعث خفه کردن انتقال لرزش بین سیمها و بدنه گیتار و خاموش شدن صدای گیتار خواهد شد.
خرک های گیتار الکتریکی
خرک ها در گیتار های الکتریکی به دو گروه اصلی قابل تقسیم هستند، ارتعاشی و غیر ارتعاشی. خرک های ارتعاشی دارای یک بازو هستند که امتداد آنها از زیر نقطه محکم شدن سیمها شروع می شود و به صورت یک اهرم عمل می کند که نوازنده می تواند با فشار دادن یا کشیدن آن کشش سیمها را تنظیم کند که نتیجه آن تغییر گام خواهد بود. این مسئله بدان معنا است که این نوع خرک ها بیشتر از ارتعاش صدا باعث تحریر دار شدن آن می شوند، ولی استفاده از واژه خرک ارتعاشی در استفاده عام رایج شده است. خرک های غیر ارتعاشی یک نقطه استوار را برای نگه داشتن سیمها فراهم می کنند ولی امکان کنترل فعال کشش سیمها یا تغییر گام در آنها وجود ندارد. یک گروه کوچک از خرک های ارتعاشی دارای یک سیم ممتد هستند(که بلند سیم نیز نامیده می شوند). این گیتار ها اکوی بیشتری در صدایشان وجود دارد که علت آن تشدید و پیچش صدا در پشت خرک است. گیتار فندر جگوار یک نوع معروف از این نوع گیتارهاست.
همه خرک ها با توجه به نوع نواختن دارای مزیت هایی هستند، به طور کلی، اینطور پنداشته می شود که یک خرک غیر ارتعاشی، پایداری بهتری را در مورد تنظیم و کوک ساز فراهم کرده و یک تماس سخت را بین بدنه گیتار و سیمها ایجاد می کند.
خرک های ارتعاشی
به طور کلی هرچه تماس خرک با بدنه بیشتر باشد (به بیان دیگر پایین تر قرار گرفتن )، انتقال صدا به بدنه بهتر انجام خواهد شد که یک صدای گرم تر با تقویت بیشتر نتیجه آن خواهد بود.
خرک های ارتعاشی نیازمند این هستند که به گونه ای معلق و آویزان شوند که باعث کم شدن میزان تماس می شود. امروزه بسیاری از طراحی های خرک های ارتعاشی از یک سری فنر های ارتجاعی در بدنه گیتار استفاده می کنند که با کشش سیم مقابله می کنند. بعضی از نوازندگان احساس می کنند که لرزش این فنرها برروی طنین و پیچش صدا تاثیر گذاشته به نحوی که باعث بهتر شدن صدای گیتار می شوند؛ اما گروهی دیگر با این مسئله موافق نیستند. مسلما همه این موارد به اولویت های شخصی و سبک موسیقی نوازندگان بستگی دارد.
از آنجایی که بسیاری از سبک های نوازندگی نیاز به استفاده از خرک های ارتعاشی را دارند، بسیاری از گیتارهای بدنه توپر با یکی از انواع خرک های ارتعاشی تولید می شوند:
خرک های ارتعاشی قفل نشدنی
خرک های ارتعاشی قفل نشدنی، در تمامی گیتارهایی که قبل از ظهور خرک ارتعاشی قفل شدنی فلوید رز (Floyd Rose) در اواخر دهه 1970 تولید شده بودند و همچنین گیتارهایی که (نوعا گیتارهای ارزانتر) بعد از آن تولید شدند، وجود دارند. در بسیاری از سبک های نوازندگی این نوع خرک ها به عنوان یک انتخاب خوب به حساب می آیند، زیرا استفاده و نگهداری از آنها ساده است و شامل اجزای کمی هستند. بعضی از افراد احساس می کنند که درجه انتقال صدا در آنها بهتر است، به ویژه در انواعی که دارای سیم گیر هستند مانند بیکزبای (Bigsby). اما نوع "ارتعاشی همگام شده" که در گیتارهای استروکسترفندر یافت می شود، مشابه یک خرک ارتعاشی قفل شدنی، در مقابل یک سری از پیچش های زیاد پایدار شده است که باعث می شود در انتقال صدا بهبود زیادی حاصل نشود. از آنجایی که این نوع از خرک های ارتعاشی برروی گیتارهای بدنه توپر نصب می شوند، انتقال صدا برروی صداهای کمینه ای که ساز تولید کرده است اثر می گذارد. همچنین نگهداری تنظیمات و کوک گیتاری که دارای یک خرک ارتعاشی قفل نشدنی است، سخت است. معمول ترین نوع خرک های ارتعاشی قفل نشدنی، نوع "ارتعاشی همگام شده" که تقریبا دارای کپی های بیشماری است. سیم گیر ارتعاشی بیکزبای نیز به عنوان یک انتخاب دیگر به حساب می آید که تقریبا طرفداری ندارد.
خرک های ارتعاشی قفل شدنی
یک نوع دیگر از خرک های ارتعاشی نوع قفل شدنی آن است. این نوع خرک ها دارای یک مجموعه گیره در هر زین هستند که سیم ها را در مکانشان محکم نگاه می دارند (معمولا به کمک یک کلید آلن). انتهای سیم ها درای یک گیره است که سیمها را در مکانشان نگه داشته و از سرخوردن آنها جلوگیری می کند. این نوع برای آهنگ هایی که نیاز به ضربه زدن یا سبک های نواختن سخت و سنگین دارند، مناسب است. به این علت که پایداری تنظیمات و کوک در آنها یک بار انجام می شوند، این نوع از خرک ها بسیار مناسب می باشند. اما نقاط اتکا آنها به نوعی است که تماس با بدنه به شدت کم می شود که ممکن است باعث ایجاد اختلال در انتقال صدا بشود.
خرک های غیرارتعاشی
به طور کلی اینگونه پنداشته می شود که در خرک های غیر ارتعاشی انتقال ارتعاش سیمها به بدنه بهتر انجام می شود و این به علت تماس مستقیم خرک با بدنه است.
این نوع خرک ها مستقییما به بدنه گیتار قفل می شوند و با فرض داشتن یک کیفیت خوب، به طور کامل حرکات طولی سیم ها را محدود می کنند. بنابراین پایداری تنظیمات و کوک ساز محفوظ می ماند.
بهبود انتقال ارتعاش سیمها به بدنه برروی صدا تاثیر می گذارد، بنابراین گیتارهایی که دارای چنین خرک هایی، نسبت به آنهایی که دارای خرک ارتعاشی هستند، دارای مشخصه های متفاوتی می باشند، حتی زمانی که این خرک برداشته می شود. درون بدنه، هیچگونه فنر ارتجاعی یا محفظه ای برای جادادن آنها که خود برروی طنین صدا اثر می گذارند، وجود ندارد .